Dagblaðið Vísir - DV - 29.11.1991, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 29. NÓVEMBER 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLT111,105 RVlK, SlMI (91 )27022 - FAX: Auglýsingar: (91 )626684
- aðrar deildir: (91)27079
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð I lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Mál að linni
Umræður á Alþingi um þyrlúkaupin og orðaskipti
einstakra stjórnmálamanna um það mál eru komin út
fyrir velsæmi. Þau eru engum til framdráttar en öllum
til hryggðar. Hörmuleg slys mega ekki verða tilefni til
umræðna af þessu tagi. Dómgreind alþingismanna á að
vera á því stigi að þeir hafi vit á því að stilla málflutn-
ingi sínum í hóf.
Sjóslysið við Grindavík er öllum harmsefni. Þetta
slys er því átakanlegra að báturinn er uppi við land-
steina, slysavarnasveitir eru komnar á staðinn og því
hefur verið haldið fram að þyrla hefði getað komið að
notum við björgun mannslífa ef hún hefði verið kölluð
út í tæka tíð. Svo virðist sem samband milli björgunar-
sveitar og Landhelgisgæslu hafi ekki verið í lagi og
misskilningur eða mistök hafi átt sér stað um útkall á
þyrlu varnarliðsins. Þetta samband eða sambandsleysi
þarf að rannsaka og ljóst er að skipulag og yfirstjórn
björgunarmála undir slíkum kringumstæðum þarf að
endurskoða og koma á hreint.
Það er hins vegar fjarri lagi að skella skuldinni á til-
tekna aðila eða fullyrða eitt eða neitt um hvort mönnun-
um fimm, sem fórust, hefði mátt bjarga ef öðruvísi hefði
verið staðið að málum. Það fylgir mikil ábyrgð slíkum
fullyrðingum og menn ættu að spara sér þær. Enn síður
er tilefni til aö draga ríkisstjórn eða einstakar nefndir
til ábyrgðar um tafir á þyrlukaupum. Það er engum
greiði gerður með sleggjudómum að óathuguðu máh.
Ingi Björn Albertsson alþingismaður hefur lengi bar-
ist fyrir þyrlukaupum og ekki óeðlilegt að hann legði
orð í belg þegar utandagskrárumræður fóru fram um
þau mál síðastliðinn mánudag. Sú umræða var hins
vegar ótímabær og tilfinningar réðu þar ferðinni. Þar
féhu orð sem ella hefðu verið látin ósögð. Kappið bar
forsjána ofurliði. Tilfinningar blandast óhjákvæmilega
póhtík og pólitískum ákvörðunum en þegar mannslíf
og dauðsfóll eru annars vegar á að fara varlega í orðræð-
um og telja upp að tólf áður en ásakanir eru settar fram
og sökudólga leitað. Að því leyti var það rétt hjá forsæt-
isráðherra að orðaskiptin sem fram fóru í þingsal á
mánudaginn voru ekki þinginu til framdráttar né þeim
sem þar höfðu hæst. Þetta gat forsætisráðherra hins
vegar sagt án þess að ýfa upp ómálefnalega deilu mihi
sín og Inga Björns. Hvorugur hefur sóma af henni.
Enda hefur framhaldið keyrt um þverbak. í stað þess
að sameinast í sorg og samúð með aðstandendum hinna
látnu sjómanna, bíða sjóprófa og finna skynsamlega
niðurstöðu í þyrlumálinu og stjóm björgunarmála
hnakkrífast hinir mætustu menn um það hvort fram-
koma þeirra hafi verið til vansa eða ekki. Sjómaðurinn,
sem komst lífs af, er jafnvel leiddur fram í sjónvarpsvið-
tali til að bera forsætisráðherra sökum.
Er þetta hægt? í stað hryggðar hefur stofnast til ih-
inda og móðgana miUi tveggja og fleiri annars ágætra
manna. Skyldi það vera minningu hinna látnu til heið-
urs að á Alþingi fari fram slík umræða? Skyldi það vera
málefninu sjálfu til framdráttar eða sjómönnum og að-
standendum hinna látnu að skapi að þyrlukaup og aukn-
ar slysavarnir hverfi í skuggann af bamalegu rifrildi á
sjálfu Alþingi?
Ellert B. Schram
...jafnvel þótt takist að stöðva bardagana núna getur það orðið skammgóður vermir," segir m.a. i greininni.
Simamynd Reuter
Þjóðremba á
þjóðrembu ofan
Það er ekki allt sem sýnist í
borgarastríði Serba og Króata og
sökin er ekki öll Serba-megin. Þótt
þverstæðukennt virðist getur sigur
þeirra í bardögunum um Vukovar
flýtt fyrir lausn málsins og tryggt
að Króatía verði viðurkennd á
næstunni sem sjálfstætt ríki.
Vukovar var höfuðborg serb-
nesku svæöanna á vesturbakka
Dónár þótt hún væri að mestu
byggð Króötum en borgarastríðið
snýst einmitt um serbnesku byggð-
imar í Króatíu. Sigurinn í Vukovar
hefur fengið Serba til aö samþykkja
í grundvallaratriðum friöaráætlun
Efnahagsbandalagsins sem Carr-
ington lávarður hefur sett fram.
Hún er í aðalatriðum á þá leið aö
serbnesku svæðin annars staðar í
Króatíu veröi ekki undir stjóm
hins nýja króatíska lýðveldis held-
ur undir alþjóðlegri stjóm, vænt-
arúega Sameinuðu þjóðanna,
næstu tíu ár en síðan fari fram
þjóðaratkvæðagreiðsla meðal íbú-
anna um hvoru ríkinu þeir vilja
tilheyra. Þau svæði sem Vukovar
var höfuðborg fyrir eru aftur á
móti líklega endanlega glötuð Kró-
ötum og það verður væntanlega
enn staðfest þegar þeir ná næstu
borg á svæðinu, Osiek, sem nú er
barist um.
Öfgamenn
En þetta samkomulag getur enn
hæglega strandað á öfgamönnum
og enginn skortur er á þeim, beggja
vegna víglínunnar. Hingað til hefur
öll athyglin beinst að grimmdar-
verkum Serba á óbreyttum borgur-
um í Vukovar og nágrenni og villi-
mannlegri eyðileggingu þeirra á
menningarverðmætum í Dubrovn-
ik og víðar en minna er um það
rætt að Króatar sjálfir eru undir
forystu manna sem ekki eru reiðu-
búnir til að taka skynsamlega á
málum.
Enda þótt Milosevic, forseti Serb-
íu, sé óumdeilanlega sá maður sem
setti af stað þá þróun sem leitt hef-
ur til upplausnar Júgóslavíu hefur
hann fengið dyggilega aðstoð frá
leiðtoga Króata, Franjo Tudjman.
Milosevic hefur enn allt gamla
kommúníska flokkskerfið á bak við
sig þótt það hafi að nafninu til ver-
ið afnumið en Tudjman hefur ann-
að og ekki síður ógeðfellt kerfi að
baki sér sem eru leifarnar af fas-
istahreyfingunni Ustasja sem réö
Króatíu meðan hún var sjálfstæð
sem leppríki Þjóðveija árin
1941-45. Ustasjan var eins konar
króatískur nasistaflokkur og usta-
Kjánarinn
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
sjan hafði líka sína útrýmingar-
stefnu. Hún beindist ekki aðeins
gegn gyðingum, þótt hún hafi
hjálpað Þjóðverjum dyggilega í út-
rýmingu á þeim, heldur beindist
útrýmingarherferðin aðallega að
Serbum innan landamæra Króatíu.
Þeir voru myrtir og þeim skipulega
útrýmt svo hundruðum þúsunda
skipti á þessum árum og enn fleiri
hröktust á vergang.
Eftir stríðið lét Tito sem ekkert
hefði ískorist og ustasjan var aldrei
upprætt. Nú hefur fáni hennar ver-
ið dreginn upp enn á ný í Króatíu.
Tudjman sjálfur, sem var hershöfð-
ingi í skæruliðaher Titos, er of-
stækisfullur hatursmaður Serba og
hann hefur sér til ráðuneytis menn
sem opinberlega vilja að stefna
ustösjunnar verði endurreist.
Það er skammt öfganna á milii
en samt sem áður er stríö Króata
og Serba ekki stríð fasista og
kommúnista, eins og sumir viija
vera láta. Póhtískar stefnur hafa
vikið fyrir hreinni þjóðemis- og
þjóðrembustefnu. Þar á Tudjman
ekki minni sök en Milosevic.
Dreifðar byggðir
Þegar Króatía lýsti yfir sjálfstæði
í maí undir þessari forystu vökn-
uðu óhjákvæmilega minningamar
um blóðbaðið á stríðsárunum og
Serbar innan Króatíu töldu og telja
sig eiga líf sitt að verja. Þetta er
hin raunverulega ástæða fyrir
þeirri gífurlegu heift sem verið hef-
ur í bardögunum svo að jafna má
við borgarastríðið á Spáni eða jafn-
vel síðari heimsstyrjöldina.
Um 600 þúsund Serbar búa innan
um tæpar fjórar milljónir Króata í
Króatíu en Serbar í Serbíu em alls
um tíu milijónir. Byggðir þeirra
eru dreifðar, þeir búa mun víðar
en umhverfis Vukovar.
Það er ógerlegt að sameina þessar
byggðir Serba Serbíu sjálfri nema
gjörbreyta núverandi landamær-
um Króatíu. Það mundi þýða, ef
serbnesku byggðirnar væru inn-
limaðar, að þeim fylgdu miklu fleiri
Króatar og vandamáhð væri í raun
áfram óleyst. Á þessari staðreynd
byggist friöarhugmynd Carringt-
ons um alþjóðlega yfirstjórn núver-
andi serbneskra svæða í Króatíu.
Hin heilögu landamæri
Það hefur í raun verið samþykkt
innan EB að viðurkenna Króatíu,
aðeins er beðið eftir að bardögum
verði hætt. Slóvenía er þegar í raun
búin aö öðlast viðurkenningu þótt
formið vanti. Þar er ekki til að
dreifa hinu forna hatri Serba og
Króata, Serbar hafa þegar í fram-
kvæmd viöurkennt Slóveníu.
Það em hin heilögu landamæri
sem allt snýst nú um. Serbar hafa
þegar breytt landamæmnum við
Vukovar og það er í fyrsta sinn frá
1945 sem landamærum er breytt
með vopnavaldi. Ólíklegt er að sú
breyting gangi til baka. Þær friðar-
sveitir, sem nú em væntanlegar frá
EB eftir að bardögum slotar, ættu
þó að geta kælt mesta þjöðernisofs-
ann. En jafnvel þótt takist að stööva
bardagana núna getur það orðið
skammgóður vermir. Júgóslavía er
öll í upplausn. Næst getur það orð-
ið Kosovo og það mál er jafnvel enn
illvígara.
Gunnar Eyþórsson
„Það hefur í raun verið samþykkt inn-
an EB að viðurkenna Króatíu, aðeins
er beðið eftir að bardögum verði hætt.
Slóvenía er þegar í raun búin að öðlast
viðurkenningu þótt formið vanti.“