Dagblaðið Vísir - DV - 19.11.1991, Síða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 19. NÓVEMBER 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJOLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JONAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (91 )27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð I lausasölu virka dacja 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Útsæðið næst?
Áhrifamenn leggja til, að aílakvótinn verði aukinn á
næsta ári. Þetta verði gert til að draga úr þeim efnahags-
lega samdrætti, sem við blasir. Fiskifræðingar hafa lagt
til, að mikill samdráttur verði í afla, og stjórnvöld hafa
farið að ráðum þeirra. Nú ganga margir hart fram í
því, að þeirri ákvörðun stjórnvalda verði breytt.
Björn Grétar Sveinsson, formaður Verkamannasam-
bandsins, sagði í viðtali við DV, að auka ætti aílakvót-
ann. Hann væri raunar þess fullviss, að kvótinn yrði
aukinn í apríl á næsta ári. Menn verði að skoða dæmið
upp á nýtt í ljósi þeirra áfalla, sem dunið hafa yfir.
Mikla peninga vanti inn í hagkerfið. Við hefðum ekki
leyfi til annars en endurskoða aflakvótann og „taka þá
ef til vill einhveija áhættu“.
Einar Oddur Kristjánsson, formaður Vinnuveitenda-
sambandsins, gaf í skyn í viðtali í DV, að stjórnvöld
ættu að auka aflakvótann að nýju.
Eðlilegt er og sjálfsagt, að menn leiti logandi ljósi, til
þess að efnahagsáföllin verði landsmönnum ekki jafnsár
á næsta ári og við blasir eftir aflasamdrátt og frestun
álversins til viðbótar margs kyns öðrum skakkaföllum.
En sú leið, sem hér hefur verið nefnd, er hættuleg. Hún
jafngildir því, að við fórum að eta sjálft útsæðið. Lagt
er til, að gengið verði á fiskstofnana, til þess að lands-
menn þurfi ekki að þola jafnmikla kjaraskerðingu og
ella á næsta ári.
Viðbrögð stjórnvalda við þessum tillögum eru enn
óljós. En vonandi sýnir það, að stjórnvöld muni halda
vöku sinni, þegar Davíð Oddsson forsætisráðherra sagði
um helgina, að slík ákvörðun væri bæði „varasöm og
hættuleg“.
í sókn okkar eftir lífsgæðum megum við ekki gleyma,
hver kostnaðurinn verður af því að ganga á útsæðið í
þessum efnum. Við verðum að treysta vísindamönnum
okkar, þegar um ræðir, hver æskilegur aflakvóti eigi
að vera. Hafrannsóknastofnun hefur gert spár um,
hveijar verði afleiðingar ýmiss, misunandi aflakvóta.
Ákveðið hefur verið að veiða 265 þúsund tonn af þorski
á yfirstandandi kvótaári. Fiskifræðingarnir segja, að
yrðu veidd 250 þúsund tonn í ár og næsta ár, myndu
veiðistofn og hrygningarstofn standa nokkurn veginn í
stað. Verði veidd 300 þúsund tonn af þorski, muni veiði-
stofninn minnka um 100 þúsund tonn og hrygningar-
stofninn minnka um 70 þúsund tonn. Ef veidd verða 350
þúsund tonn, mun veiðistofninn minnka úr 850 þúsund
tonnum í 630 þúsund og hrygingarstofninn um 140 þús-
und tonn.
Hvetjendur þess, að aflakvótinn verði nú aukinn
vegna kreppunnar, segja sem svo, að hagfræðileg rök
hljóti að vera jafngild fiskifræðilegum rökum. Staðan í
efnahagsmálum almennt eigi því að geta ráðið ferðinni.
Það er vafalaust rétt. En hin hagfræðilegu rök segja
okkur, eins og hin fiskifræðilegu, að við eigum ekki að
eta af útsæðinu. Það kosti okkur, efnahagslega, meira
í framtíðinni en samsvarar því snuði, sem stungið yrði
upp í menn á næstu mánuðum.
Áfóllin í efnahagsmálum reyna auðvitað á þolrifm.
Þau valda freistingum eins og þeirri, sem hér hefur
verið nefnd. En það er efnahagslega rangt að hverfa frá
fyrri ákvörðun og auka aflakvótann. Ákvörðunin um
kvótann hafði verið tekin í sumar, eftir að tillögur fiski-
fræðinga lágu fyrir, og þá þótti nær öllum sú ákvörðun
skynsamlegust. Það á að vera óbreytt.
Haukur Helgason
125%
Vidskiptahúsnæði í miðbæ Reykjavíkur
— verðþróun 1978-1991 —
Myndin sýnir hvernig markaðsverð á gamla miöbæjarsvæðinu hefur breyst siðasta áratug.
Gamla mið-
bænum hrakar
Gamla miðbænum í Reykjavík
hrakar stöðugt. Verð hefur lækkað
í áratug. Markaðsverð eigna í
Kvosinni er nú 45% lægra að raun-
virði en 1980. Orsakir hnignunar
gamla miðbæjarins eru margar.
Ekki er eingöngu tilkomu Kringl-
unnar um að kenna. Verðlækkun
eigna hófst meira en hálfum áratug
áður en bygging hennar hófst.
Fasteignir voru arðbær
fjárfesting
í áratugi var arðbært að ávaxta
fé í fasteignum þó fé á bankareikn-
ingum rýrnaði. Fé í fasteignum gaf
af sér leigutekjur sem skiluðu
nokkrum raunvöxtum. Um árabil
var það ein tryggasta ávöxtun á fé
hér á landi. Þegar verðtrygging
fjárskuldbindinga var tekin upp
um 1980 opnuðust nýir möguleikar
til að ávaxta fé. Um svipað leyti var
skattlagning atvinnuhúsnæðis
aukin þegar tekinn var upp sér-
skattur á verslunar- og skrifstofu-
húsnæði.
Fjármagn tók að sækja i verðbréf
og samkeppnisstaða fasteignarinn-
ar sem fjárfestingar rýmaði. Fé
leitaði úr dýrum fasteignum í
áhættulítil verðbréf. Það kom með-
al annars niöur á eignum í miðbæ
Reykjavíkur. Hnignun hans hófst
um þetta leyti. Frá 1980 hefur
markaðsverð eigna í Kvosinni og á
Laugavegi stöðugt lækkað reiknað
á föstu verðlagi.
Mikiðbyggt
Þó drægi úr ásókn í atvinnuhús-
næði til fjárfestingar héldu menn
áfram að byggja. A síðasta áratug
hefur mikið verið byggt af verslun-
ar- og skrifstofuhúsnæði. Framboð
atvinnuhúsnæðis á fasteignamark-
aði hefur aukist á undanfómum
árum og eftirspurn er meiri en
margir átta sig á. Þarfir fyrirtækja
fyrir skrifstofuhúsnæði hafa breyst
og vegna nýrra verslunarhátta úr-
eldist verslunarhúsnæði hratt.
Árið 1987 var óvanalega mikið
byggt af atvinnuhúsnæði. Kringlan
sem tekin var í notkun þá um sum-
arið er til dæmis þrefalt stærri en
allt húsnæði sem byggt var við
Laugaveginn í áratug. Auk hennar
var byggt afar mikið af skrifstofum
og verslunum þetta ár.
Hátt verð1987
Af einhverjum ástæðum hækkaði
verö.á atvinnuhúsnæði í ársbyijun
KjáUarinn
Stefán Ingólfsson
verkfræðingur
1987 og var markaðsverð skrif-
stofu- og verslunarhúsnæðis
óvenju hátt í Reykjavík. Frá þeim
tíma má segja að verð skrifstofu-
og verslunarhúsnæðis hafi stöðugt
lækkað. Verð skrifstofuhúsnæðis
hefur nú lækkað um 25% og mark-
aðsverð verslunarhúsnæðis um
35%. Einnig hefur mismunur á
verði einstakra eigna aukist. Bestu
eignirnar haida þó verðmæti sínu
og hækka jafnvel í verði. Verð lé-
legra eigna lækkar á hinn bóginn
enn meira.
Verðþróunin hefur komið sér-
staklega illa við verslunarhúsnæöi.
Mismunur á söluverði skrifstofu-
húsnæðis og algengs verslunar-
húsnæðis er nú minni en áður. Sú
verðþróun, sem áður er lýst, hefur
dregið úr trú manna á að fjárfesta
í fasteignum og menn vanda betur
valið. Þaö hefur komiö illa við
gamla miðbæinn.
Kringlunni að kenna?
Gamla miöbænum í Reykjavík
hefur stöðugt hrakaö síðasta ára-
tuginn. Markaðsverð hefur lækkað
svo til samfellt frá 1980. Reiknaö á
íþstu verðlagi nemur lækkunin um
45% eða 5,5% á ári. Margir skella
skuldinni á byggingu Kringlunnar
og telja hana valda mestu um
hnignum gamla miðbæjarins, sér-
staklega Laugavegarins. Það er þó
mikil einföldun þvi fleiri þættir
koma til.
Tilkoma Kringlunnar hraðaði
aðeins þróun sem áður var hafin.
Fasteignaverð á Laugaveginum
hafði lækkað í liðlega hálfan áratug
þegar bygging Kringlunnar hófst.
Árin 1980 til 1985 lækkaði raunvirði
eigna í gamla miðbænum um 20%.
Frá 1987 hefur verðið þó lækkað
hlutfallslega enn hraðar eða um
11% á ári. Myndin með greininni,
sem tekin er úr riti Borgarskipu-
lags, sýnir hvernig markaðsverð á
gamla miðbæjarsvæðinu hefur
breyst síöasta áratug.
Vegur Kvosarinnar minnkar
Verð húsnæðis í Kvosinni hefur
lækkað meira en við Laugaveg.
Markaðsverð nú er einungis liðlega
helmingur þess sem gerðist fyrir
áratug. Sem viðsxiptasvæði hefur
Kvosinni hrakað afar mikið. Hús-
næði hefur staðið autt, fáar nýjar
verslanir verið opnaðar og leigu-
verð lækkað. Fyrir tveimur áratug-
um var Kvosin, Bankastræti og
neðsti hluti Laugavegar helsta við-
skiptasvæði Reykjavíkur og þar
voru verðmætustu fasteignir í
borginni.
Kannanir, gerðar. 1970, sýndu að
dýrustu eignirnar væru við Aust-
urstræti. Fyrir tveimur áratugum
fóru verslunaráhrifin að dreifast.
Fyrsta breytingin varð þegar mið-
stöð strætisvagna fluttist að
Hlemmi. Viðskiptaáhrifin dreifast
stöðugt víðar um borgina og nær-
sveitir. Hlutur Kvosarinnar og
Laugavegarins í viðskiptum á höf-
uðborgarsvæðinu hefur að sama
skapi minnkað. Miöað viö reynslu
úr erlendum borgum gæti mark-
aðsverð eigna í gamla miðbænum
enn lækkaö þó þaö sé þegar orðið
jafnlágt og raun ber vitni.
Stefán Ingólfsson
„Tilkoma Kringlunnar hraðaði aðeins
þróun sem áður var hafin. Fasteigna-
verð á Laugaveginum hafði lækkað í
liðlega hálfan áratug þegar bygging
Kringlunnar hófst.“