Alþýðublaðið - 20.04.1967, Qupperneq 8

Ragnar Jóhannesson:
MYNDLIST í SKÚLUM
FYRIR Alþingi liggur nú frum-
ivarp um starfsskilyrði listamanna,
listamannalaun o. fl., og eru tald-
ar horfur á því, að frumvarp þetta
nái samþykki þingsins, og væri
það vel farið, ef orðið gæti til
þess að draga eitthvað úr þeirri
þrálátu úlfúð og óánægju, sem oft
ast hefir staðið um þessi mjög svo
Viðkvæmu og vandmeðförnu mál.
Ég mun ekki fjalla um þetta
frumvarp í heild, í þessum fáu
línum, enda hefi ég ekki orðið mér
öti um þingskjöl þar að lútandi.
En einn kafli þess snertir þó
áhuga minn, en hann fjallar um
myndskreytingu og myndlist í al-
mennum skólum. Þetta hefir ver-
ið hugðarmál mitt í a.m.k. tvo ára-
tugi eða lengur. Ég hefi líka rit-
að um það nokkrar greinar og
pistla, þar á meðal einum tvisvar
sinnum í þetta blað. Þessar rit-
smíðar Ihefi ég birt til þess, ef
verða mætti að vekja til
umhugsunar einhverja þá, er
kynnu að gera sér fyrir það ljós-
ari nauðsyn þessa máléfnis, sem í
mínum augum er svo harla mikil-
vægt.
Oftast hefi ég haft það á til-
finningunni, að þessar hugvekj-
ur mínar væru sem rödd hrópand-
ans í eyðimörkinni. Og víst er um
það, að skilningur margra þeirra
yfirvalda, sem einkum fara með
fjármál hinna ejnstöku skóla, hef-
ir oftast og víðast verið býsna dauf
ur á þessum sviðum, og jafnvel
enginn. Hér byggi ég nokkuð á
eigin reynslu, þar eð ég stýrði
franthaldsskóla nokkuð 'á annan
áratug, og gat litlu eða enigu þok-
að í prýkkun og skreytingu auðn-
arlegs skólahúss. Ehda mun svo
verið hafa víða, að fjárveitingar
bæjarfélaga til skólamála hafa ver
ið skornar við nögl, svo sem mest
mátti verða; hvern eyri til nauð-
synlegs viðhalds hefur meira að
segja viða orðið að herja út með
iiarðfengi og miklum eftirgangs-
munum, hvað þá aura til húsa-
prýði og listaverkakaupa.
En nú virðist ánægjulelg breyt-
ing vera að komast á þetta þurftar
mál skólanna, og það á sjálfu Al-
þingí, og væri vel, ef það gæti
komizt í nokkurn veginn örugga
höfn, sem allir aðilar mættu vel
við una, bæði myndlistarmenn og
þeir, sem að skólunum standa.
Grein menntamálaráðherra
Menntamálaráðherra, Gylfi Þ.
Gíslason, hefir fyrir skömmu rit-
að stutta grein í Alþýðublaðið, um
fyrrnefnt frumvarp, og vil ég
ieyfa mér að tilfæra hér þann
kafla greJnarinnar, s«|m fjallar
um myndskreytingu skólahúsa:
„Efni málsins 'hefur verið rakið
í blöðum, svo að ég ætla ekki að
víkja að þvi hér. Á hitt vildi ég
minnast, að í viðræðum, sem óg
átti við stjórn Bandalags íslenzkra
listamanna í sambandi við undir-
búning málsins, var af hálfu
Bandalagsins sett fram sú hug-
mynd, að komið yrði á kerfi starfs
styrkja handa listamönnum, þ.e.
að listamenn gætu átt kost á laun-
um eða styrk í tiltekinn tíma með-
an þeir væru að vinna að tilteknu
verkefni. Ríkisstjórnin tók þess-
ari hugmynd vel og samþykkti,
að ég skyldi skipa nefnd til þess
að athuga þetta mál. Mun ég gera
það strax og Alþingí lýkur.
í þessu sambandi er einnig rétt
að minnast, að í frumvarpi úm ný-
skipan greiðslu skólakostnaðar af
hálfu ríkis og sveitarfélaga er ráð
fyrir því igert, að menntamálaráðu
Ragnar Jóhannesson.
neytið geti ákveðið listskreytingu
skóla, að fenginni umsögn bæjar-
eða sveitarstjórnar og megi verja
í þessu skyni allt að 2% bygging-
arkostnaðar, þó ekki hærri upp-
hæð en 500.000 kr. fyrir hverja
byggingu. Er þetta í fyrsta sinn
sem geet er ráð fyrir lögfestingu
heimildar til listskreytinga opin-
berra bygginga. En jafnframt er
hér einmitt um að ræða þess kon-
ar starfsstyrki, sem Bandalag ís-
lenzkra listamanna hefur óskað
eftir. Málarar og myndhöggvarar
munu fá verkefni við sérhverja
skólabyggingu og greiðslu fyrir
starf sitt. En í slíku er fólginn
'hinn æskilegasti stuðningur við
list og listamenn í landinu.“
Þessar upplýsingar ráðherrans
eru reglulegur fagnaðarboðskapur
í eyrum mínum og annarra þeirra
sem kunna að vera sama sinnis og
ég í þessu tilliti. Verði þau atriði,
sem um þessar myndskreytingar í
skólum fjalla, að lögurn, þá er mik
ill sigur unninn, ekki aðeins fyrir
listamenn vora, heldur og skóla
og skólamenn og svo allan nem-
endaskarann, sem nú fyllir skóla
vora.
Gömul skólahús og ný
Gömlu skólahúsin okkar voru
mörg hver næsta nöturlegar vist-
arverur, enda flest af vanefnum
gerð. Þar var fátt, sem gladdi aug-
að, fegurð og list var þar fátt um.
Kennslustofurnar voru kuldaleg-
ar og eyðilegar, líkari gtótum
dýflissuklefum en vinnustofum
ungra meyja og pilta, sem ver-
ið var að búa undir lífið. — Vegg-
irnir voru auðir og berir, svört
taflan var það eina, sem rauf þar
tilbreytingarleysið. Gangarnir
auðnarlegir eins og göngin í
gömlu sveitabæjunum eða námu-
göng. Og svona er til háttað víða
enn — því miður.
Nú er svo komið, að skólinn er
sannkallað annað heimili barna
og unglinga, flestra allt til 16-17
ára aldurs, sumra allmiklu leng-
ur. Það er viðkvæmasti aldurinn.
Þá er hugurinn opnastur fyrir ölí
um utan að komandi áhrifum, góð-
um og illum.
Siðmenntaður maður veit það
og trúir því, að háþróað listalíf
sé aðall og kóróna sérhvers þess
þjóðfélags sem keppir að því að
efla' siðmenningu sína og andleg-
an þroska borgara sinna. Sú þjálf
un verður að byrja snemma í upp-
eldi ungu kynslóðarinnar. Leiggja
verður kapp á, að hún eigi kost á
greiðum aðgangi að listalífi sam-
félagsins, sem þau eru að gerast
þátttakendur í — að góðri tónlist
og merkilegri og fagurri myndlist.
Ungt skólafólk verðúr að eiga þess
kost að hafa góða myndlist fyrir
augum dagleiga, í sjálfum skóla-
-stofunum, skólagöngunum og sam
komusölumim. Þá mun afstaöa
þess til lista mótast snemma, og
það verður móttækilegra og næm
ara fyrir henni, þegar þroski og
aldur færist yfir. Líf þessa unga
fólks verður fegurra, göfugra ög
frjórra fyrir nautn æðri listar.
Ekki er það ætlun mín að krefj-
ast nokkurs óhófs í myndlist og
listskreytingu skólahúsa. Hóf
mun þar bezt í öllu svo sem ann-
ars staðar. Á síðari árum hafa
risið upp mörg afburða glæsileg
skólahús, þar sem ekkert virðist
til sparað, svo að nálgast íburð
úr hófi fram. Getur það stundum
ílogið í hugann, að betra væri
minna og jafnara, og íburðurinn
í þessum nýtízku menntamuster-
um, minni í glæstum húsmun-
um o.fl. en mismuninum varið tii
kaupa á fögrum og þroskandi lista
verkum. Enginn vafi er á því, að
unga fólkið kann að meta slíkt,
er það venst því; það hefir bæt-
andi áhrif á skólabraginn, góða
umgengni og snyrtimennsku; það
skapar fegurra mannlíf.
Þaff sem vel
hefir veriff gert
Ekki vil ég í þessu sambandi
vera svo kröfuharður og ósann-
gjarn að meta ekki það, sem vel
hefir verið gert í þessum fríkk-
uinarmálum skólanna. I sumum
þeirra hefir verið unnið gott starf
og farsælt á þessum vettvangi.
Þegar Jónas Jónsson frá Hriflu
var menntamálaráðherra á árun-
um kringum 1930, lét hann sér í
fátt óviðkomandi í skólamálum |
þjóðarinnar. Meðal annars gerðist j
hann brautryðjandi í myndlistar-
málum skólanna, einkum þeirra
æðri, menntaskóla og héraðsskola. I
Ríkið átti þá þegar allmikið safn I
listaverka, innlendra og erlendra, |
en fæst voru þau á almannafæri;
mörg geymd í vistarverum, sem
fáir höfðu aðgang að, eða voru
hreinlega geymd í skúmaskotum
einhverjum og fróuðu engu auga.
Hinum umsvifamikla mennta-
málaráðherra fannst þetta óhæft
ástand. Hann lét draga listaverkin
fram úr skúmaskotunum, dusta af
þeim ryk og húsaskúm og síðan
dreifa þeim meðal hinna ýmsu
skóla.
í þessari virðingarverðu við-
leitni til listkynningar eignaðist
Jónas áhrifamikinn og drjúgan
liðsmann norðanlands: hinn merka
skólamann, Sigurð skólameistara
Guðmundsson á Akureyri.
Ég sat í Menntaskólanum á Ak-
ureyri á 'árunum 1929 — 1934, og
var svo lánssamur, ásamt skóla-
systkinum mínum, að sjá skóla
vorn auðgast að góðum málverk-
um smám saman, svo að við hö£ð-
um daglega fyrir aúgum sum ágæt
ustu listaverk ýmissa vorra snjöll-
ustu málara.
Meðan ég tóri og held nokkurn
veginn ótrufluðum sönsum, hygg
óg að mér standi skýrt fyrir húg-
arsjónum litir og línur hins mikla
Baulumálverks Ásgríms, sem var
eitt hið fyrsta, ef ekki það al-
fyrsta vandaða málverkið, sem
Menntaskólinn eignaðist. Ég verð
ætíð þakklátur fyrir það að eiga
þess kost að hafa þetta tigna lista
verk fyrir augum daglega í fimm
vetur. Len'gi býr að fyrstu gerð, og
áhrifin, sem göfug list hefir á
næman æskumann, endast honum
til æviloka, gera hann opnari og
skilningsríkari á listir, þegar ald-
ur færist yfir hann. Þau gera líf
hans auðugra og auðnuríkara.
Ég óska þess af heilum hug, að
Alþingi megi bera gæfu til að sam
þykkja og ganga umhyggjusam-
lega frá frumvarpi því, sem um
gat í upphafi þessa máls og vit'n-
að var til í grein menntamálaráð-
herra hér í blaðinu, en honum er
manna bezt treystandi til þess að
standa farsælle'ga og hyggilega
að framkvæmd þessara mála.
Æsku lands vors er ekkert of
gott, sem til þroska horfir, og eitt
af því, og ekki það sízta, er einmitt
greiður aðgangur að göfugri list
í skólum þeirra, sem eru þeirra
önnur heimili.
16. 4. 1967
Ragnar Jóhannesson
KASTLJtó
EDUARDO FREI, forseti Chile,
gerði alvarletga skyssu fyrir
skömmu, þegar hann lýsti því
yfir, að hann mundi líta á úrslit
bæjar- og sveitarstjórnarkosn-
inga, sem fram fóru í landinu,
sem yfirlýsingu um traust eða
vantraust á stjórnina og umbóta-
stefnu þi, sem hann og flokkur
hans, Kristilegi demókrataflokk-
urinn, hafa fylgt. Forsetinn og
ilokkur hans biðu ósigur, eins og
reyndar mátti gera ráð fyrir.
Frei taldi sig þurfa á trausts-
yfirlýsingu að halda, því að hon
um heíur gengið erfiðlega að fá
baráttumálum sínum framgengt
þrátt fyrir hinn mikla sigur sem
hann vann í forsetakosningun-
um 1964 og í kosningunum til
öldungadeildar þingsins ári síð-
ar. Hægrisinnaðir og vinstrisinn-
aðir andstæðingar stjórnarinn-
ar í öldungadeildinni hafa hvað
eftir annað lagt stein í götu
hans.
□ DJÖRF ÁSKORUN
i janúar neitaði öldungadeild
in að fallast á að Frei færi í
heimsókn til Bandaríkjanna oig
var þá Frei farið að leiðast þóf-
ið. Hann ákvað að reyna að gera
bæjar- og sveitarstjórnarkosn-
ingarnar að traustsyfirlýsingú
við stjómina. Hann sagði kjós-
endum, að kosningarnar veittu
Vélskói
AND
SCOOPIWG AMA
toortgp oútuno
mom 24 so. ft
8 20. apríl 1967
ALÞÝÐUBLAÐIÐ