Dagblaðið Vísir - DV - 29.05.1993, Síða 14

LAUGARDAGUR 29. MAÍ 1993'
Otgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EVJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð í lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
150 þúsund tonn
Flestir talsmenn hagsmunaaðila í sjávarútvegi hafa
tekið af raunsæi tillögum Hafrannsóloiastofnunar um
150 þúsund tonna þorskveiði á næsta fiskveiðiári. Þeir
telja óhjákvæmilegt, að farið verði eftir tillögunum, þótt
það kosti mikinn samdrátt þjóðartekna í næstu tvö ár.
Hólmgeir Jónsson, framkvæmdastjóri Sjómannasam-
bandsins, segir: „Það er ekki hægt að berja hausnum við
steininn. ... Ef menn hunza þessar tillögur, er hætta á,
að stofninn hrynji.“ Kristján Ragnarsson, formaður
Landssambands útvegsmanna, tekur í sama streng:
„... ég tel, að fiskifræðingar viti bezt um ástand fiski-
stofiia.... Við verðum að leita allra leiða til að reyna að
fara eftir þessum tillögum.... Við erum í þessari alvar-
legu stöðu í dag, þar sem við höfum hingað til tekið of
lítið mark á tillögum fiskifræðinga.“
Eins og oftar áður reynast hagsmunaaðilar í sjávarút-
vegi fremur hafa langtímasjónarmið 1 huga heldur en
stjómmálamennimir, sem flestir eru ófærir um að hugsa
lengra en til næstu kosninga, í þessu tilviki til tveggja
ára. Þess vegna munu stjómmálamennimir bregðast.
Sjávarútvegsráðherra hefur þegar gefið falskan tón
með því að segja óskynsamlegt að veiða meira en 175
þúsund tonn af þorski. Það er röng lýsing á afleiðingum
slíkrar ofveiði. Hrapallegt væri að veiða slíkt magn, en
óskynsamlegt að veiða meira en 150 þúsund tonn.
Við 175 þúsund tonna veiði mun veiðistofninn halda
áfram að minnka og hrygningarstofninn standa í stað,
auk þess sem tekin er veruleg áhætta af endanlegu hruni
þorskstofnsins, ef nýhðun heldur áfram að vera eins
slæm og verið hefur. Slík ofveiði mun fljótt hefna sín.
Ef farið verður eftir 150 þúsund tonna tillögunni, má
hins vegar gera ráð fyrir, að þorskstofninn fari að vaxa
að nýju og að auka megi veiðina að tveimur árum hðn-
um. A fáum árum yrðu heildartekjur þjóðarinnar orðnar
meiri en þær verða með veiði, sem er umfram tihögumar.
Þetta mundi gerast mun hraðar, ef þorskveiðin yrði
færð niður 1125 þúsund tonn 1 þijú ár. Þá mætti búast
við, að veiðin gæti aftur farið yfir 225 þúsund tonn á ári
undir lok áratugarins, það er að segja eftir svo sem tvö
ár til viðbótar, sem er um það bil fimm ár héðan í frá.
Hafrannsóknastofnunin hefði raunar átt að mæla með
125 þúsund tonna hámarksafla, af því að það er hagfræði-
lega skynsamlegasta leiðin til að byggja sem hraðast upp
verðmætan þorskstofn á nýjan leik. Það má sjá af reikni-
líkönum, sem hafa verið gerð af þessu tilefni.
Meira að segja mundi borga sig að taka erlend lán th
að brúa bihð milh 125 þúsund og 150 þúsund tonna þorsk-
afla og fækka þannig mögru árunum á síðari hluta ára-
tugarins. Vextir af slíkum lánum yrðu mun minni byrði
en tekjutapið af völdum fyrirsjáanlegrar ofveiði.
Það væri þá hlutverk stjómmálamanna að fara í 150
þúsund tonn sem málamiðlun milh langtímastefnu og
skammtímastefnu. Nú er hætt við, að þeir fari í 175 þús-
und tonn, sem er mjög hættuleg leið og íjárhagslega óhag-
kvæm, þegar htið er fimm ár eða lengra fram í tímann.
Forsætisráðherra hefur gefið í skyn, að farið verði
fram úr thlögum Hafrannsóknastofnunar, jafnvel enn
lengra en sjávarútvegsráðherra hefur sagt. Ummæh
beggja markast af þröngum sjóndehdarhring skammsýn-
ismanna, sem miða aht við kosningar eftir tvö ár.
Þjóðin hefur lengi barið höfðinu við steininn, lifað á
ofveiði hðandi stundar og jafnvel hlustað á póhtíska
skottulækna í fiskifræði. Nú er komið að skuldadögum.
Jónas Kristjánsson
Ofbeldið á
skjánum og í
veruleikanum
Japönskum fjölmiðlum hefur í
vikunni orðið tíðrætt um sýknu-
dóm sem kviðdómur í bandarísku
suðurríkjaborginni Baton Rouge
kvaö upp yfir húsráðanda sem
skaut japanskan pilt til bana í
fyrrahaust. Skiptineminn Yoshi
Hattori, sextán ára gamall, var á
leið í boö til skólasystkina en fór
húsavilit. Húsmóðir kom til dyra,
hrópaði á bónda sinn, Rodney Pea-
irs, að koma með byssuna, og hann
skaut umsvifalaust, þegar Japan-
inn skildi ekki skipunina „Freeze“
(Hreyfðu þig ekki). Japönum er
spum, hvers konar þjóðfélag það
sé þar sem ósaknæmt sé talið að
skjóta óboðna gestí sem ekki hafa
gert annað af sér en að villast.
Útbreidd skambyssueign og tíð-
ari manndráp með skotvopnum en
þekkist með sambærilegum þjóð-
um fara saman meðal Bandaríkja-
manna. Ein umræöulotan mn
glæpatíöina kom upp í vetur, þegar
óvenjumargir skólanemendur
gengu hver af öðrum dauðum meö
skotvopnum í skólum eða á skóla-
lóðum. í Ijós kom að vopnaleit þyk-
ir nauösynleg í ýmsum unglinga-
skólum í stórborgunum og könnun
bendir til að allt að 100.000 nemend-
ur komi vopnaðir í bandaríska
skóla að staðaldri.
Ein afleiðing þessarar umfjöllun-
ar er aö athyglin hefur beinst að
áhrifum sjónvarpsefnis á hegðun-
armynstur uppvaxandi kynslóðar.
Ekki fer á milU mála að ofbeldisat-
riði, bæði í myndum kvikmynda-
húsa og sjópvarps, hafa gerst æ
hrottafengnari á síðari árum.
Þrautín er þyngri að sýna fram á
hvert samband er á milli þess og
hegöunar þeirra sem verða fyrir
áhrifum af slíku efni, sér í lagi frá
blautu barnsbeini.
Þegar vel er að gáð kemur í ljós
að rannsóknir hafa verið gerðar
sem ættu að geta gefið nokkra vís-
bendingu um samhengi sjónvarps-
aögangs, skynjunar bama á efni
lifandi mynda og ofbeldishneigðar.
Yfirht yfir þetta sviö birtír Bran-
don S. Centerwall í ársfjórðungsrit-
Erlend tídindi
Magnús Torfi Ólafsson
inu bandaríska The Public Interest
nú í vor.
Félagsvísindamenn í Kanada
gripu tækifærið 1973, þegar sjón-
varp náðist loks í afskekktu byggö-
arlagi. Þeir könnuðu tíðni tilefnis-
lausra líkamsárása meðal 45 barna
í fyrstu tveim bekkjum bamaskóla
áður en sjónvarpið kom og tveim
árum eftir að geishnn náðist. Árás-
artíðnin hafði aukist um 160 af
hundraði, bæði hjá stúlkum og
drengjum, og jafnt hjá þeim börn-
um sem voru árásargjörn fyrir og
þeim sem ekki var eins laus hönd-
in. Engin breyting var á árásartíöni
samsvarandi hópa í tveim samfé-
lögum sem lengi höfðu búið við
sjónvarp.
Önnur rannsókn var gerð meðal
stálpaðra drengja í tveim byggðar-
lögum indíána norðarlega í Mani-
toba. Sjónvarp kom í annað byggð-
arlagið 1973, hitt 1977. Aukin árás-
argirni tók að verða áberandi fjór-
um árum eftir að sjónvarpið kom
á heimihn.
Alls ber niðurstöður sjö rann-
sókna í Bandaríkjunum og Kanada
að sama brunni um að saman fari
mikiö sjónvarpsgláp í bamæsku og
tilhneiging. tii valdbeitingar sem
helst frá æsku til fuliorðinsára. Að
minnsta kostí ein rannsókn bendir
til áhrifa af hegöunarmynstrinu
yfir á aðra kynslóð. Þeir foreldrar,
sem mest höföu horft á sjónvarp í
æsku, refsuðu afkvæmum sínum
af meiri grimmd og hrottaskap en
aðrir.
Centerwah hefur sjálfur notað
sér dráttinn á komu sjónvarps til
Suður-Afríku tíl sérstaks saman-
buröar við Bandaríkin og Kanada.
Vegna deilna enskumælandi og afr-
ikaansmælandi Suður-Afríkubúa,
hófust sjónvarpssendingar þar
ekki fyrr en 1973. Samanburður á
mannhrápstíðni meðal Banda-
ríkjamanna, Kanadamanna og
hvítra Suður-Afríkumanna leiðir í
ljós að meðal hvítra Bandaríkja-
manna jókst drápstíðnin um 93 af
hundraði frá 1945 th 1974, meðal
Kanadamanna var aukningin á
sama tímabih 92 af hundraði en í
Suður-Afríku fækkaöi manndráp-
um um sjö af hundraði. Vegna efna-
hags voru bandarískir svertíngjar
fjórum árum á eftir hvítum að sjón-
varpsvæðast. Aukin manndráps-
tíðni meðal svertíngja birtíst líka
fiórum árum síðar.
Það flókna ferli sem hér er um
að ræða verður seint rakið til hht-
ar, en ljóst er að böm hafa tilhneig-
ingu th að gera lifandi myndina að
hluta raunheims síns. Bandarísk
öldungadeildarnefnd hefur látið
málið th sín taka, og yfirmenn sjón-
varpskerfanna heita að draga úr
ofbeldi í efni sem ætla má að nái
th bama.
Magnús T. Ólafsson
Sumt unga fólkið horfir af áfergju, annað lokar augunum.
Skoðanir aimarra
Skotglatt þjóðfélag
„Telpa aö selja smákökur fyrir skátana, bam að
safna fyrir Rauða krossinn, bæjarpresturinn - og
eins og Yoshi Hattori, hver sem hefur vihst getur
átt von á því að fá kúlu í sig ef hann dirfist aö hringja
dyrabjöllunni. Peairshjónin áttu annarra kosta völ.
Þau hefðu getað læst dyrunum, dregið fyrir og hringt
á lögregluna. En þau gerðu það ekki þvi í Bandaríkj-
unum er afar auðvelt að grípa th skammbyssunnar."
Úr forystugrein The New York Times 26. maí 1993
Hersveitir til Makedóníu
„Bandarísk stjómvöld em nú að íhuga að senda
hersveitír th Makedoníu th að haida Serbum í skefi-
um á Balkanskaganum. Shkar fyrirbyggjandi að-
gerðir, þ.e. að staðsetja hersveitir utan vígvaharins,
em góð leið fyrir Bandaríkin th að taka þátt í alþjóð-
legu friðargæslusveitunum án þess að ýta bandarísk-
um hermönnum út í bardaga. En það er neyðarlegt
að stjórnvöld í Washington hafa, að ósk grískættaöra
Bandaríkjamanna og grískra stjórnvalda, ekki viður-
kennt Makedóníu sem sjáifstætt ríki.“
Úr forystugrein The New York Times 26. maí 1993
Kosningarnar í Kambódíu
„Hver mun niðurstaða kosningana í Kambódiu
verða? Best væri að í kjölfar kosninganna kæmi rík-
isstjóm sem gæti haft umsjón með þeim alþjóðlega
stuðningi sem er nauðsynlegur til aö sigrast á Rauðu
khmerunum. Mikhvægastí árangur friöarins var að
aðskhja khmerana frá aðalstuðningsmönnum sín-
um, Kínveijum. Ef hin nýja stjóm Kambódíu starfar
ekki í þágu Kína munu kínversk stjómvöld styðja
aftur Rauöu khmerana."
Úr forystugrein The Australian
Financial Review 27. maí 1993