Dagblaðið Vísir - DV - 20.03.1991, Page 13

MIÐVIKUDAGUR 20. MARS 4991.
13
Sjö hættumerki krabbameins
Geislameóferð og lyfjameöferö hafa stórbatnað á siðari árum segir í
greininni.
Orsaka krabbameins mun vera
að leita í flóknu samspili erfða og
umhverfisþátta. Erfðum breytum
við ekki en við getum, ef við viljum,
haft áhrif á umhverfisþættina og
þar með hugsanlega minnkaö lík-
urnar á því að fá krabbamein. Ef
tóbaksreykingar legðust af gætum
við að miklu leyti komið í veg fyrir
eitt mannskæðasta krabbameinið
meðal vestrænna þjóða, lungna-
krabbameinið.
Batahorfur þeirra sem greinast
með krabbamein hafa smám sam-
an farið batnandi síðustu áratugi,
einkum í yngri aldurshópunum.
Auknar batalíkur má meðal ann-
ars þakka því að meðferð krabba-
meina - skurðaðgerðir, geislameð-
ferð og lyfjameðferð - hefur stór-
batnað á síðari árum og einnig því
að sjúkdómurinn greinist á fyrri
stigum en áður. Má í því sambandi
nefna þann mikla árangur sem
náðst hefur af starfi Leitarstöðvar
Krabbámeinsfélagsins vegna leitar
að krabbameini í leghálsi. Einnig
hefur öflugt upplýsingastarf stuðl-
að að því að almenningur er nú
mun betur á varðbergi og leitar
sennilega fyrr læknis vegna ein-
kenna sem geta leitt hugann að
krabbameini.
Sú almenna regla gildir að því
fyrr sem krabbamein greinist þeim
mun betri eru batahorfur og með-
ferð allajafna léttari. Það er því
ekki að ástæðulausu sem krabba-
meinsfélögin hvetja fólk til árvekni
um einkenni sem bent geta til
krabbameins.
Einkenni og hættumerki
í þessum tilgangi hafa krabba-
meinsfélög víða um heim frætt al-
menning um hin „sjö hættumerki
krabbameins" og hvernig skuli við
KjaUarinn
Guðjón Baldursson
læknir á Landspítalanum,
sérfræðingur í
krabbameinslækningum
þeim brugðist. Þessi einkenni eða
hættumerki eru:
Þykkildi eða hnútar, t.d. í brjósti,
á vörum eða tungu: Flestir hnútar
í bijóstum eru góðkynja. Með þreif-
ingu er hins vegar oft erfitt að
greina góðkynja hnút í brjósti frá
illkynja og sker þá röntgenmynd
eða sýnistaka úr bijóstinu úr um
hvort er að ræða. í þessu sambandi
ber að benda á mikilvægi mánaðar-
legrar sjálfsskoðunar brjósta og að
konur leiti læknis uppgötvi þær
hnút eða þykkildi í bijósti.
Sár sem ekki grær: Sár, sem kem-
ur án tilefnis, eða sár vegna áverka,
sem ekki grær á 3-4 vikum, getur
vakiö grun um illkynjun.
Augljós breyting á vörtu eða fæð-
ingarbletti: Litarbreyting, stækkun
eða blæðing úr fæðingarbletti getur
bent til að um sortumein í húð sé
að ræða en tíðni þessa húðkrabba-
meins hefur farið mjög vaxandi hin
síðari ár. Læknisskoðun leiðir oft
í ljós hvort húðbreyting er góð-
kynja eða illkynja en stundum þarf
að fjarlægja blettinn í þessum til-
gangi.
Óregluleg blæðing eða útferð, t.d.
frá geirvörtum, kynfærum eða
endaþarmi: Óreglulegar tíðablæð-
ingar eða blæðingar frá leggöngum
eftir tíðahvörf geta stundum verið
einkenni leg- eða leghálskrabba-
meins. Blóð með hægðum er oft
fylgifiskur algengs góðkynja sjúk-
dóms, gyllinæðar, en ber þó ávallt
að taka alvarlega. Blóðug uppköst,
blóð í hráka eða blóð í þvagi skyldi
maður ávallt tilkynna lækni.
Þrálátur hósti eða hæsi: Hósti eða
hæsi, sem ekki gengur yfir á 1-2
vikum, er tilefni nánari athugunar.
Þetta á einkum við um reykinga-
fólk.
Ógleði eða erfiðleikar við að
kyngja: Þessi einkenni eru sem
betur fer oftast einkenni algengra
skammvinnra sjúkdóma. Ef ein-
kenni eru hins vegar langvinn
(meira en 3-4 vikur) skyldi maður
leita læknis. Lystarleysi og megrun
eru stundum fyrstu einkenni
krabbameins.
Óeðlileg breyting á hægðum eða
þvaglátum: Tregar hægðir eða
þunnar hægðir eru vandamál sem
flest okkar þekkja af eigin raun.
Hins vegar ætti maður að leita
læknis ef breytingar á hægðarvenj-
um verða viðvarandi og gildir það
sama um viðvarandi breytingar á
þvaglátum.
Þekking er grundvöllur
framfara
Af framansögöu er ljóst að hættu-
merkin eru ekki dæmigerð fyrir
krabbamein. Fái maður slík ein-
kenni þarf það sem betur fer ekki
að þýða krabbameinsmyndun.
Hins vegar er þörf á því að allir
haldi vöku sinni og leiti læknis ef
grunur vaknar að um krabbamein
geti verið að ræða.
Á síðari árum hefur öll umræöa
í þjóðfélaginu um krabbamein orð-
ið mun opnari en áður. Krabba-
mein er nú á dögum ekki sveipað
dulúð og ótta í jafnríkum mæli og
áður. Aukin fræðsla og aukin þekk-
ing almennings um krabbamein er
allra hagur og leiðir til þess að sjúk-
dómurinn greinist fyrr en ella.
Þekking er grundvöllur framfara.
Það er á ábyrgð hvers og eins okk-
ar að sýna árvekni með því að gefa
hættumerkjunum gaum og leggja
þannig lóð okkar á vogarskál bar-
áttunnar gegn þessum vágesti.
Guðjón Baldursson
„Batahorfur þeirra sem greinast með
krabbamein hafa smám saman farið
batnandi síðustu áratugi, einkum í
yngri aldurshópunum.“
30% fylgi Kvennalistans
Það er ekki langt síðan þetta var
niðurstaða skoðanakönnunar á
fylgi flokkanna. Ég og allt stuðn-
ingsfólk Kvennalistans ljómaði af
ánægju: nú kynni fólk að meta
vinnubrögð Kvennalistans. En það
er aldeilis annað uppi á teningnum
núna. í síðustu skoðanakönnun
DV, sem birt var fyrir nokkru, fær
Kvennalistinn ekki nema 5% fylgi.
Hvað er að?
Auövitað bregst maður við svona
tíðindum og leitar svara við áleit-
inni spumingu. Hvers vegna töp-
um við fylgi? í viðræðum mínum
við fólk kemur alltaf sama við-
horfið fram: „Þið axlið ekki ábyrgð,
ég myndi styðja ykkur ef þið þyrð-
uð að taka einhveija ábyrgð. Það
gengur ekki að vera alltaf utan rík-
isstjórnar, o.s.frv." Ég reyni að
rökstyðja mitt mál og sýna fólki
fram á að við öxluðum einmitt
mikla ábyrgð með því að hafna rík-
isstjórnarþátttöku á sínum tíma.
Við stóðum við gefm kosninga-
loforð og fólk kunni að meta það
þá en virðist núna vera búið að
gleyma því. Enda engin furða því
svo hefur verið stagast á því að við
höfum ekki þorað og ekki viljað
axla ábyrgð. Það endar auðvitað
með því að stuðningsfólk Kvenna-
listans fer að trúa því sem hinir
stagast á; slíkur er áróðurinn.
Lágmarkslaun = 30% fylgi
Þegar Sjálfstæðiflokkurinn bauð
okkur þátttöku í ríkisstjóm voru
miklar samningaviðræður í gangi.
Kvennalistinn gerði aðeins eitt mál
að úrslitamáli; það var að lögbinda
lágmarkslaun. Þessu höfðum við
lofað kjósendum fyrir kosningar
og þetta vildum við efna. Sjálfstæð-
ismenn sáu sér ekki fært aö ganga
Kjallarinn
Sigurborg Daðadóttir
skipar 2. sætið á Kvenna-
listanum á Norðurlandi eystra
að þessu og þá urðum við að segja
„nei takk".
Þá var stutt liðið frá síðustu kosn-
ingum og fólk vissi að við höfðum
lofað að beijast fyrir því að laun
dygðu til framfærslu. Við rukum
upp í skoðanakönnunum, upp í
30%; fólk var ánægt með að viö
skyldum þora og hafa dug í okkur
til að standa við gefin kosningalof-
orð. Sjálfstæðisflokkurinn mynd-
aði síðan stjórn með Framsókn og
krötum sem drapst með dramatísk-
um hætti í beinni útsendingu á Stöð
2.
Stjórnarþátttaka
stólanna vegna!
Seinni möguleiki okkar á þátt-
töku í ríkisstjórn var með Fram-
sókn, krötum og Alþýðubandalagi.
Þar var ekki um neitt að velja. Við
gátum fengið nokkra ráðherrastóla
gegn því að styðja þann stjórnar-
sáttmála sem þegar hafði verið
gerður. Auðvitað kom ekki tíl
greina að selja sig á þann hátt. Það
má segja sem svo að ráðherra nái
alltaf einhveijum málum í gegn en
ekki var möguleiki að ná fram
helstu baráttumálum Kvennalist-
ans sem eru að lágmarkslaun dugi
til framfærslu og afnám matar-
skattsins. Borgaraflokkurinn fer
síðar inn í þessa ríkisstjórn og set-
ur á oddinn að matarskatturinn
verði afnuminn. Hvað hefur komið
á daginn? Matarskatturinn er enn-
þá við lýði.
Lágmarkslaun og þjóðarsátt
Hinir flokkarnir segja að ekki sé
hægt að lögbinda lágmarkslaun.
Hvernig er hægt að halda þessu
fram á sama tíma og sett eru lög í
landinu sem banna kauphækkan-
ir? Hin margfræga „þjóðarsátt" var
gerð með lagasetningu. Þar voru
„Það er aumt til þess að vita að Kvenna-
listinn skuli gjalda fyrir það að hafa
staðið við orð sín, staðið við það sem
sagt var við kjósendur 1987.“
Frá stjórnarmyndunarviðræðum við kvennalistakonur 1987.
samningar fótum troðnir; lögin af-
námu kjarasamninga sem voru
launafólki í hag.
Það er bersýnilega ekki sama á
hvorn veginn þaö er hvort eigi að
hækka eða lækka laun með laga-
setningu. Að mati Kvennalistans
eru það mannréttindi að geta séð
sér farborða. Það eru mannréttindi
að laun dugi til framfærslu ein-
staklings og fyrir þessu viljum við
beijast með öllum tiltækum ráð-
um. Hvernig getur það annars stað-
ist að skattleysismörk eru yfir
lægstu töxtum? Hvernig er hægt
að lifa á launum undir skattleysis-
mörkum?
Borgar sig að
standa við orð sín?
Það er ljóst að ábyrgð er margvís-
leg. Kvennalistinn axlaði mikla
ábyrgð með því að standa utan
þeirra ríkisstjórna sem setið hafa á
þessu kjörtímabili. Það er ábyrgð-
arhluti að standa við gefin kosning-
aloforð. Fólk talar um að stjórn-
málamenn standi aldrei við neitt
sem þeir segja fyrir kosningar; þá
ljúgi þeir sem mest.
Það er ekkert skrítið þó fólk sé
þeirrar skoðunar því það hefur
horft upp á þetta ár eftir ár. Stjórn-
málamenn segja þetta í dag en gera
svo allt annað á morgun. Það er
aumt til þess að vita að Kvennalist-
inn skuli gjalda fyrir það að hafa
staðið við orð sín; staðið við það
sem sagt var við kjósendur 1987.
Við munum berjast áfram og axla
þá ábyrgð sem felst í því að standa
við orð sín.
Sigurborg Daðadóttir