Dagblaðið Vísir - DV - 01.09.1992, Blaðsíða 24

“zr
... framkoma mannsins mótast af afstöðu hans til umhverfisins", segir hér m.a.
Húmanismi
og menning
Um daginn hlustaði ég á útvarp
eins og venjulega og heyrði viðtal
við prest sem starfar við einhvem
söfnuð í Reykjavík. Þessi prestur
sagði nokkuö sem kom af stað
hugsanaferli er ég vil nú fjalla lítil-
lega um. Presturinn áleit að guðs-
trúin hefði þurft að víkja óeðlilega
mikið, vegna innkomu mannsins,
eða húmanisma í stað guðs-isma.
Merkur maður var eitt sinn
spurður, hvað er menning? og
svariö var einfalt. Menning er það
sem maöurinn gerir en dýrin ekki.
Maðurinn í hávegum
Út frá þessu svari liggur ljóst fyr-
ir að maðurinn reynir að skera sig
frá öðmm jarðardýrum með vit-
legri framkomu til orðs og æðis.
Margt í fari manna má rekja til
dýraríkisins, sem eðlilegt má telj-
ast, þar sem maðurinn er þróaður
þaðan. En þrátt fyrir greind og
vitneskju um margt í veröldinni
högum við okkur allt að því verr
en dýrin og afsökum okkur með
því að við séum bara mannleg.
Á þann hátt færum við lélegt sið-
gæði upp til yfirborðsins. Þar með
er siðferði orðið menning, sem vit-
andi vits er lélegra en nokkurt dýr
mundi gera, ekki einu sinni hýena.
Eins er það með fullyrðingu prests-
ins um að guð víki fyrir manninm.
Hér er það maðurinn ásamt dýnnn,
fuglum og fiskum t.d. svo eitthvað
sé nefnt, sem er ábúandi á þessari
jörð.
Það er rpjög eðlilegt að maðurinn
hafi sig í hávegum, viðmiðunin er
enn sem komið er maðurinn sjálf-
ur, eða húmanismi. í nokkrar aldir
reyndu klerkar og kirkjur að hafa
guðs-isma í fyrirrúmi, með þeim
afleiðingum að maðurinn varð út-
undan á þann hátt að verðgildi
hans féll, en guðs óx, maðurinn er
þó áþreifanlegur. Það er að segja,
einmitt á þessum tíma var aldrei
eins mikið mannhatur, mannfellir,
sjúkdómar og örbirgð.
Það ber að hafa í huga að siðferði
og mat á þvi er háð umhverfi og
staðháttum eins og t.d. austur í
Asíu er siðferðilegt gildismat ann-
að en 1 arabalöndum og svo aftur
hér. Ekki er ég að tala gegn guðs-
isma, af og frá, ég tel mig t.d. ekki
Kjallarmn
Atli Hraunfjörð
málari
fylgja að málum „siðrænum húm-
anismum“.
Léleg vísindi
Veröld mín er ekki guðalaus, en
það er munur á hvort við upphefj-
um guð á kostnað mannsins og
notum bæði trúaijátninguna og
Biblíuna, til að kúga aðra til hlýðni
við trú, sem misvitrir einstaklingar
túlka eftir sínu höfði eða viti. Ég
er sammála siðrænum húmanist-
um í því að þekking er betri en óljós
hugmynd eða skoðanakúgun.
Heimurinn er ekki bara svartur og
hvítm1.
Mér finnst það aftur á móti hjá-
kátlegt að afneita reynslu og þekk-
ingu annarra. Eins og t.d. háskól-
anna sem hafa safnað saman ó-
grynnum upplýsinga um reynslu
einstaklinga á sviöi „yfirskilvit-
legra fyrirbrigöa“. Maðurinn er í
tilvist sinni studdur (af yfimáttúr-
leginn öflum) og þetta líf er ekki
hið eina sem við nokkru sinni eign-
umst. Hvemig geta þeir fullyrt að
hvorki sé til framhaldslíf né and-
legir hæfileikar þegar þeir afneita
þeim möguleika án þess að kynna
sér það áður.
Það em léleg vísindi.og lélegur
gmnnur undir visindalegan
þankagang.
Ómissandi andlegur þáttur
Sá sem vill að tekið sé tillit til
þekkingar sinnar eða skoðana
verður að standa betur að málum
en að afneita staðreyndum og upp-
hefja sitt á kostnað annars. - Við
það borð sitja bæði trúaðir og van-
trúaðir. Þannig ætla hinir trúuðu
að upphefja guðs-ismann á kostnað
manngildisins eða húmanismans
og hinir ótrúuðu upphefja mann-
gildið á kostnað guðs-ismans og
andlegra hæfileika mannsins.
Það er rétt að strangar kröfur
ætti að gera til rökréttrar hugsun-
ar, en það er ekki gert með því aö
taka upp þann leik að segja, þú
mátt hvorki segja já né nei. Hvað
á þetta skylt við menningu og sið-
fræði? Jú, framkoma mannsins
mótast af afstöðu hans til umhverf-
isins. í kristilegu umhverfi lærir
maðurinn að umhyggja, vinátta og
kærleikur er andlegur þáttur sem
er ómissandi ef okkur á að líða
vel. Einnig vissan aö vakað er yfir
okkur af máttugum guðlegum ver-
um. Og eftir dauðann stöndum við
fyrir okkar reikningssskilum sem
hð í þroska til framþróunar. Með
þetta í veganesti út í lífið sem þekk-
ingu er furöulegt að sjá og upplifa
hegðun, sjálfra sín og samborgara
sinna í hinu daglega lífi.
Atli Hraunfjörð
„Sá sem vill aö tekið sé tillit til þekking-
ar sinnar eða skoðana verður að standa
betur að málum en að afneita stað-
reyndum og upphefja sitt á kostnað
annars. - Við það borð sitja bæði trúað-
ir og vantrúaðir.“
ÞRIDJUDAGUR 1. SEPTEMBER 1992.
Merming
Háskólabíó - Rapsódía 1 ágúst: ★★ !/2
Hugljúf rapsódía
Sjálfsagt verður Rapsódía í ágúst aldrei talin meðal stórverka hins aldna
japanska meistara Akira Kurosawa, en eftir hann liggja nokkrar kvik-
myndir sem teljast með bestu kvikmyndum sem gerðar hafa verið. Mynd-
ir sem óteljandi fjöldi yngri leikstjóra sem skapað hafa sér nafn á síðari
árum hafa viðurkennt að hafa leitað fyrirmyndar í við gerð einstakra
mynda.
Síðasta stórvirki Kurosawa var . _ .
Ran sem hann byggði lauslega á J^yilnTiyTInlT'
Lear konungi eftir Shakespeare. ____________1___________
Þótti flestum það verðugur lo- l...__
kakafli á frjóum ferli. En gamh Hllmar KarlSSOn
maðurinn var ahs ekki á þeim bux-
unum að hætta og hóf 1986 að skrifa handritið að Akira Kurosawa’s Dre-
ams sem frumsýnd var 1990. Áður en hann lauk vinnslu á þeirri mynd
var hann farinn að skrifa handritið að Rapsódía í ágúst sem gerð er eftir
verðlaunaðri skáldsögu.
Ran er mikið stórvirki og mögnuð kvikmynd sem líður þeim seint úr
minni sem séð hafa. Bæði Draumar Kurosawa og Rapsódía í ágúst eru
ekki kvikmyndir í hkingu við Ran en bera þó meistarans merki.
í Rapsódíu í ágúst er sögð saga fjölskyldu. Þegar myndin hefst eru fjög-
ur bamabörn í heimsókn hjá ættmóðurinni sem býr rétt fyrir utan Naka-
saki. Bréf frá deyjandi bróöur hennar á Hawah berst, en i bréfinu er
henni boðið til Hawaii ásamt börnunum. Þetta kemur róti á huga hennar
og bamanna. Bömin, sem klæðast bolum merktum bandarískum háskól-
um og íþróttaliðum, sjá í hilhngum draumaferð. Amman aðvarar þau og
segir sögu af örlögum afa þeirra og systkina hennar sem létust í kjam-
orkusprengingunni á Nakasaki í lok síðari heimsstyrjaldarinnar.
Börnin heimsækja Nakasaki og við minnismerki þar sem minnst er
skólabama sem fómst í sprengingunni dofnar þráin til ferðarinnar. Þeg-
ar síðan frændi þeirra, sonur bróðurins, sem er hálfamerískur, kemur
óvænt í heimsókn em þau tortryggin og vör um sig en hann er eingöngu
komin í virðingarskyni við ömmu þeirra og láta hana vita að fjölskylda
hans hafi ekki vitað um örlög eiginmanns hennar.
Atburðurinn þegar kjarnorkusprengjunni var varpað á Nakasaki 9.
ágúst 1945 er hinn alvarlegi undirtónn myndarinnar og það nægir að
heyra ömmuna, sem er einstaklega vel leikin af Sachiko Murase, lýsa
þeim ógnum, til að fari léttur hrohur um áhorfandann. Engin ásökun á
hendur Bandaríkjamönnum er í myndinni, eins og við hefði mátt búast,
heldur leggur Kurosawa aðeins áherslu á þann hrylhng sem fylgir slíku
gjöreyðingarvopni. Rapsódía í ágúst er einnig mjög faheg kvikmynd þar
sem fiahað er um fiölskyldu á einkar mannlegan hátt. Tilfinningar þeirra
eldri endurspeglast síðan í börnunum sem em aðalpersónumar.
Það er samt eins og vanti einhvem neista frá gamla manninum til að
gera myndina áhugaverða og sterka, hún hður í rólega í gegn er mjög
hæg og þegar loksins í lokin kemur sterkt atriði er það á skjön við annað
í myndinni og virkar ekki sem skyldi. En sem fyrr lumar Kurosawa á
ýmsu sem bæði heihar og minnir á hversu stórkostlegur leikstjóri hann er.
RAPSÓDÍA I ÁGÚST
Leikstjóri: Akira Kurosawa.
Handrit Akira Kurosawa eftir skáldsögunni Nabe-no-kaka eftir Kiyoko Murata.
Kvikmyndun: Takao Saito og Masaharu Ueda.
Tónlist: Shinlchlro Ikebe. •
Aðalhlutverk: Sachiko Murase og Richard Gere.
Minnismerki skoðað um skólabörn sem fórust þegar kjarnorkusprengju
var varpað á Nakasaki. Fyrir miðri mynd er Richard Gere, en hann er
fyrsti bandaríski leikarinn sem leikur í kvikmynd hjá Akira Kurosawa.
Söfnuðu fé vegna Soffíu Hansen
Þær Þórunn Kristjánsdóttir og Hjördís Sigurðardóttir héldu nýlega hluta-
veltu og gáfu hagnaðinn f söfnun Soffíu Hansen. Alls komu í kassann 2.340
krónur. Hlutaveltan var haldin í Hafnarfirði.