Dagblaðið Vísir - DV - 27.12.1991, Blaðsíða 27

FÖSTUDAGUR 27. DESEMBER 1991.
47
Menning ?
Mannlvf og sögur úr
öðrum heimi
íslenskir rithöfundar hafa jafnan
látið sér nægja að skrifa um ís-
lenskan veruleika og ef sögur
þeirra hafa borist út fyrir land-
steinana þá er það í fylgd með
íslenskri sögupersónu. Okkar
mönnum hefur ekki látið vel að
kássast upp á annarra þjóða
menningu og gera sér hana að
söguefni; hugsanlega af kurteisi
við aðra þó að þeir sömu aðrir
sjái ekkert athugavert við að
bulla upp útlendum sögum úr
efniviði íslenskra fomsagna. Það
er helst að Thor hafi lítið hirt um
að halda sér við leyfileg götuheiti
og þekkt íslensk örnefni á ferð
sinni með Manninum um heim-
inn. Þaö fer því vel á að hann
skuli nú þýða smásagnasafnið
Austurienskar sögur eftir belg-
ísk-fransk-bandaríska rithöfund-
inn Marguerite Yourcenar, sem
komu fyrst út á bók árið 1938 og
voru endurskoðaðar fyrir aðra
útgáfu 1963 (efitir því sem ritdóm-
ari kemst næst). Marguerite Yo-
urcenar fæddist 1903 og ferðaðist
víða um heim áður en hún settist
að í Bandaríkjunum við upphaf
fyrri heimsstyrjaldar, þar sem
hún lést árið 1987. Hún er einkum
þekkt fyrir sögulegu skáldsög-
umar Mémoires d’Hadrien (1951)
um Hadrían Rómarkeisara á 2.
öld sem lét m.a. reisa múr þvert
yfir England til að veijast ásókn
Pikta, og L’Oeuvre au noir (1968)
um gullgerðarmann á 16. öld, en
fyrri sögur hennar gerast sumar
nær okkur í tíma, s.s. í Austur-
ríki-Ungveijalandi rétt fyrir 1914
Bókmenntir
Gísli Sigurðsson
(Alexis, ou le TYaité du vain com-
bat, 1929) og á ítahu á árum fasis-
mans (Deníer'du rve, 1934). Þá
þýddi hún mikið af enskum og
amrískum bókmenntum (Henry
James, Virginia Woolf og negra-
sálma) á frönsku og var slíkt stór-
veldi í frönskum menningar-
heimi að hún var árið 1980 fyrst
kvenna kjörin í útvalinn 40
manna hóp Akademíunnar þar í
landi, eftir sérlegt leyfi forsetans
um að hún fengi aö hafa tvöfald-
an ríkisborgararétt því að aðild
er bundin við franska borgara.
Augu listamannsins
Heiti safnsins, Austurlenskar
sögur, er ögn villandi því að
væntanlegir lesendur gætu
freistast til að halda að hér væru
Kínveijar og Japanir í hverri
sögu. En svo er ekki. Hér eru
Austurlönd allt sem er austan
Atlantshafs, frá drykkjubúllum
nýhðinna alda í Amsterdam, um
foma hetjuheima Balkanskaga til
keisarahaharinnar í Kína fyrir
löngu. Oft er byggt á þekktu sögu-
efni, eins og höfundur rekur í eft-
irmála, og það sviösett eða feht
aö nýrri hugsun nútímahöfund-
ar. Yfirleitt er teflt saman heimi
sagna og ímyndunar andspænis
hversdagslegu hlutskipti manna
því að í hstinni er búinn til sjálf-
stæður heimur þar sem önnur
lögmál um fegurð og samskipti
ghda en hjá venjulegu fólki sem
mælir götumar. Þetta uppgötvar
keisarinn í Kína sér th sárra von-
brigða í fyrstu sögunni þegar
hann sér að málverk málarans
Wang-Fo af alþýðunni draga upp
aht aðra mynd en hans augu sjá
utan myndanna. Fyrir þennan
glæp allra listamanna refsar hinn
Þýðandinn Thor Vilhjálmsson.
almáttki keisari grimmhega með
því að láta nísta úr honum augun.
Svipuð stef um ólíka hegðun fólks
innan og utan við sagnaheiminn
era víða leikin í þessum sögum og
spurt hvort sú blekking sem við
byggjum þannig upp í kringum
okkur sé ekki einmitt nauðsynleg
th að fegra mannlífið og gera það
bærhegt. Án hennar sé allt ömur-
legt því að raunveruleikinn sé ekk-
ert annað en það sem við gerum
úr honum í huga okkar. Þessi hugs-
un kemur m.a. fram í eftirfarandi
orðum sem em látin faha um mál-
lausan og allslausan betlara sem
heihaðist af vatnadísunum í æsku:
„En ég öfunda Panégyotis. Hann
hefur komizt út úr heimi stað-
reyndanna og gengið inn í veröld
blekkinga, og það hvarflar stund-
um að mér að blekkingin sé það
gervi sem leyndustu þættir veru-
leikans búast í augum múga-
mannsins.” (60) Ástin er eitt það
afl sem gerir persónum sagnanna
kleift að bijótast undan þessum
„heimi staðreyndanna” eins og
prestfrúin Afródissía gerir þegar
hún fer að halda viö útlaga í íjöh-
unum; fær hann th sín um dimmar
nætur heim undir húsvegg þar sem
þau leggjast svo að drykkfehdur
presturinn vaknar en lætur þó á
engu bera af ótta við skömmina.
Hinn sterki og stolti útlagi býr yfir
banvænu frelsinu sem venjulegir
þorpsbúar geta aldrei leyft. Hann
drýgir líka glæpi og verður aö faha
í nafni réttvísinnar - í hefndar-
skyni því að hann myrti sjálfan
prestinn og ætlast er th að ekkjan
fagni og þakki þeim hefndina sem
beinist gegn elskhuga hennar! Og
þorpshetjurnar sem leggja frelsiö
að velh fagna unnum sigri „1 skjóh
fyrir sól og flugum bakvið lokaða
gluggahlera”. (75-76)
Austurlenskar sögur er fyrsta
bók Marguerite Yourcenar sem
okkur gefst færi á að lesa á íslensku
og sem fyrr stöndum við í þakkar-
skuld við Thor Vhhjálmsson að
færa okkur verk shks öndvegishöf-
undar. Gagnvart verkum af þessu
tagi er hiutur ritdómarans allur
annar en þegar ný íslensk skáld-
verk berast honum í hendur. Hann
þarf ekki að segja að sér fyndist
e.t.v. fara betur á að höfundurinn
gerði meira eða minna af einhveiju
hér og þar og talaði th dæmis um
fljúgandi diska eða tölvudiska í
staðinn fyrir súpudiska, eins og
einn ritdómari ráðlagöi góðskáldi
hér í borginni fyrir nokkru. Menn
setjast ekki heldur við og tína th
orðfæri eða orð sem Alexander
Jóhannessyni eða Bimi Guðfinns-
syni var ekki kunnugt um fyrr á
öldinni og spyija gáfulega hvort
þetta geti tahst hst. Heldur setjast
menn niður og skrifa að íslenskar
samtímabókmenntir hafi enn
auðgast af úrvalsbók.
Marguerite Yourcenar:
Austurlenskar sögur (Nouvelles Orien-
tales 1938/1963, smásagnasafn, 110
bls.).
Thor Vilhjálmsson þýddi.
Mál og menning 1991.

EINN BILL A MANUÐI
í ÁSKRIFTARGETRAUN
l
I
L
SVARSEÐILL
D Já takk. Ég vil svo sannarlega
gerast áskrifandi að DV. Ég fæ
eins mánaðar áskrift ókeypis
og það verður annar áskriftar-
mánuðurinn.
Áskriftargjald DV er aðeins
1.200 kr. á mánuði, eða 48 kr.
á dag.
ö Já takk. Ég vil greiða með:
Athugið!
Núverandi ás.krifendur þurfa ekki
að senda inn seðil. Þeir eru sjálf-
krafa með í áskriftargetrauninni.
Starfsfólki FRJÁL3RAR FJÖLMIÐLUNAR og mökum
þeirra er ekki heimil þátttaka í áskriftargetraun blaðsins.
Vinsamlegast notið prentstafi:
NAFN________________________
HEIMILISFANG/HÆÐ_
PÓSTSTÖÐ.
. SÍML
KENNITALA
J I—I I L
□ VISA □ EUROCARD □ SAMKORT □ INNHEIMT AF BLAÐBERA
KORTNÚMER
i i i i Cj i i i
J I I I I I L
-L
GILDISTÍMI KORTS_
UNDIRSKRIFT KORTHAFA
SENDIST TIL: DV, PÓSTHÓLF 5380, 1 25 REYKJAVÍK, EÐA HRINGIÐ í SÍMA 27022 - GRÆNT NÚMER 99-6270,
FAX (91) 626684.