Alþýðublaðið - 07.06.1967, Síða 7

Björgvin Guðmundsson viðskiptafræðingur:
UR LIFEYRIS- OG SJUKRA
TRYGGINGA1,4 MILLJARDAR
Kðupmáttur ellilifeyris hjóna hefur tvöfaldazt síðan 1950
og kaupmáttur fjölskyldbóta 4 barna fjölskyldu þrefaldazt
EITT öflugasta tækið til tekju-
jöfnunar, sem ríkisvaldið hefur
yfir að ráða í dag eru aimanna-
tryggingarnar. Bætur lífeyris-
trygginganna nema nú orðið
rúmlega milljarð kr. á ári, en
auk þess nema sjúkrabætur 400
millj. kr. í ár. Ríkið, sveitarfélög
og atvinnurekendur greiða rúm-
lega 3/4 af útgjöldum lífeyris-
trygginganna en hinir tryggðu
greiða tæplega 1/4. Hið opin-
bera greiðir tæplega 2/3 af út-
gjöldum sjúkratrygginganna og
hinir tryggðu greiða rúmlega
1/3. Er því Ijóst, að hér á sér
stað stórfelld tekjujöfnun.
Árið 1967 er áætlað, að út-
gjöld lífeyristrytgginga skiptist
sem hér segir á hina ýmsu aðila:
Ríkissjóður 601.2 millj, kr.
Hinir tryggðu 273.8 — —
Sveitarsjóðir 154.0 — —
Atvinnurekendur 119.8 — —
Alls 1148.8 millj.kr.
(Ríkissjóður greiðir að fullu
útgjöld vegna fjölskyldubóta, en
önnur útgjöld lífeyristrygginga
skiptast sem hér segir: Ríkið
greiðir 36%, hinir tryggðu 32%,
sveitarsjóðir 18% og atvinnu-
rekendur 14%).
Iðgjöld og framlög til sjúkra-
trygginga eru á yfirstandandi ári
áætluð sem hér segir:
Hinir tryggðu 155.0 millj. kr.
Ríkissjóður 170.5 — —
Sveitarsjóðir 77.5 — —
Alls 403.0 millj. kr.
Fyrsta heildarlöggjöfin um al-
mannatryggingar hér á landi var
sett árið 1936 fyrir forgöngu Al-
þýðuflokksins. Voru þá sett hin
svonefndu alþýðutryggingalög.
En 1946 voru sett lög um al-
mannatryggingar, er fólu i sér
stórfellda aukningu og endur-
skipulagningu trygginganna.
Bætur lífeyristrygginga námu
árið 1947 36.6 millj. kr„ en sem
fyrr segir eru þær í ár áætlaðar
1148.8 millj. kr. Segja þær tölur
nokkra sögu um iþá gífurlegu
aukningu, sem átt hefur sér stað
á tryggingunum. Á sama tíma-
:bili ‘hefur fjöldi bótaþega lífeyr-
isbóta aukizt mjög mikið.
Mestu máli skiptir þó, að- al-
mannatryggingarnar hafa ekki
aðeins aukizt vegna fjölgunar
bótaþega heldur einnig vegna
þess, að bætur á hvern bótaþega
hafa stórhækkað að verðgildi til.
Árið 1950 námu fjölskyldubætur
fjögurra barna fjölskyldu 975 kr.
á ári á öðru verðlagssvæði en.
1300 kr. á ári á fyrsta verðlags-
svæði. Nú nema fjölskyldubætur
3961.14 kr. á hvert barn eða
15.844.56 kr. á fjögurra bama
fjölskyldu. Hækkunin nemur í
krónutölu 1525%. En á sama
tímabili hefur vísitala neyzlu-
vöruverðlags hækkað um
344.3%. Kaupmáttur fjölskyldu-
bóta fjögurra barna fjölskyldu
hefur því aukizt um 265.8%. á
tímabilinu eða nær þrefaldazt
(miðað við bætur ó, 1. verðlags-
svæði en nú er verðlagssvæðið
aðeins eitt). Aukning kaupmátt-
ar bóta er mest á fjölskyldubót-
um, en kaupmáttur annarra bóta
lífeyristrygginga hefur einnnig
aukizt. T. d. hefur kaupmáttur
ellilífeyris aukizt um 92.6% á
tímabilinu 1950—1966. Hefur al-
mannatryggingunum því tekizt
að verja bótaþega skaða verð-
bólgunnar og þó nokkuð betur.
Mesta aukning almannatrygg-
inganna hin síðari ár varð 1960,
er núyerandi stjórnarflokkar
beittu sér fyrir-stórfelldri aukn-
ingu almannatrygginganna. Rót-
tækasta breytingin, sem þá var
gerð var sú, að greiða fjölskyldu
bætur með öllum börnum, en
áður höfðu verið greiddar bætur
með fyrstu tveim börnunum. —
Einnig var þá ákveðið að ríkis-
sjóður tæki á sig að fullu kostn-
aðinn við útgjöld vegna greiðslu
fjölskyldubóta.
Hin síðustu árin hafa fjöl-
skyldubætur ekki verið hækkað-
ar að fuliu til samræmis við
aukinn framfærslukostnað. Þess
hefur hins vegar verið gætt í
sambandi við aðrar bætur lífeyr
istrygginga, að þær fylgdu alger
lega hækkuðum framfærslu-
kostnaði og hafa þær raunar
hækkað meh-a eins og þegar hef
ur komið fram. En ei að síður
tel ég, að bætur öryrkja, gamal-
menna og einstæðra mæðra
Björgvin Guðmundsson.
Alþýðublaðið hefur beðið
Björgvin Guðmundsson, við-
skiptafræSing, sem er varafor
maður Tryggingaráðs, að skrifa
grein um almannatryggingarn-
ar. Birtiist greinin hér en hún
leiðir í Ijós, að bætur almanna
trygginganna hafa ekki aðeins
stóraukizt að krónutölu heldur
hefur kaupmáttur bótanna einn
ig aukizt mikið.
megi ekki lægri vera en þær
eru í dag og þyrfti vissulega að
nota fyrsta tækifæri til þess að
hækka þær bætur nokkuð.
Elli- og örorkulífeyrir hjóna
er nú 60.195.90 kr. á úri, en elli-
og örorkulífeyrir einstaklinga
33.442.18 kr. Mæðralaun eru tæp
ar 3000 kr. á ári til mæðra með
eitt barn en 16.000 kr. á ári til
mæðra með 2 börn svo dæmi séu
nefnd.
Elli- örorku- og fjölskyldu-
tryggingar eru stundum nefndar
einu nafni þjóðtrygging. Hlut-
verk þjóðtryggingarinnar er að
koma í veg fyrir skort á elliárum
eða þegar veikindi og slys ber að
höndum. En þeirri skoðun hefur
aukizt fylgi að setja beri mark-
ið í þessum efnum hærra. Þess
vegna er nú rætt um það hér á
landi að koma á viðbótartrygg-
ingu við þjóðtrygginguna, eftir-
launatryggingu eða lífeyrissjóði
fyrir alla iandsmenn eins og sagt
er í daglegu tali. Hefur Harald-
ur Guðmundsson, fyrrv. ráðh.,
athugað það mál fyrir ríkis-
stjórnina. Um þetta merka efni
hefur Haraldur m. a. xútað eftir-
farandi:
,,Þótt mikið hafi áunnizt síð-
ustu áratugina og segja megi
með réttu, að þjóðtryggingin
hafi veitt öllum, gömlum og fötl
uðum frelsi frá beinum skorti,
vex þeirri skoðun stöðugt fylgi,
að hún sé þegar orðin ófullnægj-
andi og ekki í samræmi við getu
þjóðfélagsins né kjör vinnandi
fólks. Hún tryggir aðeins lág-
mark lífsnauðsynja. Þrátt fyrir
lögboðnar lífeyrisgreiðslur og
uppbætur verður meirihluti ör-
yrkja og gamalmenna, allir þeir,
sem ekki hafa safnað í kornhlöð-
ur að sætta sig við tilfinnanlega
breytingu á lifnaðarháttum, þeg
ar starfsævi lýkur og búa við lífs
kjör algerlega ósambærileg við
lifskjor vinnandi fólks. Þeirra
hlutskipti verður lægsta þrepið
í tekjustiga þjóðarinnar án til-
lits hversu langan og afkastamik
inn starfsdag þeir eiga að baki.
Þetta er þeim kvíða og áhyggju
efni, jafnvel meðan þeir enn eru
í fuliu fjöri. — Þetta telja ná-
grannaþjóðir okkar á Norður-
löndum algerlega óviðunandi
með hliðsjón af vaxandi velmeg-
un almennings og óþarft og á-
stæðulaust með tilliti til síauk-
inna þjóðartekna, framleiðni og
framleiðslugetu. — Þegar einu
marki er náð hefst sóknin að
öðru hærra.
Þjóðtryggingin hefur náð því
marki að bægja á brott óttanum
við sult og beinan skort ó elli-
árunum. Nú er að því stefnt að
vinnandi fólk þurfi ekki að
kvíða því að verða að sætta
sig við gerólík og lakari lífskjör,
er vinnugetan er þrotin, með
því að tryggja hverjum og ein-
um á elliárum tekjur í hæfilegu
hlutfalli við starfsgetu hans svo
að breytingin á lifnaðarliáttum
þurfi ekki að verða tilíinnanleg
og hann geti búið við lífskjöj-,
ekki ósvipuð þeim, er stéttar-
bræður hans og starfsfélagar,
sem yngri eru, búa við. Þessu
marki er fyrirhugað að ná með
því að auka við grunntrygging-
una, sem allir njóta, eftirlaun-
um ákveðnum í hæfilegu hlut-
falli við laun og aðrar vinnu-
tekjur hvers og eins. Þjóðtrygg-
ingin verður þá grunntrygging,
undirstaða eftirlaunatrygging-
ar“.
Þannig farast hinum mikla
frumkvöðli trygginganna, Hai'-
aldi Guðmundssyni, fyrrv. ráðh.,
orð. Eftir að Haraldur skilaði á-
liti sínu um eftirlaunatryggingu
eða lífeyrissjóð fyrir alla lands-
menn til ríkisstjórnarinnar, sam
þykkti stjórnin að beita sér fyr
ir lagasetningu í því efni. Er
það mál í undirbúningi.
Þróun almannatrygginganna
hefur verið svipuð hér á landi
og á hinum Norðurlöndunum.
Árið 1948 voru framlög til al-
mannatrygginga sem hér segir
í hlutfalli við þjóðartekjur ó hin
um ýmsu Norðurlöndum:
ísland
Danmörk
Finnland
Noregur
SvíþjócS
6.9% þjóðartekna
9.7% -
8.0% —
7.2% -
10.0% -
En 1963 var hlutfallið þetta:
ísland 10.5% þjóðartekna
Danmörk 14.4% —
Finnland 12.0% —
Noregúr 14.4% —
Svíþjóð 16.1% —
Síðustu árin hafa fjölskyldu-
bætur dregizt nokkuð aftur úr
í þróun trygginganna hér á landi
og er nauðsynlegt að gera sem
fyrst átak í því efni að bæta úr
því. Á hinum Norðurlöndunum
hafa fjölskyldubætur þróazt
nokkru meira en hér. í Dan-
mörku eru þær nú greiddar með
börnum og unglingum til 18 ára
aldurs og í Svíþjóð fá ungling-
ar, sem eru við nóm íjöiskyldu-
bætur einnig til 18 ára aldurs.
Á hinum Norðurlöndunum þrém-
ur og þ. á. m. á íslandi eru fjöl-
skyldubætur aðeins greiddar
með börnum til 16 ára aidurs. I
Noregi eru ekki greiddar fjöl-
skyldubætur með 1. barni, en á
hinum Norðurlöndunum ölium
eru þær greiddar með öllum
börnum. Á öllum hinum Norður-
öndunum eru fjölskyldubætur til
barna misjafnlega háar, yfirleitt
stighækkandi.
Hér á landi hafa fjölskyldu-
bætur verið jafnhóar á hvert
barn undanfarin ár. Er það um-
deilt atriði hvort svo skuli vera.
Og menn eru heldur ekki á eitt
sáttir um það, hvort rétt sé; að
Framhald ó 15. síðu!
I
7. júní 1967 — ALÞÝÐUBLAÐIÐ '7