Alþýðublaðið - 23.07.1967, Blaðsíða 10

10
23. júlí 1967 — Sunnudags AlþýSublaðið
Þar semfariö er meö fanga eins og menn
Framhald af 6. síðu.
Undantekning frlá þessu var
danski bankaræninginn, sem
hafði gert strok að nokkurs kon
ar hjástundagamani, og þá
skipti ekki máli í hvaða fangelsi
hann var látinn. Þetta varð hon
um eins konar „frami“, og sjálfs
traust hans óx í hvert sinn, sem
honum tókst að strjúka. En mað
ur þesssi hafði ástríðufullan á-
húga á ópenim Wagners! Lög-
reglan vissi af þessari sérstöku
tilhneiingu, og um leið og hann
var stunginn af, hóf ‘hún rann-
sókn á blaðaauglýsingum um
hljómleika og leikhús; og það
kom fyrir nokkrum sinnum, að
hann var tekinn, þegar 'hann var
í þann veginn að smeygja sér
inn á Wagner-uppfærslu. Yfir-
vöidin komust að Iokum á þá
skoðun, að þar sem hann þjáð-
ist af eins konar flótta-kennd,
væri eina ráðið að koma honum
fyrir í opnu fangelsi. Spurningin
var sú, hvort það myndi gefa
honum aukið stolt og sjálfstraust
að flýja, ef það var tiltölulega
auðvelt.
Auðvitað hvarf hann nokkr-
um sinnum fyrsta kastið, síðar
kom hann sjálfviljugur heim að
kvöldi, þreyttur og duglaus. Það
var eins og ekkért væri lengur
í það varið að flýja, og að fáum
árum liðnum var hann orðinn
góður af flótta-komplexi sínu.
— Því miður tókst honum að
fremja nýtt bankarán í einu af
síðustu „fríum“ sínum, svo að
hann situr þar enn!
Ósjálfrátt vaknar sú spuming,
hvort hægt sé að fækka ítrek-
unarmönnum með því að setja
þá í þessi opnu fangelsi, þar sem
þeim er búið þægilegra um-
hýerfi, og þar sem þeim er sýnd
tillitssemi. Svarið er alls staðar
það sama: það er ennþá of
snemmt að draga ályktanir. En
eins og fyrrverandi yfirmaður
fangelsismála í Hollandi, Ernest
Lamers, sagði: „Gleymið ekki,
að við afgreiðum þúsundir með
‘skiloulðsbundnum dómum. Það
þýðir að við höfum tíu sinnum
fltiiri dæmda menn utan fang-
elsis en í fangelsi. Þeir, sem
sitja bak við múrana, eru þar
af; leiðandi þeir verstu — og af
þeirri ástæðu einni saman, hlýt
ui* hundraðstala ítrekunar-
mgnna að vera hlutfallslega há“.
þr. Max Busch, sem er sál-
fræðingur og yfirmaður ungl-
infeafangelsisins í Wiesbaden,
ba|tir við: ,,Við vitum, að gamla,
hefðbundna fangelsisfyrirkomu-
lagið skapar aðeins þráa og
reiði hjó fanganum. Það er eðli-
legt. En með hinum nýju aðferð
um fórðumst við persónulega
þvingun og reynum í þess stað
að sýna, að við höfum áhuga á,
enj erum ekkí reiðir við hvern
einstakan fanga. Það er eina
leíðin til þess að vinna á móti
þráa hans, en það hefur aftur á
móti þær afíeiðingar, að við
vinnum mjög snemma á móti
hugsanlegri ítrekun brots síðar,
þ. e. forðum honum frá því að
verða ítrekunarmaður".
Einstaklingsbundin með-
höndlun.
Eitt er það, sem er áberandi
alls staðar. Það er, að fangar fá
í dag miklu meiri einstaklings-
bundna meðhöndlun en áður
tíðkaðist. Hafi maður í hyggju
að hjálpa einhverjum, verður
maður fyrst og fremst að skilja
hin sérstöku vandamál. í Skandi
navíu,, Englandi, Frakklandi,
Hollandi og Belgíu er það regl-
an, að fangi sé athugaður fyrstu
vikur fangelsistímans. Á þessu
tímabili er hann athugaður ná-
kvæmlega í samtölum við starfs-
fólk fangelsisins, svo sem við
sálfræðinginn, félagsráðgjafa,
prestinn, varðmennina og fang-
elsisstjórann.
Þegar safnað hefur verið sam
an öllum þessum upplýsingum,
fæst nákvæm mynd af skaphöfn
viðkomanda, og þá fyrst er hægt
að ákveða heppilegustu með-
höndlunina og ákveða, hvort
fanginn skuli fluttur yfir í op-
ið fangelsi, eða hvort hann skuli
settur í innilokunarfangelsi með
tilheyrandi þvingunum.
Þessar nokkurra vikna athug-
anir geta einnig á sama hátt ver
ið til gagns. Flestir eru sammála
um, að vilji maður gera sér von-
ir um að lækna afbrotahneigð,
er nauðsynlegt, að fanginn óski
sjálfur eftir breytingu. Og vinni
maður traust hans í fyrstu sam-
tölunum, getur það orðið að ár-
angursríku samstarfi síðar meir.
— Forstjóri „Kragskovhede",
cand. jur. Carsten Rafael, talar
þannig sjálfur við sérhvem nýj-
an fanga. í slíku undirbúnings-
samtali er hann vanur að segja
við fangann eitthvað á þessa
leið: „Þegar þér yfirgefið ,,Krag
skovhede" einn góðan veðurdag,
er það von okkar allra, að það
sé í síðasta skipti, sem þér stig-
ið fæti inn í fangelsi. En það er
aðeins einn aðili, sem ræður því,
og það eruð þér sjálfur. Ég get
ekki breytt yður, frekar en þér
getið breytt mér. Breyting á
fólki verður ávallt að koma inn-
an frá. í þessu fangelsi munuð
þér fá frelsi til þess að ganga
um eins og þér viljið, innan
vissra tímatakmarkana og
reglna. Við vonum, að þér komið
ekki til með að líta á starfsfólkið
hér sém varðhunda, heldur sem
vini, sem þér getið talað við um
allt möguiegt, og beðið um ráð-
leggingar, hvenær sem þér haf-
ið þörf fyrir þær. En munið, að
við erum ekki hér til þess að
skipuleggja framtíð yðar eða til-
veru, það er ‘hlutverk yðar sjálfs.
Við getum aðeins hjálpað yður
til þess“.
Rafael, eins og margir starfs-
bræður hans erlendis, leggur
mikla áherzlu á hóp-samtölin,
þar sem fangarnir ræða vanda-
mál sín einu sinni í viku. Þar fá
þeir gullið tækifæri til þess að
„pústa út“ miklu af því, sem
þrýstir á og öðlast betri skilning
á sjálfum sér og öðrum. í þess-
um litla hópi fá þeir betri mynd
af sjálfum sér og tengslum sín-
um við umhverfið, sem getur
verið til hjálpar, þegar þeir að
lokum koma út í hið stóra sam-
félag.
Einnig í Svíþjóð og Noregi
eru menn sammáia um, að bezta
leiðin til þess að gefa einstakl-
ingsmeðferð, sé að deila föng-
unum í minni hópa. í Svíþjóð
hafa verið byggð lítil fangelsi,
sem ekki taka fleiri en 50 fanga.
í stóru, gömlu fangelsunum er
samtímis reynt að gera endur-
bætur og innleiða nýjar reglur,
sem gera ráð fyrir deilingu fang
anna í 15—20 manna „fjölskyld-
ur“.
Það er ekki hægt að neita því,
að einstaklingsmeðferð er kostn
aðarsamari fyrir þjóðfélagið. —
Það er þörf fyrir fleiri starfs-
menn, fleiri verkstæði, meira
rúm að öllu leyti.
En er sú lausn málsins of dýr?
Torsten Erikson frá fangelsis-
stjórninni segir: „Það er erfitt
að nota orðið dýrt í þessu sam-
bandi. Að breyta afbrotamanni
í nýtan, iðjusaman þjóðfélags-
þegn — er hægt að mæla það í
krónutölu? Hvað er hamingju-
samt líf mikils virði? Það getur
enginn reiknað út. Einu er hægt
að slá föstu: haldi dæmdur mað-
ur áfram á afbrotabrautinni,
munu lögbrot hans að lokum
kosta samfélagið meira en það
hefði kostað að rétta hann við“.
„Það versta, sem komið getur
fyrir einstaklinginn“, heldur
Torsten Erikson áfram, „er það
að missa hæfileikann til þess að
taka sjálfstæðar ákvarðanir. Og
sá, sem bundinn er ströngum
fangelsisaga, þar sem svo að
segja hver einasta mínúta er
skipulögð af öðrum, hefur litla
möguleika á að taka afstöðu til
eins eða annars. Persónulegur
veikleiki og óstöðuglyndi getur
orðið árangurinn, sem í ljós kem
ur, þegar hann sem frjáls maður
á að taka ákvarðanirnar sjálf-
ur“.
„Ég hef þekkt tilfelli", bætir
hann við, „þar sem þetta per-
sónulega sjálfstæði hefur gert
menn hrædda við að yfirgefa
fangelsið. Þeir vildu heldur lifa
undir reglugerð og halda fast
við þá tilveru, þar sem allt var
skipulagt fyrir þá. Stundum hef-
ur maður það á tilfinningunni,
að nokkrir af ítrekunarmönnun-
um fremji nýtt afbrot af ásettu
ráði, aðeins til þess að komast
aftur inn í hið ábyrgðarlausa líf
fangelsisins. Þess vegna er það
þýðingarmikið, að á meðan á
fangelsistímanum stendur, séu
. þær kringumstæður byggðar
upp, þar sem fangarnir neyðast
til að taka ákvarðanir á eigin
spýtur“.
Á „Kragskovhede“ vinnur Car
sten Rafael á sams konar grund-
velli. Sem lítið dæmi má nefna,
að í hverjum mánuði eru sýnd-
ar fjórar kvikmyndir í kvik-
myndasal fangelsisins, en hverj-
um fanga er aðeins leyft að vera
viðstaddur tvær sýningar. Með
öðrum orðum, hann verður að
velja. Á sama hátt getur hann
valið á milli annarra athafna,
mismunandi dægrastyttinga, fyr-
irlestra, hljómleika. Hann hefur
ekki leyfi til þess að taka þátt
í þessu öllu, en svipað og í eðli-
legu lífi fær hann tækifæri til
þess að velja á milli, einnig þeg
ar um tómstundir er að ræða:
hér er eingöngu um að ræða
kröfur og skyldur.
í flestum þeirra fangelsa, sem
ég heimsótti gátu fangarnir feng
ið bækur lánaðar úr bókasafni
fangelsisins, og uppáhaldslestrar
efni þeirra var alls staðar —
glæparómanar! Ég lýsti undrun
minni yfir, að þeim væri heim-
ilt að lesa þetta, en bókavörður-
inn skýrði málið á þennan hátt:
„Ef við ætlum ókkur að búa
þessa menn undir það að koma
út í venjulega tilveru, hefur
enga þýðingu að halda frá þeim
bókum, sem þeir geta auðveld-
lega aflað sér daginn sem þeir
yfirgefa fangelsið“.
Launuð vinna.
Að búa fangann undir betri
framtíð er önnur þýðingartnikil
breyting, sem. orðið hefur á skiln
ingnum á hugtakinu refsing. í
Skandinaviu, Englandi, Hollandi
og Belgíu vinna fangarnir um
það bil 40 ttoá í viku — á laun-
um. Eftir breytilegu upplagi og
hæfileikum, er hver settur til
starfs, til landbúnaðarstarfa,
garðyrkju, ýmiss konar handiðn
ar eða iðnaðar, klæðskeraiðnar,
eldhúshjálpar o.s.frrv.
Sem merkilegt dæmi má nefna
ræktunarframkvæmdir, sem
fangarnir á ,,Kragskovhede“
vinna að. Á hverjum morgni er
þeim ekið í áætlunarbíl marga
kíiómetra inn á heiðina. Þar sá
ég þá vinna með skóflum og
traktorum — án nokkurrar
gæzlu. Á þennan hátt hafa stór-
ar spildur ófrjós heiðajarðvegs
verið ræktaðar upp og gefa nú
góðan afrakstur.
Á Norðurlöndum eru daglaun-
in fjórar til sjö krónur. Fangarn-
ir fá sjálfir að ráðstafa þriðjungi
upphæðarinnar til kaupa á tó-
baki, ávöxtum og því um líku:
annar þriðjungur er notaður til
greiðslu á sjúkrasamlagi, sekta
eða til aöstoðar fjölskýldunni, en
síðasti þriðjungur er geymdur
til losunardagsins, þegar hinum
fyrrverandi fanga er afhentur
þessi afrakstur sparnaðar, hon-
um til hjálpar við að hefja eðli-
legt líf á ný.
Þeir hlutir, sem framleiddir
eru í íangelsunum, eru helzt
notaðir í hinum ýmsu opinberu
stofnunum, svo sem sjúkrahús-
um, opinberum skrifstofum o. s.
frv. Á Englandi er farið að selja
þessa muni til einkafyrirtækja,
sem greiða eðlilegt verð fyrir
þá, samkvæmt kröfum frá iðn-
aðarmannafélögunum, þótt fang
arnir fái ekki beint hluta af þess
um tekjum. Ástæðan fyrir því
að fangarnir eru látnir vinna,
er ekki einungis sú að láta þá
hafa eitthvað fyrir stafni, held-
ur fullt eins mikið til þess að
gefa föngunum verkþjálfun, sem
þeir geti ‘haft not af seinna.
Frjáls á ný.
Skrefið frá fangelsinu og út
í hina frjálsu tilveru er ef til
Framhald á 14. síðu.

Öarna- og unglmgabekkirnír komnir aftur
með eða án sængurgeymslu.
Verð frá 2.500.—3.300.—
Pantanir óskast endurnýjaðar.
Svefnbekkjaiðjan
Laufásvegi 4. — Sími 13492.