Dagblaðið Vísir - DV - 06.08.1992, Blaðsíða 14

14
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiösla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SÍMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91)63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð I lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Snaróðir Serbar
Serbar haga sér verr í Bosníu en Þjóðverjar og Japan-
ir gerðu í hernumdu löndunum í síðari heimsstyrjöld-
inni. í skjóh Serbíuhers hreinsa þeir þúsundir bæja og
þorpa með því að reka íbúa þeirra á brott, samtals hálfa
aðra mihjón manns á mjög skömmum tíma.
Þúsundum saman haga Serbar sér eins og brjálæðing-
ar. Þeir setja upp fangabúðir, þar sem óbreyttum borg-
urum er hrúgað saman og látnir svelta heilu hungri,
meðan drukknir varðmenn skemmta sér við að skjóta
þá. Þarna er ekki Slobodan Milosevic einn að verki.
Hjá Serbum sameinast þrennt; sagnfræðileg sálar-
kreppa; meira eða minna stjórnlaus hernaðarforusta og
kommúnismi í stjómarfari. Niðurstaðan er þjóðarbrjál-
æði, sem ekki lagast, þótt hrakinn verði frá völdum
hinn versti meðal jafningja, Slobodan Milosevic.
Prófessorar og menntaðir menn em meðal annarra
í fomstu fyrir þessu vilhdýraliði, sem fer eins og logi
yfir akur og eirir engu, hvorki börnum né heimssöguleg-
um hstaverkum. Serbar eru sem þjóð og einstakhngar
hinn stóri svarti blettur á Evrópu nútímans.
Á sama hátt og ísraelsmenn virðast Serbar telja, að
hremmingar, sem forfeður þeirra urðu fyrir hálfri öld,
afsaki á einhvern hátt grimmdar- og fólskuverk þeirra
í nútímanum. Þetta sagnfræðilega brjálæði heldur þó
Serbum í mun harðari helgreipum en ísraelsmönnum.
Vesturlöndum ber að beita Serba miklu harðari tök-
um, þótt ekki sé ráðlegt að fara í stríð á landi við óða
menn. En þau geta tekið öh ráð í lofti og á sjó með flug-
herjum sínum og flotum án þess að leggja sína menn í
mikla lífshættu. Einangra þarf Serba algerlega.
Með öflugum aðgerðum í lofti og á sjó, svo og traustu
eftirliti á landamærum Serbíu er unnt að koma í veg
fyrir, að þeir fái olíu og aðrar nauðsynjar til óhæfu-
verka sinna. Setja þarf algert og óhikað bann á aha
vöruflutninga til og frá Serbíu og hernumdu svæðunum.
Einnig kemur sterklega til greina, að nokkur vestræn
ríki taki sig saman um að sprengja í loft upp hernaðar-
lega mikhvæga staði í Serbíu til að gefa forustumönnum
brjálseminnar að smakka á eigin lyfjum. Evrópa hefur
nefnilega ekki efni á, að Serbar vinni stríð sitt.
Ef Serbum tekst að hreinsa stór svæði í nágrannaríkj-
unum til að rýma fyrir sér, mun það hafa geigvænleg
áhrif á þjóðrembinga í öðrum ríkjum, þar sem minni-
hlutahópar búa öfugum megin landamæra. Sérstaklega
er þetta hættulegt í Samveldi sjálfstæðra ríkja.
Þar er víða hætt við, að hinir sterkari aðilar á hverj-
um stað fari að fordæmi Serba og hefji blóðuga útrým-
ingu í trausti þess, að Vesturlönd séu svo lömuð, að þau
geti ekkert gert af viti í máhnu. Þá er skammt í nýja
vargöld á borð við síðari heimsstyrjöldina.
Vesturlönd hafa komið sér upp mörgum og dýrum
stofnunum á borð við Atlantshafsbandalagið, Vestur-
Evrópusambandið, Evrópusamfélagið og Óryggisráð-
stefnu Evrópu, sem ahar eiga það sameiginlegt að um-
gangast vitfirringu Serba með fumi og fálmi.
Einu samtökin, sem hafa marktæk afskipti af málun-
um, eru Sameinuðu þjóðimar, sem hafa fámennt gæzlu-
hð í Sarajevo án þess að hafa ráð á því. Öryggisráð
þeirra er eina stofnunin, sem reynt hefur af viti að ná
samstöðu um refsiaðgerðir umheimsins gegn Serbíu.
Serbar fást ekki niður á jörðina með samningaþófi,
ekki frekar en Saddam Hussein. Eina leiðin til að tjónka
við þá er að beita efldum refsingum og hreinu valdi.
Jónas Kristjánsson
FmÍMTUDÁGUR 6. ÁGÚST1992.
„Kostnaður við fiskveiðarnar lækkar ekki i takt við minnkandi afla ...“
Er genaið fallið?
Eitt aðalmarkmið í efnahagsmál-
um hverrar þjóðar er að efla svo
atvinnulífíð aö þaö geti staðiö und-
ir sífellt hækkandi gengi viðkom-
andi gjaldmiðils. Þannig batna lífs-
kjörin. Gengi gjaldmiðils er í senn
mælikvarði á styrk þess atvinnulífs
og traust þess fjármálakerfis sem
að baki honum stendur.
íslenska krónan hefur verið ótrú-
lega stöðug nú hátt á þriðja ár og
stöðugleikinn í verðlaginu hefur
gjörbreytt til hins betra öllum að-
stæðum í rekstri fyrirtækja sem
heimila. Það er því að vonum að
mörgum verði hverft við þegar
umræður blossa nú upp um stöðu
krónunnar.
Raungengi þarf að lækka
Almennt hefur verið viðurkennt
að raungengi krónunnar þyrfti að
lækka vegna þeirra erfiðleika sem
að steðja í íslensku atvinnulífi.
Ekki hefur verið unnt að bæta lífs-
kjörin heldur er reynt að veija þau
eins og nokkur kostur er. Stefnan
hefur verið sú að ná raungengis-
lækkun án þess að veikja gjaldmið-
ilinn, þ.e. með því að halda genginu
óbreyttu en ná verðbólgu og kostn-
aðarhækkunum niður.
Þessi stefna hefur hingað til tekist
mjög vel. Verðbólga á íslandi hefur
verið lægri en í viðskiptalöndunum
og raungengi krónunnar hefur af
þeim ástæðum lækkað um 2% á
einu ári og er svipað nú og það var
að meðaltali á árinu 1989.
Raungengið þarf að lækka enn
frekar en þrýstingur á gengi krón-
unnar hefur þó ekki myndast enn
vegna þess aö stefnan hefur haldið
áfram að virka. Þenslan í efnahags-
lífinu á fyrri hluta árs 1991 hefur
verið að hverfa.
Innflutningsaukningin, sem varð
framan af síðasta ári, hefúr verið
að ganga til baka. Hallinn á vöru-
skiptunum á fyrstu mánuðum þessa
árs varð minni en í fyrra. Vextir
hafa farið lækkandi og ró er yfir
fjármagnsmarkaði. Atvinnuleysi er
orðiö tilfinnanlegt jafnvel um mitt
sumar og stefnir í tvöfoldun þess frá
því í fyrra. Það hefúr nú í fyrsta
sinn í langan tíma bitnað á verslun
og þjónustugreinum ekki síður en
öðrum.
Við þessi skilyrði er ekki að vænta
mikils þrýstings á gengi krónunnar.
Ekkert hefur ennþá komið fram í
framboði og eftirspum eflir erlend-
um gjaldmiðlum sem hefur ógnað
þeirri stefiiu ríkisstjómarinnar að
ná raungenginu niður með hverf-
andi verðbólgu og stöðugu gengi.
Verðhjöönun nauðsynleg
En það kraumar undir og nýjustu
staðreyndir um nauðsyn þess að
draga enn saman þorskveiðar hafa
KjaUarinn
Vilhjálmur Egilsson
alþm. og framkvæmdastjóri
Verslunarráðs íslands
vakið upp að nýju umræður um
stöðu krónunnar. Raungengi krón-
unnar verður að lækka enn frekar
en áður var tahn þörf á. Spurning-
in er sú hvort raungengið geti
lækkað nægilega með því að halda
gengi krónunnar föstu eða hvort
það þurfi eitthvað að breytast.
Hvert prósent í lægri verðbólgu hér
á landi en erlendis þýðir samsvar-
andi lækkun á raungengi meðan
gengi krónunnar er fast. Verðbólg-
an hér á landi, sem hefur veriö um
2%, þarf þá að lækka enn frekar
og reyndar þarf að verða verð-
hjöðnun. - Það gerist hins vegar
tæpast nema með miklum harm-
kvælum í atvinnulifinu og enn
meira atvinnuleysi en við höfum
þekkt.
Hækkun raungengis fyrir
sjávarútveg
Raungengið er ekki alveg réttur
mælikvarði gagnvart sjávarútveg-
inum þar sem verðlag sjávarafurða
hefur lækkað á erlendum mörkuð-
um um 3% frá meðaltali í fyrra.
Verðlag sjávarafurða hefur því
ekki fýlgt verðlagi erlendis eins,
sem er grundvaharforsenda þegar
raungengi er notað sem viðmiðun
fyrir stöðu sjávarútvegs. Tekjutap
sjávarútvegsins af þessari verð-
lækkun á erlendum mörkuðum er
á þriðja milljarð og þetta tekjutap
kemur aht fram í lakari afkomu
fyrirtækjanna.
Ennfremur verður að taka tillit
til þess að tregafiskiríið á togara-
flotanum gerir veiðarnar mun
óhagkvæmari en ella. Kostnaður
við fiskveiöamar lækkar ekki í takt
við minnkandi afla þar sem flotinn
þarf svipað úthald til þess að ná
kvótanum.
5%-10% tilefni
Það ógnar núverandi gengis-
stefnu ef svo dregur úr tekjuöflun-
arhæfni sjávarútvegsins í heild að
útflutningstekjurnar hrynji.
Skuldastaða sjávarútvegsins er
hrikaleg eða nálægt 100 mihjörðum
króna en hann hefur innan við 10
milljarða króna til þess að standa
undir skuldunum. Sum fyrirtæki
eru reyndar með lágar skuldir og
tiltölulega mikinn afgang úr rekstri
en obbinn af sjávarútvegsfyrir-
tækjunum í landinu er í stórhættu.
Gjaldþrotaskriða í sjávarútvegi
setur því tekjuöflunarmöguleika
greinarinnar í heild í hættu. Því
miður er ekki um það að ræða að
örfá fyrirtæki geti lagt upp laupana
en greinin í heild staðið sterkari
en áður.
Markaðsgengi á krónunni er
raunhæfasti kosturinn í stöðunni.
Enginn þráir að sjá gengi krónunn-
ar falla en hins vegar verður aö
horfast í augu við staðreyndir.
Markaður með gjaldeyri er virk-
asta leiðin til þess að skera úr um
það hvort krónan er of hátt skráð.
Þótt markaðsskráning yrði tekin
upp nú yrði ekki mikih þrýstingur
á gengið fyrr en hða tæki á árið eða
þegar kæmi fram á næsta ár. Þær
breytingar, sem orðiö hafa á stöðu
sjávarútvegsins, gefa einar og sér
tilefni til þess að gengið gæti þá
lækkað um 5%-10%. Það er þó ekki
óyggjandi að gengið láekki með
þeim hætti. Harðari samdráttur
með beinum kostnaðarlækkunum
og minni eförspum gæti komið á
móti en nauðsynlegt er að markaö-
urinn sé dómarinn en ekki sá sem
ákveður sjálfur verðgildi krónun-
ar.
Vilhjálmur Egilsson
„Þótt markaðsskráning yrði tekin upp
nú yrði ekki mikill þrýstingur á gengið
fyrr en líða tæki á árið eða þegar kæmi
fram á næsta ár. Þær breytingar, sem
orðið hafa á stöðu sjávarútvegsins, gefa
einar og sér tilefni til þess að gengið
gæti þá lækkað um 5% -10%.“