Dagblaðið Vísir - DV - 29.11.1991, Blaðsíða 15

FÖSTUDAGUR 29. NÓVEMBER 1991.
15
Er velferðarkerfið gjaldþrota?
„Milli atvinnulífs og velferðar rikir gagnkvæmni. Ef velferðinni hrakar
þá hrakar efnahagslifinu."
Islenskir skattgreiðendur standa
undir tveimúr velferðarkerfum.
Annað er þeirra eigið kerfi, í heil-
brigðismálum, menntamálum, fé-
lagsmálum o.s.frv. Hitt er velferð-
arkerfi fyrirtækjanna, í landbún-
aði, þ.á m. fiskeldi og loðdýrarækt,
í fiskiðnaði og útgerð.
Athyglisvert er að þetta velferð-
arkerfi nær síst til iðnaðarins, enda
hafa forsvarsmenn hans hafnað
ríkisframlögum, styrkjum og sér-
fyrirgreiðslu og líkja því við að
gefa sjúkhngi deyfilyf. Þeir byggja
stefnu sína á því að tekjur, sem
ekki eru til komnar fyrir vinnu-
framlag og söluverðmæti innan
fyrirtækisins sjálfs, jafngildi því að
breyta rekstrarumhverfi í slíkum
grundvallaratriðum að það geti
ekki endaö með öðru en að þörfin
fyrir styrki og deyfilyf aukist.
Stærðargráðan
Þeir í stjómmálunum, sem mest
og best gæta hagsmuna fyrirtækj-
anna, sem komin eru á spena hjá
almenningi, tala gjaman mest um
að hitt kerfið sé dýrt. Hefur endur-
ómun af sams konar umræðu í
mörgum vestrænum löndum verið
allhávær hér á landi nokkur und-
anfarin ár. Nú er það auðvitað svo
að ekkert fyrirtæki er heilög kýr,
síst þau sem em á vegum hins opin-
bera, í mennta-, félags- eða heil-
brigðismálum og heldur ekki hin á
vegum einstaklinga eða samtaka
þeirra. Öll eiga þau að lúta sömu
lögmálum um skýr markmið, af-
köst og virkni og öll þurfa þau að
vera vel skipulögð og hafa góða
stjóm.
Stjómendur hinna opinbem vel-
ferðarfyrirtækja, svo sem í skóla-
og heilbrigðismálum, eru ekki allt-
af nægjanlega vel starfi sínu vaxnir
frekar en stjómendur hinna fyrir-
tækjanna. Það hafa ákveðnir aðilar
svo notað til að koma óorði á allt
velferðarkerfi hins opinbera og fyr-
KjaUarinn
Skúli Johnsen
héraðslæknir
irtækja þess í heild og eins og áður
segir hefur slíkur málflutningur
hlotið töluverðan hljómgrunn. Það
er mikiö talað um hvað velferðar-
kerfi skattgreiðendanna sjálfra sé
dýrt og auðvitað má þar hagræða
mörgu. Hins vegar heyrist miklu
minna um hvað hitt velferðarkerf-
ið kostar. Þá hði er viða að finna í
fjárlagafrumvarpinu og þeir heita
ýmsum nöfnum.
Stærðargráðu þessa velferðar-
kerfis fyrirtækjanna er erfitt að
geta sér til um og fer eflaust eftir
því hvemig reiknað er. Hún gæti
þó hlaupið á 10-30 milljörðum kr.
árlega.
Væri nokkurt vit í því?
Það er einn reginmunur á því
velferðarkerfi, sem skattgreiðand-
inn hefur komið upp fyrir sjálfan
sig, og á hinu sem hann stendur
straum af vegna fyrirtækja í fram-
leiðslugreinimum. Það fyrrnefnda
er annaðhvort notað til tekjujöfn-
unar, þ.e.a.s. með almannabótum
til þeirra sem eru þurfandi, til
þeirra sem era skyldugir til að
þiggja framlögin, svo sem grunn-
skólanemenda, og til þeirra, sem
þurfa að leita sér hjálpar vegna
veikinda, svo að eitthvað sé nefnt.
Hitt velferðarkerfið lýtur öðm
lögmáli. Þar er helst notast við
fmmstæða meðaltalsreglu um af-
komu heiha greina í atvinnuvegum
og styrkjunum síðan dreift án til-
hts til þess hvort fyrirtækin standa
undir sér eöa ekki. Þannig er með
búin, fyrirtækin í landbúnaðinum.
Fjöldi þeirra er vel stæður en fær
samt styrk eftir framleiðslu. Þann-
ig hefur á sama hátt oft veriö með
fiskverkendur, sér í lagi þegar
efnahagsráðstafanir hafa riðið yfir.
Vel stæðum fyrirtækjaeigendum
eru afhentar fúlgur, annaðhvort
beint af almannafé eða af fé úr lán-
um sem ríkið eða stofnanir taka á
þess vegum og ábyrgjast. TU við-
bótar eru sérráðstafanir vegna
ákveðinna fyrirtækja.
Fáránleikinn í þessu lýsir sér vel
ef við færðum hann yfir á heil-
brigðiskerfið. Þannig gætum við
tekið hóp ahra gigtveikra, hvort
sem þeir þarfnast læknishjálpar
eða ekki, tekið þann hluta sjúkra-
kostnaðarins, sem varið er í gigt-
sjúkdóma, og deilt þeirri upphæð
niður á aha sem sjúkdóminn hafa,
t.d. eftir launatekjum (þannig að
þeir sem minnst bera úr býtum fái
minnst og þeir sem mest launin
hafa fái mest), án tihits til þess
hvort sjúkdómurinn sé á því stigi
aö hann þarfnist meðferðar. Væri
nokkurt vit í þvi? Ekki frekar en
aö færa fyrirtækjum fúlgur fiár að
þarflausu.
„Sósíalismi andskotans“
Og nú á ríkissjóður í óvenjuleg-
um vanda. Þar á bæ er því um
tvennt að velja. Á að gera velferð-
arkerfi skattgreiðendanna sjálfra
gjaldþrota og skera kostnaðinn þar
niður eða á að gera velferöarkerfi
fyrirtækjanna gjaldþrota og skera
niður þar? Það leikur ekki vafi á
hver ætlunin er. Það hefur verið
ákveðið að skera mest niður í heh-
brigðismálunum, menntamálun-
um og félagsmálunum th að koma
í veg fyrir að velferðarkerfi fyrir-
tækjanna skerðist svo að unnt sé
að halda áfram að dreifa hálfgerð-
um handahófsgreiðslum th þús-
unda aðha án tillits til þess hvort
þeir hafa nokkra þörf fyrir fiár-
munina.
Þessi forgangur á sér áreiðanlega
þá viðbótarskýringu að flestir telja
að atvinnulífið standi undir vel-
ferðinni. Við þá fuhyrðingu er
tvennt að athuga:
Mhli atvinnulífs og velferðar rík-
ir gagnkvæmni. Ef velferðinni
hrakar þá hrakar efnahagslífinu.
Án velferðar hefði framleiðsla og
efnahagslíf aldrei náð því stigi sem
nú er.
Fyrirtæki undir áhrifum deyfi-
lyfia eru væntanlega flest óarðbær
og besti kosturinn er að þau fari á
hausinn svo að unnt sé að skipta
um eigendur og þar með um stjórn-
endur.
Að síðustu þessi spurning:
Er það ekki ótækt frá siðferðis-
legu og jafnvel einnig frá stjórnar-
farslegu sjónarmiði að úthluta fiár-
munum th eigenda fyrirtækja í
þeim mæli sem gert er í því velferð-
arkerfi sem Vhmundur Jónsson
kallaði „sósíalisma andskotans"
þar sem ríkið greiðir tapið en fyrir-
tækið hirðir gróðann þegar betur
gengur.
Þeim sósíahsma, sem rekinn hef-
ur verið hér á landi, verður varla
með sanni fundið neitt th foráttu
annað en það að þessi „sósísalismi
andskotans" virðist ætla að fylgja
okkur eins og draugur th ónytja
fyrir framtak manna og þjóðarhag
oftast til lítiha hehla.
Skúli G. Johnsen
„Á að gera velferðarkerfi skattgreið-
endanna sjálfra gjaldþrota og skera
kostnaðinn þar niður eða á að gera
velferðarkerfi fyrirtækjanna gjald-
þrota og skera niður þar?“
Klaufalegt karlagrobb
Óhöpp verða á bestu bæjum - ekki
síst ef húsmóðirin hefur í mörgu
að snúast og getur ekki htið eftir
krakkagrishngunum nema með
öðm auganu. Þá er einatt hætt við
því að óþekkur pottormur sleppi
út á götu, gangi þar th hðs við
strákaskarann og taki upp á ók-
nyttum í hita leiksins.
Pörupiltar í pólitík
Maður þarf að vera stór karl
svona stundum - og þá er ekki aht-
af hægt að vanda meðulin. Áður
en við verður htið kveður við brot-
hljóð í göttmni og glerbrotin þyrl-
ast úr rúðuxmi í næsta húsi þar sem
nágrannakonan býr. Þegar slíkt
gerist mætir móðirin venjulega
agndofa og eyðhögð á vettvang og
býðst th að borga skaðann - en
strákurinn er settur í skammar-
krók og fær ekki að mikla sig með
félögunum um sinn. Venjulega
skammast hann sín - veit að hann
hefur gert eitthvað af sér en reynir
að bera sig mannalega. Og oft verða
bestu menn úr slíkum pömphttun
þegar þeim eykst viska og þroski.
Þannig gerist þetta lika í póhtík-
inni - og ekki ahs fyrir löngu varð
svipað óhapp í Alþýðuflokknum.
Einn af sveitarsfiómarmönnum
flokksins slapp út óséður með grein
inn á DV - þar sem hann henti
gijóti í rúðu Kvennahstans með th-
þrifum. Það kvað við brothljóð mik-
ið þegar umræddur flokksbróðir
okkar greip th kvenfyrirhtlegra
röksemda gegn Kvennahstanum í
þeirri viðleitni að sýna fram á mál-
efnaskort þeirra á sviði landsmála.
Neðanmittisbrandarar
eða ábyrg umræða
Raunar heppnaðist atlagan ekki
KjáUarinn
Ólína Þorvarðardóttir
borgarfulltrúi Nýs vettvangs
vel því að röksemdir sem lutu að
meintum vændisvelvilja Kvenna-
hstans snerust upp í andstæðu sína
og komu satt að segja eins og
skrattinn úr sauðarleggnum inn í
þá rökræðu sem þó gætti framan
af greininni. Stórkarlalegir
klámbrandarar geta ef th vih geng-
ið í karlaklúbbum eða þegar menn
em vel við skál - en í opinberri
umræðu á slíkur málflutningur -
ef málflutning skyldi kaha - ekki
rétt á sér. Viö stöllurnar þykjumst
tala fyrir munn velflestra alþýðu-
KjaUajinn
Ragnheiður Davíðsdóttir
varþingmaður Alþýðuflokksins
flokksmanna er við fullyrðum að
kvenfyrirhtning og kynferðisleg
tvíræðni eigi ekki við í ábyrgri
stjómmálaumræðu. Því hljótum
við að harma það að þau sjónar-
mið, sem þarna vora sett fram,
skuli hafa komist á prent og erum
þess fullvissar að þau eiga ekki
hljómgrann í Alþýðuflokknum.
Kvenfyrirhtning er þverpóhtískt
fyrirbæri - hugsanavhla sem hefur
lætt sér inn meðal flestra stjóm-
málaflokka og stétta í landinu, ihu
heihi. Hún er mun eldri en kven-
rettindaumræðan en hefur á seinni
tímum einkum gosiö upp þegar
karlpeningurinn telur sér á ein-
hvem hátt ógnað. Hins vegar er
óhætt að fullyrða að enginn sfióm-
málaflokkur á íslandi myndi vilja
kannast. við þau sjónarmið sem
lúra að baki neðanmittisbröndur-
um og síst af öhu kjósa ábyrgir
aðilar að hafa slíkt í hámæh.
Við hljótum því að harma þau
mistök sem þarna urðu - og biðja
forláts á flokksbróður okkar. Hann
hefur trúlega ekki áttað sig á því í
hita leiksins hvar höggið kæmi nið-
ur - en vitanlega skuhu orð hans
á konum allra sfiómmálaflokka og
allra stétta í landinu, ekki síst hans
eigin flokkssystrum. Ahar eiga þær
konur því nokkurn rétt á afsökun-
arbeiðni, enda þótt slíkrar afsökun-
ar sé vart að vænta.
Tuktum þá til
Við eigum því ekki annan kost,
stöUumar, en að gangast í ábyrgð
fyrir strákinn og reyna að tryggja
fyrir hans hönd og flokkssystkina
að þetta gerist ekki aftur. Það má
gjarnan fljóta með að málflutning-
ur Kvennahstans var th mikhlar
fyrirmyndar varðandi frumvarp
domsmálaráðherra um breytingu a
lögum um kynferðisafbrot - og tök-
um við hjartanlega undir þau sjón-
armið sem þar komu fram.
Vændi er ekki ákjósanleg at-
vinnugrein og vafahtið tengist það
mikilh neyð í flestum tilfeUum;
neyð sem óprúttnir aðhar geta not-
fært sér án þess að leggja eigin hk-
ama að veði. Slíkum ber vissulega
að refsa harðar en hinum sem eiga
ekki annan kost en að nota hkama
sinn th framfærslu. Trúlega hafa
flestir skihð það sjónarmið - aðrir
en umræddur flokksbróðir okkar -
að þar með er ekki verið að leggja
blessun yfir vændi - heldur taka
tilht til neyðar og/eða sjálfsákvörð-
unarréttar við ákvörðun viðuriaga.
Að lokum óskum við þeim
kvennahstakonum - sem og konum
annarra sfiómmálaflokka - ahs
velfamaðar í starfi sínu og hvefium
þær th dáða. Sameinaðar stöndum
við en sundraðar fóUum við konur
og það em takmörk fyrir þvi hvað
óþekkum strákum líðst. Vemm
einhuga um að taka í lurginn á
þeim þegar þeir „brjóta rúður“...
hvar í flokki sem þeir standa!
Ólina Þorvarðardóttir
Ragnheiður Davíðsdóttir
„ Viö eigum því ekki annan kost, stöll-
urnar, en að gangast í ábyrgö fyrir
strákinn og reyna aö tryggja fyrir hans
hönd og flokkssystkina hans að þetta
gerist ekki aftur.“