Dagur - 19.09.1951, Blaðsíða 6

6
D A G U R
Mi'ðvikudaginn 19. sept. 1951
r
555555555555555555555555555555555555^
DAGUR
Ritstióri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Sími 1168
Blaðið kemur út á hverjum miðrikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 40.00.
Gjalddagi er 1. júli.
PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.
&5555555555555555555555555555555555555
J
Samvinnulireyfingin
og stjórnmálaflokkarnir
ANDSTÖÐUFLOKKAR okkar Framsóknar-
manna og blöð þeirra eru hvergi nærri alltaf sér-
lega ánægðir með frammistöðu okkar, stefnumál
eða háttalag, né heldur ákaflega upp með sér af
ritmennsku, stefnu og stjórn Framsóknarblað-
anna. Það er meira að segja öldungis onaett að
kveða svo sterkt að orði, að þessir flokkar og blöð
þeirra séu lengstaf alveg sérlega óánægðir og
hneykslaðir á öllu okkar framferði í hvívefha. En
allra óánægðastir og hneykslaðastir eru þó þessir
7 % r
flokkar og ritfinnar þeirra á afstöðu Framsóknar—
flokksins og blaða hans til samvinnuhreyfingar-
innar og kaupfélaganna í landinu.
SÉ BETUR AÐ GÁÐ, kemur þó berlega í ljós,
að ekki er öll þessi óánægja og allar þessar
hneykslanir af einni og sömu rót x-unnar,,heldur
ber þar æði mikið á milli. — Flokkarnir tveir, sem
kenna sig báðir — að vísu með ærið vafasömum
rétti og líkindum — við vei'kalýðinn og alþýðuna
í landinu, eru auðvitað engan veginn algerlega
blindir fyrir þeirri þýðingu, sem samvinnustefnan
og kaupfélögin hafa fyrir vei'kamenn og alla al
þýðu hér og annars staðar í heiminum. Þessir
flokkar og blöð þeix-ra gætu því sennilega gjarnan
hugsað sér að sýna samvinnuhi-eyfingunni og mál
stað hennar nokkurn trúnað, ef þeir gætu gert sér
einhverjar vonir um að ná fullum ráðum yfir
henni og fellt hana gersamlega inn í flokkskerfi
sitt sem algerlega þægt og trútt vei'kfæi'i í hinni
pólitísku baráttu. En meðan svo illa vill til — að
þeh'i'a dómi — að samvinnuhreyfingin og kaup-
félögin kjósa að ganga sína eigin götu frjáls og
óháð að þessu leyti, en leita annai's styrks og halds
i hinni pólitísku baráttu hjá Framsóknaiflokkn-
um öðrum flokkum fremur, sökum óhvikuls trún
aðar þess flokks við málstað samvinnuhreyfing
arinnar frá upphafi — er ekki nema mannlegt og
eðlilegt, að þessir flokkar og blöð þeirra líti slíkt
samstarf og gagnkvæmt traust og trúnað öfund-
araugum og séu bæði óánægðir og hneykslaðir
þegar Framsóknarflokkurinn og blöð hans sýnir
sig maklegan fylgis þess og fulltingis, sem allir
góðir og víðsýnir samvinnumenn hljóta að veita
honum. „Vei'kalýðsflokkarnir“ svokölluðu eru því
ekki fyrst og fremst óánægðir og hneykslaðir á
fylgi Framsóknarmanna og blaðakosts þeirra við
samvinnustefnuna, heldur eru þeir einkum og sér
í lagi í harla vondu skapi vegna þess trausts og
halds, sem allir góðir og sannir samvinnumenn
hljóta að veita Framsóknai'flokknum og málstað
hans.
|
! ALLT ANNAÐ og alveg hið gagnstæða verður
uppi á teningnum, þegar til kasta þi'iðja andstöðu-
flokksins — Sjálfstæðisflokksins — kemur að
þessu leyti. Fjái'plógsmenn hans og hvei's konar
bx-askarar eru — svo sem alþjóð má vel vera
kunnugt — aðal bakfiskur þess flokks og uppi-
staða. Andstaðan og fjandskapurinn gegn sam-
vinnuhreyfingunni og kaupfélögunum hlýtur þá
ávallt að vera aðalatriðið í þeirra augum: —
Framsóknarflokkurinn er raunar illur og óhæfur
í eðli sínu — að mati þessara manna — en allar
syndir skyldu honum þó fyrii'gefnar, ef hann að-
eins gæti látið af fylgi sínu og
stuðningi við kaupfélögin og
málstað samvinnuhreyfingarinn-
ar! — Uppistaðan í áróði'i naz-
ista fyrir heimsstyi'jöldina síðari,
og meginatriðið í boðun komm-
únista nú, er vissulega það, að
lýðræðisríkin ættu að vera
varnarlaus og hlutlaus til þess að
tryggja heimsfriðinn! Það mundi
sízt við þeim blakað! í krafti
xessai'ar kenningar sölsuðu naz-
istai-nir undir sig hvert þjóðríkið
á fætur öði'u, vai'nar- og við-
námslaust. Og sama herbragði
hafa kommúnistar löngum beitt
gegn andstæðignum sínum og
víst með góðum árangri fyx-st í
stað. En nú hafa lýðiæðismenn
hvai-vetna í heiminum áttað sig
til fulls á þessu áróðui'sbragði,
taka höndum saman og búast
sem bezt um til þess að vera
færir um að veita viðnám vopn-
aðri árás með sams konar í'áðum
og meðölum til hei-naðar sem
fjandmenn þeirra beita.
:AF SAMA TOGA er það og
vissulega spunnið, er andstæð-
ingar ;samvinnustefnunnar halda
því éindregið fram, að hún ætti
áð veia pqlitísþt hlutlaus og ekki
veitá fylgi einum stjórnmála-
flökki öðrum fi-emur. Þeir hafa
lofað samvinnumönnum friði og
ijafnvel stuðningi,.. ef þeir vilji
aðeins getast hlutlausir og varn-
ai'lausir í hinu pólitíska stríði. En
reynsla kaupfélaganna hefur
vex'ið allt önnur en þetta. Hún
hefur oi'ðið sú sama og reynsla
smáþjóðanna og lýðræðisríkj-
anna, sem ofbeldisseggirnir lof-
uðu friði og hvers kqnar fríð-
indum, ef þau aðeins vildu af-
vopnast og gerast hlutlaus. Og
heimskir mættu samvinnumenn
of foi'svarslið þeirra vei’a, ef þeir
hefðu ekkert lært af þessai'i
í-eynslu, — ef þeir treystu um of
á fagurmæli og friðarorð þeirra
manna, sem ávallt og alls staðar
hafa leitazt við að vinna hags-
munum þeirra og málstað sem
allra mest ógagn.
I TILEFNI samvinnudagsins
síðasta sendi íhaldið samvinnu-
mönnum enn kveðju sína og árn-
aðaróskir á sína vísu! í það sinn
hvatti það samvinnumenn til
þess að trúa ekki innlánsdeildum
kaupfélaganna fyrir sparifé sínu,
því að þeim væru ekki treyst-
andi til slíki-ar fjái'vörzlu! Nýlega
hefur íhaldið einnig hamast gegn
því, að bankarnir láni kaupfélög-
unum rekstursfé og gegn skipa-
kaupum samvinnumanna. Al-
kunnu er einnig ki-afa þeirra um
tvöfalda skattinn á samvinnu-
menn og kvörtun þeirra um það,
að kaupfélögin fái alltof riflegan
hluta innflutningsins í sínar
hendur. Svona mætti lengi telja
dæmin um slíkan áróður og
fjandskap íhaldsins í garð sam-
vinnustefnunnar og kaupfélag-
anna. Og svo eiga samvinnurhdnn
að kaupa sér og .félagsskap sín-
um frið með því að gei'ast póli-
tískt hlutlausir og selja andstæð-
ingum sínum sjálfdæmi á sviði
þjóðmálanna! Trúi því hver sem
vill, að slík „fi'iðar- og sáttaboð“
séu af heilindum gerð og á þeim
sé nokkurt mai'k takandi!
FOKDREIFAR
Bréf urn brú og bæjarfram-
kvæmdir.
„Fjölskyldufaðir á Norður-
brekkunni“ ski'ifar blaðinu á
þessa leið:
„NÚ ER SUNDHÖLLIN nýja
efst í Laugarskarði risin af
grunni og ytraborð hennar senn
fullgei't í aðaldi'áttum. Bæjarbú-
ar munu að sjálfsögðu almennt
fagna þeim umbótum við sund-
laug bæjarins, sem þai-na eru í
uppsiglingu, innisundlauginni
nýju, búningsklefunum og öði'um
nýjungum og endurbótum. Og
gjarnan mega bráðabirgðaskúr-
arnir á norðui'bakkanum hvei-fa
sem fyrst, og allt umhverfið
þarna fsérast í það framtíðai'horf,
að hægt vei'ði að ganga frá lóð-
inni, eins og hún á að vex-a til
frambúðar, í'ækta hana og skipu-
leggja og sýna henni yfirleitt
þann sóma, sem nauðsynlegt er
og æskilegt, svo að hún megi
verða bænum og sundstæðinu til
sóma, en heimamönnum og gest-
um til þess augnayndis, sem stað
urinn hefur skilyrði til í hví-
vetna.
„Allt er gott, ef endirinn
allra beztur verður“.
OG EKKI VERÐUR heldur
hægt að bera því lengur við til
þess að afsaka seinaganginn á
því að ganga endanlega frá
Andakílnum eða fuglatjörninni
þai-na í gilinu, að byggingarfram-
kvæmdii'nar og jarðraskið, sem
þeim er samfai'a, komi í veg fyrir
endanlega lausn á því máli —
ekkert sé hægt að gera þarna til
fi'ambúðar, fyrr en þeim sé lok-
ið. Það er kapítuli út af fyrir sig,
hve mai'gar opinbei-ar fram-
kvæmdir — byggingar og annað
slíkt — standa oft og lengi hálf-
karaðar og ófullgerðar hér
bænum. En kannske er þó ekki
svo séi'lega mikið um það að fást,
ef þeim mun betur og veglegar
er fi'á þeim gengið að lokum. —
Kirkjutröppui'nar miklu eru
raunar gott dæmi um þetta. Eg
hygg, að nú sé komið nokkuð á
annan ái'atuginn, síðan á því
mannvirki var byi'jað. Og það er
nú fyrst í sumai', að verulega sér
fyrir endann á því ,hvernig þær
eiga að vei-a fullgerðar. Og víst er
það mannvirki myndai'legt, ein
stakt í sinni röð og hin mesta
bæjai-prýði, ef gengið yrði nú
sem snarlegast frá Kaupvangs
torginu og hótelhlaðinu í sam
ræmi við stigann mikla og veg-
lega, brekkan norðan við hann
suðurbakki Grófai'gils — hlaðin
vel upp, eða frá henni gengið
sæmilega á annan hátt, kirkju-
lóðin fullgerð ,að eg tali nú ekki
um það, ef við mættum eiga von á
því innan skamms að losna alveg
við það, sem eftir er af Cai-oline
Rest, og fengjum þar veglegt
bílatoi-g í staðinn, þá væi'i þetta
hjai-ta bæjarins oi'ðið bæjaryfir-
völdunum og öllum hlutaðeig
andi til sóma.
Brúin á Brekkunum.
ANNARS ER allt það, sem hér
hefur verið sagt, aðeins eins kon-
ar inngangur þess, sem eg ætlaði
fyrst og fi'emst að segja: — Þeir
sem virt hafa fyrir sér austui'hlið
sundhallarinnar nýju, eins og
hún er nú, munu vafalaust hafa
tekið eftir steypustyrktarjárnun
um, sem standa þar út úr veggn
um á hæð við gilbakkana til
beggja handa. Þar mun, samkv
(Fi'amhald á 11. síðu).
4
Okkur vantar leikskóla
Húsfreyja ein í bænum hringdi i mig á dögunum
og bað um, að hér yrði hreyft máli, sem henni ligg-
ur mjög á hjai'ta. Kona þessi hefur átt böx'n í dag-
heimilinu Pálmholti, og harmaði hún mjög, að það
skuli hætta stöi'fum jafn snemma og raun ber vitni
um, en það mun vera 15. sept. ár hvei't. Lét hún í
ljós rnikla ánægju yfir störfum dagheimilisins og
kvaðst ákaflega þakklát fyrir, að sú stofnun skuli
nú vei-a til, en það eina, sem sig langi til að finna
að sé, að það skuli ekki starfa lengur að haustinu.
Að sjálfsögðu er þetta ekki hægt með þau böm, sem
komin ei-u á skólaaldur, en óneitanlega væi'i gott, ef
yngri börnin gætu dvalið þar ögn lengui'.
Leikskóli að vetrinum.
í sambandi við þessar hugleiðingar sínar kvaðst
umi-ædd rnóðir hafa fai'ið að velta því fyi'ir sér, hve
mikil nauðsyn jafn stórum bæ og Akureyri er orð-
in, væri á því, að hér kæmist á fót leikskóli fyrir
börn á forskólaaldri, sem starfaði yfir veturinn.
Kona þessi ,sem sjálf hefur starfað við leikskóla í
Reykjavík, hugsar sér að slíkur leikskóli gæti orðið
með svipuðum hætti og þar tíðkast. Venja er að
boi'nin dvelji 3—5 tíma í leikskólanum, einn hópur-
inn frá 9 f. h. til 12 og annar frá 1—6 (éða 5). Börn
xau, sem dvelja seinni hluta dags í skólanum. hafa
með sér brauð og mjólk, sem þau drekka þar, en
þau, sem dvelja að morgninum boi'ða morgunverð
heima, áður en farið er af stað og koma síðan heim
í hádegisverð.
Húsnæði — gæzla — leikföng.
Slíkur leikskóli væri stórkostleg hjálp fy-rir marg-
ar mæður og gæti, eins og áðurnefnd móðir benti
í-éttilega á, jafnast á við húshjálp fyi'ir heimilin, en
nú ei', eins og allir þekkja, bæði erfitt og dýrt að
hafa slíka hjálp. Það er einkum þrennt, sem til þarf,
til þess að leikskóli geti risið hér upp. 1 fyrsta lagi
er það hentugt húsnæði, í öðru lagi kona eða konur
til þess að gæta barnanna og í þriðja lagi leikföng
ýmiss konar, sem börnin hafa afnot af meðan þau
dvelja í leikskólanum. Ef ein kona sér um hvern
hóp, eins og æskilegast er, þykir ekki x-áðlegt að í
hópnum sé fleiri en 20—25 börn, og er þá auðssett,
að ekki muni þurfa neitt stórhýsi til þess að í'úma
þann hóp. Væri ekki hægt að hugsa sér, að bærinn
myndi vilja leggja þessu máli lið með því að sjá
minnstu borgurunum fyrir húsnæði til nokkurrar
stundar leikdvalar daglega? Eitthvað af leikföng-
um myndi e. t. v. mega fá að láni hjá Pálmholti?
Það, sem kæmi því í hlut foreldranan að greiða,
væri kaup gæzlukonu, en það ætti ekki að geta orð-
ið stór upphæð, ef skólinn yrði sóttur. Og þá kemur
einmitt sú spurningin, hvort bæjarbúar myndu vilja
nota leikskóla, ef hann kæmist upp.
Leikskóli er ekki skóli.
Þessu máli er hreyft hér að beiðni konu einnar
eins og fyrr getur. Kona sú er ekki ein um það, að
dást að dugnaði „Hlífar“-kvenna við að koma dag-
heimilinu Pálmholti á laggirnar. En það vantar hér
einn lið í hlekkinn, þ. e. leikskóla fyrir börn á for-
skólaaldri, sem starfar að vetrinum. Hver vill taka
það mál að sér?
Að lokum má minna á það, að leikskóli er ekki
skóli í venjulegri merkingu þess orðs. í leikskóla
læi-a börnin að umgangast hvert annað, þau læra
að leika sér og þeim eru kennd ljóð og lög og e. t.
v. eitthvei't föndui'. Leikskólinn er í senn bein að-
stoð við heimilin og undirbúningur undir það, sem
koma skal, fyrir böi'nin sjálf.
A. S. A.