Alþýðublaðið - 27.10.1968, Blaðsíða 6

6 ALÞYÐUBLAÐhÐ 27. október 1968
Ragitar Jchannesson:
Dásemdir sjónvarps og hljóðvarps
Hugleiðingar um kosti og galla
MIKIL var hrifningin fyrst',
þegar íslenzka sjónvarpið tók
til starfa. Blöðin voru full af
lofrollum um stofnunina. Höf-
j undar þessara pistla voru svo
yfir sig hrifnir, að Þeir máttu
ekki vatni halda, eins og komizt'
er að orði í fornum sögum, og
er með því átt við tár. Á sum-
um var að skilja, að sjónvarpið
væri alfullkomið.
En nú, þegar menn hafa Van-
izt sjónvarpinu íslenzka, hefur
nokkuð dregið úr hrifningunni,
og lofgerðarrollum hefur fækk-
að. Nú eru mönnum orðnir ljós-
ir ýmsir gallar á dagskrám sjón-
varpsins og gagnrýni um það
birtist stundum á prenti, og þó
einkum manna á meðal.
Útlent sjónvarpsefni
og íslenzkt
Margir höfðu andúð á Kefla-
víkursjónvarpinu og töldu það
þjóðernis- og menningarmál að
loka því, töldu það spilla máli
voru og flytja um of glæpa-
myndir og ómerkilegt efni.
Og það var nokkuð til í þessu.
Það var fátæklegt og jafnvel
nær því niðurlægjandi að þurfa
að horfa eingöngu á sjónvarp
erlends setuliðs. Sú ein ástæða
var knýjandi til þess að koma
upp íslenzku sjónvarpi. Kefla-
víkursjónvarpið var, þar að
auki, fullt af glæpareyfurum og
ómerkilegri músik.
Þeir, sem gerðu sér hæstar
vonir um íslenzka sjónvarpið,
bjuggust við, að það mundi
mestmegnis flytja innlent efni.
En hver hefur orðið raunin
á? Hvert er hlutfallið milli ís-
lenzks efnis og erlends efnis?
Þeirrí spurningu er fljótsvarað.
íslenzka efnið miin vera þar í
minnihluta. Og þegar á allt er
litið, er ekki ýkja mikill munur
á efni Keflavíkur sjónvarpsins
og þess íslenzka. Það síðast-
nefnda flytur harla mikið af
amerísku og öðru útlendu efni.
Reyfarar
Þeir sem amast við glæpa-
myndum, þar sem sýnd eru
manndráp og slagsmál. hljóta að
hafa orðið fyrir nokkrum von-
brigðum með íslenzka sjónvarp-
ið.
f dagskránni hefur nefnilega
verið krökkt af útlendum
glæpareyfurum og mjmdum úr
víllta vestrinu. "Nægir þar að
benda á til dæmis Maverich,
Dýrlinginn og Harðjaxlinn.
Nú hafa margir, þar á meðal
ég, gaman af glæpasögum, og
þó einkum leynilögreglusögum.
Það er hvíld í því eftir erfíðan.
og langan vinnudag að líta
stundarkorn í góða afbrotasögu.
Nefni ég þar til höfunda eins
og Englendinginn Agötu gömlu
Christie og Frakkann Simenon.
En að horfa kvöld eftir kvöld
á glæpareyfara, a.m.k. helmingi
lélegri en þá, sem ég nefndi áð-
an — það er fullmikið af svo
góðu.
Að vísu fylgjg íslenzkir textar
flestum útlendum myndum, en
það haggar ekki þeirri stað-
reynd, að á erlendu máli er
talað. Verða þeir, sem eru lítt
færir í ensku, til dæmis, að búa
við þýdda textann eingöngu, ó-
greinilegan og of ihraðan oft og
tíðum.
íslenzk leiklist
í sjónvarpi
Margir munu hafa gert sér
háar vonir um það, að íslenzk
leiklist mundi skipa veglegan
sess í sjónvarpinu. Það væri
ekki ónýtt að sjá íslenzka leik-
ara flytja Skugga-Svein, og sjón-
leiki Jóhanns Sigurjónssonar,
svo að eitthvað sé nefnt. Auð-
vitað líka vönduð erlend Ieikrit.
Þessir bjartsýnu leiklistar-
óáendur hafa orðið fyrir miklum
vonbrigðum. Þó hafa örfáir stutt-
ir leikþættir verið fluttir. Það
er nú allt og sumt. Stærri sjón-
leikir sjást ekki í sjónvarpinu,
og það er slæmur ágalli og
skaði. Við eigum marga bráð-
snjalla leikara, — og er illt
til þess að vita, — að þeir skuli
ekki fá að flytja list sína í sjón-
varpi.
Mér hefur verið tjáð, að flutn-
dngur leikrita með íslenzkum
leikurum sé sjónvarpinu ofviða
fjárhagslega. Skiljanlega er sjón-
varpið dýrt í rekstri. En mætti
ekki spara með því að fækka
sjónvarpsdögum, og hætta að
þenja sig út um allar þorpa-
grundir með því að sjón-
'varpa sex daga í viku. Þrjú
til fjögur sjónvarpskvöld í viku
ætti að nægja, enda höfum við
ágætt útvarp, sem útvarpar öll
kvöld. Það er betra að takmarka
og fækka sjónvarpsstundum en
að bera fram lélegt og ómerki-
legt efni útlent.
Gcðir
sjónvarpsþættir
Þótt það, sem hér hefur verið
ritað, sé aðfinnslukennt, þá fer
því fjarri að ég vanmeti alla
starfsemi sjónvarpsins. Auðvitað
hlaut sjónvarp að koma fyrr eða
síðar.
Og í sjónvarpinu birtast marg-
ir góðir þættir, sumir frábærir.
Ber þar til að nefna fréttirnar,
sem flestum ber saman um, að
séu afbragðsgóðar, oftast nær,
bæði innlendar og erlendar. Þar
ber sjönvarpið af fréttaflutningi
útvarps, enda má bæði sjá og
heyra þær fyrrnefndu. Þar
hljóta vel menntir og vel mennt-
aðir menn um að fjalla.
Þá ber að nefna í þessu sam-
bandi ýmsa samtalsþætti, — Á
öndverðum meiði og fleiri slíka
þætti, sem bæði eru fræðandi
og skemmtilegir. Þátturinn Mun-
ir og minjar er líka mjög fræð-
andi, enda fjallar hann um ramm
íslenzkt efni, sem allir þeir,
sem þjóðlegum fróðleik unna,
hljóta að fagna.
Þá eru ýmsir þættir, sem lýsa
öðrum löndum og þjóðlífi þar,
einkar fræðandi. Barnatímarnir
eru ágætir.
Margt fleira mætti til tína,
sem er sjónvarpinu til sóma, en
það verður ekki gert hér.
En nú bendir ýmislegt til þess
að framundan sé breytt stefna
hjá stjórn sjónvarpsins, t. d.
það, að draga eigi úr flutningi
Ragnar Jóhannesson
eldhússreyfara. Má sem dæmi
taka, að í stað margra slíkra ó
merkilegra mynda er nú tekin
til flutnings stórmyndin Saga
Forsyteættarinnar, sem sniðin er
eftir frægustu skáldsögu lárvið-
arskáldsins Johns Galsworthys.
— Batnandi manni er bezt að
lifa, og sjónvarpið á, að sjá'lf-
sögðu, við sína barnasjúkdóma
að stríða. Og smám saman fer
það að afla sér víðar efnis en
gert hefur verið hingað til.
Sjónvarp
og heimilislíf
Margir halda því fram, að sjón-
varpið hafi mjög bætandi áhrif
á heimilislíf og heimilisbrag.
Það fer nú eftir því, hvernig
á er haldið.
Á mörgum heimilum situr fjöl-
skyldan fyrir framan sjónvarps-
tækið allt liðlangt kvöldið. —
Fólkið glápir á hvaða efni sem
er, vandað og lélegt og mælir
varla orð frá munni.
En vonandi kemur það með
tímanum, að fólk taki að öðlast
þá dómgreind og skynsemi, að
velja úr dagskránni þá þætti, sem
það langar til að sjá. Þetta er
auðvelt, því að öll blöðin birta
dagskrána á hverjum degi.
En út yfir tekur þó á heimil-
um þess fólks, sem horfir á sjón-
varp í óhófi, þegar gesti ber að
garði. Gestunum er þá gjarnan
boðið í hálfmyrkvaða stofu að
horfa á sjónvarp, og það verða
gestirnir að gera, hvort sem þeim
er ljúft eða leitt. Um samræð-
ur er því lítið. Skrýtin gestrisni
það!
Sjónvarpið
og unga fólkið
Eitt af því, sem haldið var
fram, sem meðmæli með sjón-
varpinu var það, að það stuðl-
aði að því, að börn og unglingar
yrðu hændari að beimili sínu en
ella, draga mundi úr slangri
þeirra á götum og sjoppum. En
ég er efasemdarmaður eins og
Tómas sálugi. Ég dreg þessa
kenningu í efa, einkum hvað hálf
þroskaða unglinga snertir S 'ona
yfirleitt. Þeir hafa tæplega eirð
í sér til að sitja tímunum sam-
an við sjónvarpstæki og blína
á langdregnar kvikmyndir. Ég
hygg, að útivistin með félögun-
um freisti þeirra fremur.
Auk þess geta miklar þráset-
ur við sjónvarpstækið verið miðl-
ungi hollar sumum unglingum.
Til eru dæmi deginum ljósari í
öðrum löndum.
Enda er ekki margt um sjón-
varpsefni fyrir unglinga. Helzt
munu danshljómsveitir draga þá
að tækinu. Og þættir eins og
hinir bráðsnjöllu og fjölbreyttu
þættir Jóns Múla, ,,ÁS haust-
kvöldi,” sem glatt' hafa bæði
unga og gamla.
Sjónvarp og hljóðvarp
Ég léyni því ekki, að ég hefi
áhyggjur út af framtíð okkar
gamla og góða útvarps. Ef til vill
veldur þeim áhyggjum gömul
tryggð frá því, að ég var starfs-
maður útvarpsins um nokkurra
ára skeið endur fyrir löngu.
Á því er enginn vafi, að sjón-
varpið er útvarpinu skæður
keppinautur. Báðir aðilar keppa
um hylli þeirra, ,sem sjá sjón-
varp og hlusta á hljóðvarp. Og
þar sem völ er á hvoru tveggja
er sjónvarpið sigurstranglegra,
a.m.k. ennþá, þegar nýjabrumið
er mest hjá fólki. Maður
nokkur, kunningi minn, sagði
fyrir fáeinum dögum: „Síðan
sjónvarpið kom á heimili mitt,
er útvarpið aldrei opnað.”
Og svipað ástand ríkir víða.
Okkar nær fertuga útvarp verð-
ur víða að lúta í lægra haldi
gagnvart þessum nýja keppi-
naut, sem hefur auðvitað margt
fram yfir það.
En það er skaði fyrir menn-
ingu íslendinga, ef þeir hætla
að verulegu leyti að hlusta á út-
varp. Sú stofnun á nú nærri
fjóra áratugi að baki og mikla
reynslu, og verður ekki annað
sagt en að það hafi verið mikið
menningartæki.
Það hefur flutt ógrynni af
fróðleik: erindi, skemmtiþætti,
og leikrit eru flutt á laugardög-
um allan ársins liring.
Auðvitað hefur útvarpsefni
verið misjafnt' að gæðum. Það er
margur misjufn sauður í mörgu
fé.
En eitt hygg ég að sé, sem
þjóðin fái seint fullþakkað. En
það eru þau bætandi áhrif, sem
útvarpið hefur haft á íslenzkt
mál, meðferð og jafnvel fram-
burð. T. d. hefur það, ásamt skól-
unum átt drjúgan þátt í að draga
úr hljóðvillu og flámæli.
Útvarpið var þegar í upphafi
svo heppið að eiga á að skipa
merkum mönnúm, sem gerðu
strangar kröfur til sjálfra sín og
annarra um meðferð íslenzks
málá. Má þar til nefna Helga
Hjörvar, sem var allra manna
málvandastur, Jón Eyþórsson,
Fraihhald á 14. síðu.