Dagblaðið Vísir - DV - 19.06.1991, Blaðsíða 14

MIÐVIKUDAGUR 19. JÚNÍ 1991.
m
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SIMI (91 )27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRjALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð i lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Saddam er enn að
Persaflóastríðið stóð stutt. Það tók bandamenn
hundrað klukkustundir að knýja íraka til uppgjafar.
Hersveitir Saddams Hussein máttu flýja sem fætur tog-
uðu, þær sem ekki lögðu niður vopn og gáfust upp.
Þetta stutta stríð var ójafn leikur og sigri bandamanna
var vel fagnað um heim allan. Manntjón varð með
minnsta móti, Kúveit hlaut aftur frelsi og yfirgangur
einræðisins var kveðinn í kútinn. Þegar ljóst var að
mótspyrnan var engin og uppgjöfm algjör í liði Saddams
Hussein lýsti Bush Bandaríkjaforseti yfir vopnahléi til
að afstýra frekara mannfalli.
Þessa sögu þekkja allir og muna. Sigurinn fór ekki á
milli mála. Bandamenn settu skilyrði og að þeim var
gengið. írakar áttu ekki annarra kosta völ en gegna því
sem þeim var sagt að gera. Það var aðeins eitt sem
gleymdist. Saddam Hussein var hlíft. Bandamenn létu
ekki kné fylgja kviði. Þeim láðist að setja það að skil-
yrði að þessi maður færi frá völdum. Maðurinn sem
kveikti ófriðarbálið, maðurinn sem einn bar ábyrgð á
hernámi Kúveit og margra mánaða stríðs- og hættu-
ástandi, maðurinn sem fórnaði tugþúsundum mannslífa
var látinn í friði.
Afleiðingarnar af þessum mistökum geta orðið dýr-
keyptar áður en yfir lýkur. Umheimurinn hefur fylgst
með því hvernig úrvalssveitir Saddams hafa náð vopn-
um sínum og gengið milli bols og höfuðs á Kúrdum. Þær
hafa staðið vörð um ógnarstjórn Saddams Hussein og
tryggt hann á valdastóli. Það virðist enginn bilbugur á
einræðisherranum í írak. Hann hefur haft hljótt um sig
en hann er langt frá því dauður úr öllum æðum og
hyggur sjálfsagt á hefndir.
Ein alvarlegustu tíðindin frá írak eru þau að Saddam
Hussein sé með mikilli leynd að láta smíða kjarnorku-
sprengjur. íraskur kjarneðlisfræðingur, sem komist
hefur undan á flótta frá írak, hefur sagt frá því að hann
hafi unnið að þessari sprengjusmíði. Hann álítur að ír-
akar hafi úraníum til að smíða allt að fjórar kjarnorku-
sprengjur og að því er unnið í neðanjarðarbyrgjum sem
hafa farið fram hjá bandamönnum.
Hér er auðvitað um skýlaust brot á þeim samningum
og skilyrðum sem írakar undirrituðu í styrjaldarlok.
Enda þarf enginn að halda að einræðisherra á borð við
Saddam Hussein standi við samninga, frekar en að hann
virði alþjóðasamskipti og ályktanir Sameinuðu þjóð-
anna. Hann svífst einskis.
Menn geta rétt ímyndað sér stöðu hans ef ætlunar-
verkið um kjarnorkusprengjurnar tekst. Þá mun þessi
maður aftur bjóða umheiminum birginn og þá duga
hvorki Patriot-flaugar né Tomahawk til að bægja hætt-
unni frá.
Það hefur verið til lítils barist í Persaflóanum ef ógn-
valdurinn leikur lausum hala og fær tíma og ráðrúm
til að koma sér upp gereyðingarvopnum. Það hlýtur að
vera keppikefli þeirra sem lögðu allt í sölurnar til að
endurheimta frelsi Kúveit og leggja íraksher að velli
að áform Saddams Hussein verði stöðvuð. Helst ætti að
gera nýja innrás, handtaka Saddam Hussein og láta
hann svara til saka fyrir stríðsglæpi. Hvað er verið að
hlífa þessum manni? Hvers konar sigur er það í stríði
ef allir eru lagðir að velli nema sá sem ábyrgð ber á ■
stríðinu? j
Meðan Sadddam Hussein gengur laus er enginn frið-
ur tryggður í þessum heimshluta. Menn eiga að taka
það alvarlega þegar fréttir berast um að hann smíði nú '
kjarnorkusprengjur á laun. Ellert B. Schram
,Það er því ekki ofmælt að fiskistofnarnir og sjávarútvegurinn séu undirstaða lífskjara á íslandi."
Markmið sjávar-
útvegsstefnu
Sjávarútvegsstefnan, og þá eink-
um stjórnun fiskveiða og úthlutun
aflakvóta, er mikilvægasta málið
sem tekist veröur um á nýbyijuðu
kjörtímabili. Samningarnir við
Evrópu eru léttvægir í samanburði
við kvótamáliö, enda eru albr
stjórnmálaflokkar sammála um aö
veiðiréttur sé ekki falur fyrir
markaðsaðgang. Mikilvægið er
ekki að ófyrirsynju því sjávaraf-
urðir voru 55% af útflutningi vöru
og þjónustu á síöasta ári.
Ef erlendur kostnaður við út-
flutningsframleiösluna er dreginn
frá og farmgjöldum af sjávarafurð-
um bætt við er hlutfallið trúlega
milli 60 og 65%. Vegna legu Is-
lands, fámennis og gagnkvæms
búseturéttar við ríkustu þjóðir
Evrópu yrði stutt í landauðn ef
þjóðin hefði ekki gjaldeyristekjur
til að kaupa fyrir vörur frá útlönd-
um. Þaö er því ekki ofmælt að fiski-
stofnarnir og sjávarútvegurinn séu
undirstaöa lífskjara á íslandi.
Um þetta ereining
Nú styttist óðum í endurskoöun
laga um fiskveiðistjómun. Henni á
að ljúka fyrir árslok 1992. Þótt
menn greini á um margt hygg ég
að flestir séu sammála um grund-
vallarmarkmið en ágreiningurinn
standi um útfærslu. Því er hentugt
að hefja umræðuna meö því að til-
greina og skýra grundvöllinn. Á
honum ber svo að byggja framhald-
ið. í þessum línum verður fjallað
um ýmis skilyrði sem endurskoðuð
sjávarútvegsstefna þarf að uppfylla
og ætla má að nokkur eining sé um.
Það atriði, sem mikilvægast er
og undirstaða allra hinna, er að
sjávarútvegsstefnan og stjórnun
fiskveiða á að stuðla að sem bestum
lífskjörum á íslandi. Um þetta er
eining. Þetta vakir augljóslega fyrir
okkur sem aðhyllumst virka al-
menningseign á fiskimiðunum en
þeir sem vilja aö útgerðarmenn eigi
kvótana fullyrða líka að það sé í
þágu almennings. Þorsteinn Már
Baldvinsson, forstjóri Samherja,
skrifaði grein í Morgunblaðið 4.
apríl og byijaöi svona: „Til þess að
standa undir þeim lífskjörum, sem
við óskum okkur, þarf sjávarútveg
sem rekinn er með hagnaði." Þarna
fer ekki á milli mála hvor er til-
gangurinn, gróðinn eöa lífskjörin.
Þaö er því ekki deilt um að höfuð-
markmið sjávarútvegsstefnunnar,
sem og stefnunnar í öðrum höfuö-
málum, er aö efla almenn lífskjör
á íslandi.
Hagkvæmni í rekstri
Annað markmið, náskylt, er að
sjávarútvegsstefnan stuðli aö hag-
KiaUarinn
Markús Möller
hagfræðingur
útvegsins að vera þannig að sám-
búð hans við aðrar atvinnugreinar
sé með eðlilegum hætti. Því hefur
oft verið haldið fram að sjávarút-
vegurinn þoli mun hærra raun-
gengi á krónunni en samkeppnis-
og útflutningsiðnaður og að gengis-
skráning hafi miðast of mikið við
afkomu sjávarútvegsins og of lítið
við afkomu annarra greina.
Upp á síðkastið hefur einnig borið
á hagsmunaárekstrum veiða og
vinnslu. Opinberar fiskverðsá-
kvarðanir voru til skamms tíma
beinlínis ætlaðar til þess að halda
niðri fiskverði, styrkja með því
fiskvinnsluna í landinu og gera
henni kleift að greiða há laun sem
þrengdu að öðrum iðnaði. Aukið
frelsi í verðlagningu afla hefur þó
trúlega dregiö úr möguleikum á
„Það er því ekki deilt um að höfuð-
markmið sjávarútvegsstefnunnar, sem
og stefnunnar í öðrum höfuðmálum,
er að efla almenn lífskjör á íslandi.“
kvæmni í rekstri. Þetta þýðir meðal
annars að stjórnun, sem kallar á
stærri flota en nauðsyn krefur, er
varla ásættanleg. Þetta þýðir líka
að hvers kyns hömlum á hag-
kvæmri ráðstöfun afla ber að taka
með tortryggni þótt þar geti orðið
árekstrar við önnur lífskjara-
markmið, svo sem byggöasjónar-
mið. Hagkvæmni í rekstri er þó
ekki markmið í sjálfu sér. Hag-
kvæmur rekstur getur einfaldlega
staðið undir betri lífskjörum en
óhagkvæmur.
Þriöja atriðið, sem nefna mætti,
er aö í sjávarútvegi eiga að vera
eðlileg tækifæri til hagnaðar. Það
er mikilvægt að hagkvæmur rekst-
ur blómgist og óarðbær hverfi.
Stjórnvöld verða að gæta þess að
spilla ekki eölilegum hagnaöarfær-
um. Hærri hagnaðarskattur í sjáv-
arútvegi en í öðrum greinum
myndi beina fjármunum um of frá
greininni.
Tilfærslur frá vel reknum fyrir-
tækjum til slakra vinna beinlínis
gegn rekstrarhagkvæmni. Eðlileg
hagnaöartækifæri eru því forsenda
þess að viðhalda rekstrarhag-
kvæmni og breiða hana út. (En eitt
er að hagnast á dugnaöi og hug-
viti, annað að fá milljaröa á silfur-
fati.)
Hagsmunaárekstrar
í fjóröa lagi þarf umhverfi sjávar-
slíkum millifærslum og leitt til vax-
andi munar á afkomu veiða og
vinnslu.
Ekki má heldur gleyma því að
það er ekki markmið í sjálfu sér
að hér þróist fjölbreytt starfsemi í
útflutnings- og samkeppnisgrein-
um öðrum en sjávarútvegi. Það er
þá og því aðeins æskilegt ef það
bætir lífskjörin, til dæmis með því
að draga úr hættunni af áfóllum
sem sjávarútvegurinn kann að
verða fyrir.
í fimmta lagi á sjávarútvegsstefn-
an ekki að bregða fæti fyrir lífvæn-
leg byggðarlög. Það væri til dæmis
að bregða fæti fyrir lífvænleg
byggðarlög ef lánakerfið gerði að
þarflausu kröfur um stærð fyrir-
tækja og þjappaði þannig sjávarút-
veginum saman í örfáum stórum
bæjum.
Það væri hins vegar tæplega
ámælisvert þótt þrengt yrði að
rekstri sem ekki getur staðiö undir
kostnaði við hafnargerð og aöra
þjónustu sem nú er á hendi hins
opinbera. Þessi atriði, eins og flest
það sem tengist byggðastefnu, eru
vandmeðfarin og viðkvæm og þess
þarf aö gæta að byggðimar eru
ekki markmið heldur hagsæld
fólksins sem býr þar nú.
Markús Möller