Dagblaðið Vísir - DV - 07.10.1991, Blaðsíða 14

14
MÁNUDAGUR 7. OKTÓBER 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (91 )27022- FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð í lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Forkastanlegt bann
Samgönguráðuneytið hefur hafnað beiðni SAS flugfé-
lagsins um sex nátta fargjald til Norðurlanda sem sam-
svarar þriggja nátta verði sem Flugleiðir bjóða í helgar-
ferðir til Norðurlanda. Tilboð SAS felur í sér umtals-
verða lækkun á fargjöldum sem er þó réttara að orða
svo að farþeginn fái mun meira fyrir þá peninga sem
hann greiðir fyrir utanlandsferðina. Farþeginn getur
dvahð sex nætur ytra fyrir sömu upphæð og hann greið-
ir nú fyrir þijár nætur. Þetta er væntanlega öhum ljóst.
Hér er um breytingu á fargjaldatilboði að ræða sem er
til hagsbóta fyrir hinn íslenska ferðamann.
Nú skyldu menn ætla að þessu tilboði væri tekið fagn-
andi. íslendingar ferðast mikið en það er dýrt að fara
til útlanda. Eftir að farþegaflutningar lögðust niður á
sjó er þjóðin algjörlega háð flugferðum til og frá land-
inu. Svoköhuð normalfargjöld eru flestum ofviða en sem
dæmi má nefna að flugfargjald til Kaupmannahafnar
kostar nærri því áttatíu þúsund krónur. Almenningur
flýgur ekki á sUku gjaldi. Athyglin hefur því beinst að
sértilboðum, helgarfargjöldum, hópafslætti o.s.frv. og
almenningur er sér meðvitandi um að hvers konar sam-
keppni í farþegaflugi er nauðsynleg tU að halda fargjöld-
um niðri. v
Þegar Arnarflug hætti starfsemi sinni var það
áhyggjuefni. Það Uugfélag hafði um nokkurra ára skeið
veitt Flugleiðum samkeppni. Með gjaldþroti Arnarflugs
má segja að Flugleiðir hafi einokað markaðinn og geti
stjórnað verði á fargjöldum í skjóU þeirrar einokunar.
Sem betur fer hafa nokkrir einkaaðUar, og þá helst Sól-
arflug, gert tUraunir með leiguflug tU og frá landinu og
auk þess hefur SAS sýnt íslandsflugi vaxandi áhuga.
Með því tUboði sem SAS hefur lagt fram um sex nátta
fargjöld er tvímælalaust komið tU móts við neytendur
enda er tUboð SAS ávöxtur samkeppninnar - tUraun tU
að gera betur en Flugleiðir. Það tUboð er ekki annað
en Uður í þeirri samkeppni sem Flugleiðir og aðrir sem
í flug- og ferðamannaiðnaði starfa mega búast við. Út-
spU SAS á að vera hvatning fyrir Flugleiðir að gera enn
betur en SAS.
En í stað þess að taka verðlækkun fagnandi og bera
hag neytenda fyrir brjósti grípur samgönguráðuneytið
tU þeirrar óskUjanlegu ákvörðunar að hafna beiðni SAS
flugfélagsins. Það er sjálfu sér furðulegt fyrirkomulag
að ráðuneyti hafi vald tU að leyfa eða banna flugfar-
gjöld. Afskipti opinberra stjórnvalda af slíkum málum
eiga að heyra sögunni tU. Það keyrir þó um þverbak
að ráðuneytið skuh sjá ástæðu tU að banna SAS að bjóða
íslendingum betri kjör en nú þekkjast! Og það þegar
sjálfstæðismaður situr þar við stjórnvöhnn, sem boðar
frelsi í viðskiptum og þykist vilja halda samkeppni í
heiðri. Hvað gengur mönnunum tU?
Ekki verða orð samgönguráðherra og hans talsmanna
skihn öðruvísi en svo að hér sé verið að vernda Flugleið-
ir. Hér er verið að banna öðrum aðUum að lækka far-
gjöld tU að Flugleiðir skaðist ekki og geti haldið áfram
að bjóða þau kjör sem því fyrirtæki hentar! Hvar er nú
niðurkomið kjörorðið um frjálsa samkeppni? Hvar er
hugsunin um hag neytendanna? Hvar er nú aUt tahð
um lögmál markaðarins?
Afskipti samgönguráðuneytisins og flugmálayfir-
valda eru einstök og forkastanleg. Þau eru einfaldlega
ekki mönnum bjóðandi. Ríkisstjórnin er að gera sig
bera að því að þjóna útvöldu fyrirtæki en ekki hagsmun-
um fjöldans. Það gengur ekki. EUert B. Schram
,Að svo stöddu verður ekki annað séð en að þorskafli verði i lágmarki næstu sex árin að minnsta kosti.
Kvótinn og
kjaftshöggið
Skýrsla Hafrannsóknastofnunar
frá í sumar um ástand fiskistofna,
ákvörðun um aflakvóta í framhaldi
af henni og nú síöast vísbendingar
um enn eitt lélegt klak eru saman-
lagt versta kjaftshögg sem íslenska
þjóðin hefur fengið frá því að síldin
hvarf og afurðaverð hrundi á árun-
um 1967 og 1968. Sjávarútvegsráð-
herra lét á sínum tíma hafa eftir
sér að ef farið yrði að tillögunum
yrðu tekjur sjávarútvegsins 9 millj-
örðum króna lægri en að óbreytt-
um aflamörkum síðasta árs og að
þar með séu allar hugmyndir um
að sjávarútvegurinn sé aílögufær
um gjald fyrir veiðiréttinn út úr
kortinu. Einhvem tíma mun ráð-
herrann áður hafa minnst á þá
Karþagó.
Vandi útvegsins
Ekki skal htið gert úr því áfalli
sem horfur á minni afla eru fyrir
sjávarútveginn. Að svo stöddu
verður ekki annað séð en aö þorsk-
afli verði í lágmarki næstu sex árin
að minnsta kosti. Sjávarútvegur-
inn á þó ýmsa mótleiki í stöðinni.
Við lauslega athugun virðast meira
en 2/3 af útgjöldum sjávarútvegsins
vera breytilegur kostnaöur, laun
og aflahlutir, umbúðir, olíur, veið-
arfæri og fleira. Þennan kostnað
getur sjávarútvegurinn sparað sér
tiltölulega fljótlega að mestu eða
öllu leyti og það mun hann trúlega
gera. Afgangurinn, sem leggst á
fyrirtækin, er samkvæmt þessu
nálægt 3 milljörðum á ári sem
dregst frá því sem annars hefði
hafst upp í vaxtakostnað affjárfest-
ingu og afskriftir eða afborganir.
Úr þeim kostnaði er erfiðara að
draga í fljótheitum. Vegna sam-
dráttarins verður þó hagkvæmt að
hægja enn á endumýjun skipa og
búnaðar þannig floti og vinnslu-
geta fari í bili eitthvað niður fyrir
það sem eölilegt væri í skikkanlegu
árferði. Vafasamt er þó að þar spar-
ist verulegar fjárhæðir nema þá að
enn bætist við lélegir þorskárgang-
ar. Tjón sjávarútvegsins á sex ára
tímabili verður samkvæmt þessu
varla undir 18 milljörðum króna
eða af sömu stæðargráðu og árs-
leigan fyrir heildarkvóta lands-
manna, þetta þrjátíukall á kíló fyr-
ir svo sem 600 þús. þorskígildistonn
þegar glæðist. Áfallið samsvarar
því kvótaleigu í eitt ár og væri full-
bætt með því að lengja aðlögunar-
Kjallariim
Markús Möller
hagfræðingur
tíma útvegsins að veiðigjöldum
sem því nemur. Ályktun ráðherr-
ans er því fjarri lagi ellegar kortið
hans vitlaust.
Skipting byrðanna
Þótt fyrirtæki í sjávarútvegi eigi
þessa kosti gegnir öðru máli um
þjóöarbúið í heild. Það sem þjóðar-
heildin getur sparað án landflótta
er í stórum dráttum erlendur
rekstrarkostnaður í framleiðslu
sjávarafurða. Þjónustuaðilar, um-
búðaframleiðendur, skipafélög og
önnur fyrirtæki, sem þjóna sjávar-
útveginum, geta að vísu eitthvað
sparað í breytilegum kostnaði. Það
geta þeir hins vegar ekki sem missa
tekjur og jafnvel vinnuna, sjómenn
og fiskvinnslufólk. Líkleg skipting
tekjutapsins er að um 40% verði
launatap í sjávarútvegi, rúmlega
10% leggjast á innlenda þjónustu-
og söluaðila, 35% á sjávarútvegs-
fyrirtækin og einungis um 15%,
hálfum öörum milljarði, megi
mæta með lækkun á erlendum til-
kostnaði í fyrstu umferð. Allt eru
þetta ónákvæmar áætlanir en þó
miklu nær lagi en að bókfæra allan
skaðann á fyrirtæki í sjávarútvegi,
eins og ráöherranum varð á. En til
að skaði þjóðarbúsins verði sem
minnstur þarf að herða á hagræð-
ingu og ekkert brýnir útvegsmenn
betur til hennar en vitneskjan um
að veiðigjöld verði tekin upp í fyll-
ingu tímans!
Lifum öll á fiski
Fyrst sjávarútvegurinn getur
einungis sparað hálfan annan
milljarð á ári í erlendum kostnaði
hvar á að taka þá 7-8 milljarða sem
á vantar til að jafna lækkun út-
flutningstekna? Þegar tekjur lækka
hjá sjómönnum, fiskvinnslufólki
og eigendum fyrirtækja verða þau
að draga saman við sig neyslu,
bæði innflutta og innlenda. Því
harðnar á dalnum hjá öðrum, inn-
lendum fyrirtækjum og starfs-
mönnum þeirra sem draga þá sam-
an neyslu og þannig koll af kolli.
Dæmið getur því aðeins gengið upp
án aukins viðskiptahalla og at-
vinnuleysis að innlend framieiðsla
og þjónusta verði verulega ódýrari
miðað við innfluttar vörur og sólar-
landaferðir. Því leiðir samdráttur í
sjávarútvegi nær óumflýjanlega til
almennrar kjaraskerðingar þannig
að landsmenn fá minna af inn-
fluttri vöru fyrir launin sín. Það
er nefnilega fátt annað en sjávarút-
vegurinn sem leyfir íslenskum bar-
þjónum, kennurum, bændum og
bankafólki að kaupa bíla, sjónvörp
og ferðalög sem starfsystkin á
Grikklandi og Indlandi láta sig í
mesta lagi dreyma um. íslenska
þjóöin liflr öll á auðlindum hafsins.
Þess vegna munu stjómmálamenn
ekki komast upp með að afhenda
vildarmönnum sínum þessar auð-
lindir að þjóöinni forspurðri.
Markús Möller
„Áfallið samsvarar kvótaleigu 1 eitt ár
og væri því fullbætt með því að lengja
aðlögunartíma útvegsins að veiðigjöld-
um sem því nemur. Alyktun ráðherr-
ans er því fjarri lagi ellegar kortið hans
vitlaust.“