Dagur - 27.04.1955, Blaðsíða 2

2
D AGUR
Miðvikudaginn 27. apríl 1955
ipíi ym „dlappale
I 7 f
síílsmáta
Landlæknir gerist umvandari og
málslireinsumaður
Pað er alkimna, að Churchill
kraiðist Jicss á stríðsárunuin af
undirmönnuni sínum, að þeir
ikrifuðu embættisskjöl á cin-
földu, ljósu og lifandi máli.
tf’ildi hann koma í veg fyrir að
linir yngri menn öpuSu hátíð-
egan langlokustíl eftir eldri
embættismönnum, og gera opin-
aer skjöl þannig úr garði, að lesa
nætti þau með glöðu geði fremur
2n ólund. Nú er komið ó daginn,
ið við eigum hér á íslandi vernd-
ara máls og stíls af þessari teg-
md, sem þar að auki virðist hafa
'nægan tíma til að taka embættis-
nenn á kné sér og kenna þeim
stílbrögðin. Hefur ein af nefndum
bæjarstjórnar Akureyrar nvlega
.sætt. ákúrum fyrir kansellí-stíl og
ilappalegt orðfæri, í bréfi, er
/erndari þessi hefur ritað Dóms-
jg kirkjumálaráðuneytinu um
íeilbrigðisreglugerð Akureyrar-
caupstaðar. Var bréfið birt á síð-
is'a bæjarstjórnarfundi og þótti
lærdómsríkt. Höfundur þess er
andlæknirinn, Vilmundur Jóns-
ion. En honum farast svo orð m.
i. um heilbrigðissamþykktina, er
'iann hafði fengið til yfirlesturs
>g umsagnar:
„Hér með aftur heilbrigðis-
jamþykkt fyrir Alaireyrar-
kaupstað. Efnislega fær sam-
pykktín staðizt, en víst niætti
•v iormið vera betra, þó að auð-
■.jáaníega sé sniðið eftir sam-
yykktum, sem skástar hafa
. ,’erið staðfcstar, cn allt fyrir
,iað hefði ekki verið vanþörf ó
jm að bæta. Einkum eru til
lýta langlopalegir ýmsir kafl-
mna XFV—XX, sífelldor cnd-
artekningar um, að vistarverur
æu liáðar eftrliti heilbrigðis-
aefndar, og ýmis samhljóða
jikvæöi önnur — mjög almenns
eðlis — sem vel hcfði mátt
koraa fyrir sem ahncnnu
akvæði í einni grein framarlega
í samþykktinni, að svo miklu
leyti sem það felst ekki þegar í
>. grein. Nefnda kafla mætti þá
itýttn samsvarandi
Máli samþyktarinnar ei æði
ibótavant og stafsetning og
innar frágangur liro'ðvirkriis-
legur. Ilef cg lciðrétt nokkrar
.íafavillur og á stöku stað vik-
V orði við eða orðaröð, þar
>sra mcr hefur virzt ólappaleg-
jst. En ekki dettur mér í hug
jð vel fari, jiar scm eg htf ]>ó
i-eynt að lagfæ>-a, og cr slík
ítílálöiðrétting á texta sem
pissum óvinnandi verk. Efnis
óreytingar hef eg engar gert, er
>vo geti heitið... Eg mæli
■ íkki gegn staðfestingu sam
þykktarinnar, enda vanséð að
um yrði bætt þó að samþykktin
ræri gerð afturreka,- cn vel
nefði eg unnt Akureyri þess að
eiga sér smiðslegri hcilhrigðis
samþykkt."
j>egar landlæknir hafði þetta
:nælt og strikað í sambykktina
tneð rauðum blýanti, mannaði
íieiíbrigðisnefndin sig upp í að
,’iia bæjarstjórninni eftirfarundi
Jréf: (Eru bréfaskiptin, auk ann-
jrs lærdómsrík fyrir kennai-a og
•emendur.)
„Vér sendum yður hér ineð
dnn á ný uppkast að heilhrigð
issarnþykkt fyrir Akure.vri
Ginnig f.vlgir hér með hréf
dómsmólaráðuneytisins, dags
i. fehrúar sk,-og afrit af bréfi
•>r landlæknir hefur skrifað um
uppkastið til dómsmálai’áðu-
neytisins, dags. 20. jan. sl.
Á stöku stöðum höfum vér
gert lítilsháttar breytingar í
uppkastinu, cn hvergi efnis-
breytingar. Ef bæjarstjórnin
samþykkir uppkastið meðþess-
um orðabreytingum, þá vænt-
um vér þcss, að bæjarstjóri sjái
um að svo vel verði vélritun
gerð, að landlæltnir þurfi ekki
aftur að eyða tíma sínum í að
leiðrétta vélritunarvillin og
senda af þeim ástæðum
„álappalegar“ aðfinnslur tii
dómsmálaráðuneytisins. En oss
þykir leitt að landlæknir skuli
áður hafa samþykkt, að „lang-
lopalegir" kaflar hafi skástir
verið staðfestir, og orðið þar
með fyrirmyndii’ til lítið smiðs-
legra heilbrigðssamþykkta,“
Heilbrigðissamþykktin er u_m
þessar mundir í hreinsunai'eldi
landlæknis í annað sinn og hefur
blaðið ekki fregnir af einkunna-
gjöf hans að sinni.
Erindi Gudmund Knutzen héraðsdýraiæknis á
ársfundi Mjólknrsamlags KEA
rðmsóknarmanna
(Framhald af 1. síðu).
gcra tillcgur uni eflingu núver-
andi atviiinuvega og nýjar at-
vinnugreinar ti! framleiðslu-og
atvinnuauknirigar og hagnýt-
ingu náttúruauðæfa landsins.
Nefndhmi er heimilt að ráSa
sérl'róða menn til að vinna úr
gögnum, sem fyrir hendi eru,
og til vísindalegra rannsókna,
eftir því sem hún telur nauð-
synlegt vegna starfa silina. —
Skuiu rannsólmarstof’nanir sem
starfa á vegurii ríkisins, veita
nefndinni aðstoð eftir þörfum.
Emifremur skulu aðrar opin-
berár stofnanir og. cnibættis-
ménn greiða svo sem verða má
fyrir störfum hennar. Nefndin
skal gcra tillögur um frarn-
kvæmdir og rekstrarform,
gera grein fyrir þjóðhagslegri
þýð'ingu framkvæmdanna og
fjárþörf og benda á leiðir til
fjáröflunar. Þá skal nefndin
gera tillögur um. hvernig bczt
verði til fi’ambúðar skipulögð
og samræmd starfsemi þeirra
íannsóknarstofnana, sem nú
vinna að rannsóknum á nátt-
úruauðæfum landsins, og leita
úrræða til að auka og endur-
bæta afköst í ýmsum atvinnu-
greinum. Skal nefndin endur-
skoða giidandi lagaákvæði um
þcssar stofnanir.
Nefndarkostnaður greiðist úr
ríkissjóði.
Hermann Jónasson. fyrsti flutn-
ingsmaður tillögunnar, þakkaði
fiárveitinganefnd fyrir ágætar
undrtektir hennar við tillöguna
og framsögumanni hennar, Hall
dóri Ásgrímssyni fyrir, hversu
ítarlega hann hefði rakið verk-
efni nefndarinnar og hefði hann
af þeim sökjum litlu við að bæta.
Niðui'stöður raimsókna hirtar.
Hann kvað bi>eytingar nefnd-
arihnar frekar til bóta og þó
einkum þá, að nefndinni væri
falið að gera tillögur um, hvernig
bezt yrði samræmd starfsemi
hinna ýmsu rannsóknarstofnana
sem nú vinna: að rannsóknum
náttúruauðæfum landsins og að
öðrum athugunum í þágu at
vinnuveganna.
Þessnr rannsókuir færu eins
og kunnugt væri frani víða á
landinu, en þær hefðu aldrei
verið samrœmdar. Nú gæfist
tækifæri til jíess.1 Jafnframt
taldi hann nauðsyn að gefa ór-
lega út á prenti niðurstöður
þeirra, svo að alþjóð gæfist
kostur á að fylgjast með því,
sem væri að gerast í þessu efni.
Að lokum lét Hermann Jónas-
son í ljós þá skoðun sína, að ef
vel tækist til um val manna í
milliþinganefndina, þá myndi
starf hennar verða til mikils
gagns fyrir alla þjóðina.
Þríþætt verkefni.
Úr ræðu framsögumanns fjár-
veitinganefndar fyrir tillögunni,
Halldórs Ásgrímssonar, skulu hér
aðeins tilfærð þau ummæli hans,
er hann skilgreindi hlutverk
hinnar fyrirhuguðu milliþinga-
nefndar. sem væri þríþætt:
a) Athugun og tillögur til um-
bóta í þágu núverandi at-
vinnuvega.
b) Rannsóknir á möguleikum
á að stofna til nýrra at
vinnugreina til nýtingar
náttúruauðæfum landsins
og gera tillögur þar að Iút-
andi.
c) Athuga starfsemi, skipu-
lagningu og samvinnu hinna
ýmsu tilrauria- og ran
sóknarstofnana ríkisins og
gera tillögur til breytinga,
ef þörf krefur.
Einar Olgeirsson hafði flutt
breytingartillögu við þingsálykt-
unartllöguna^ en tók hana aftur.
Eg hef verið beðinn að flytja
hér í dag stutt erindí um júgur-
bólgu, og hvernig bezt sé að snú-
ast gegn þessu meini. Þetta er
mjög mikilvægt málefni, að
minnsta kosti hér í héraði, og
skjátlist mér ekki algerlega, þá
er þetta jafnmikið vandamól um
allt landið.
Sökum stuttrar dvalar minnar
hérlendis héf eg bví miður ekki
fengið fyllilega áreiðanlega vissu
um útbreiðslu júgurbólgu hér í
Akureyrarumdæmi, en með
hliðsjón af dagbók minni og þeim
fjósskoðunum, sem eg hef fram-
kvæmt, hef eg komizt að þeirri
niðurstöðu, að meira en 7%
kúnna séu með júgurbólgu.
Þetta er mjög há tala, og skýrir
gieinilega frá, að hér verði eitt- ■ þarf ag athuga rækilega, meðan
hvað. til bragðs að taka. Alvaileg- 1
asta atriði málsins er þó það, að
eins og nú horfir við, höfum við
ekkert aðhald né aðgát með veik-
inni, og að meiri líkur eru til, að
hún muni færast í aukana heldur
en þverra og ganga úr sér. Hér
er sem sé um smit að ræða. Og
sé ekki höfð gát og gott eftirlit
með veikinni. er ekki að vita,
hvaða stefnu hún tekur, og hvert
lendir.
— JORUNDUR f OLAFSFIRDI
(Framhald af 1. síðu).
afsfirðingar ófúsir að láta Sigl-
firðinga eða aðra segja sér íyrir
verkum, en mikil atvinnubót hef-
ur verð að löndunum togarans í
Ólafsfirði og þar er ekkert verk-
fall. Líklegt var talið, að skipið
kæmi til Ólafsfjarðar í nótt eða í
morgun.
júgurbólgu, sem gera bændum
svo erfitt fyrir að verða þess var-
ir í tíma, að eitthvað sé að. Ég
mun víkja að þvf 'síðar, hvernig
hver einstaklingur verði að hafa
góða gát á þessu.
o—o
Við skulum þá fvrst athuga or-
sakir júgurbólgunrtar. Öll júgur-
bólga stafar af gerla- og sveppa-
smitun í júgrinu.Sveppasmituner
svo sjaldgæf, að við getum alveg
sleppt henni hér. Það eru margar
tegundir gerla, sem valdið geta
júgurbólgu. Þeir eru misjafnlega
smitandi, en það ber að muna að
hirða ætíð um júgurbólgu sem
smitandi veiki. Það er sérstaklega
hin smitandi júgurbólga sem
keppa ber að útrýma, en samt

Mjólkurframleiðslan er hin
hagfræðilega..undirstaða land-
búnaðarins hér urn slóðir. Það
áe-tti’ því'atS verá öllum ljóst, hve
mikið fjárhagslegt tjón hér er um
að ræða, þegar júgurbólgan er
svona mjög útbreidd. Júgrið er
raunverulega mikilvægasta líf-
færi kýrinnar, og verður því að
hirða það. vel og gæta vandlega,
lar sem það er i’aunverulegur
fjársjóður. Fara ætti gætilega
rneð tölur, en þó er oft gott að
beita þeim, sérstaklega sé um
peninga að ræða. Með ýtrustu
gætni og fyrirvara hef ég komizt
að þeirri niðurstöðu, að júgur-
bólga valdi bændum hér í um-
dæminu allt að Vi millj. kr. fjár-
tjóni árlega og skerðingu mjólkur
gæða. Við þetta bætist svo mörg
þúsund króna fyrir peniciliín og
önnur'meðul. Jafnvel þótt tala
þessi sé ekki fyllilega áreiðanleg,
er hún nægilegt umhugsunar-
efrfi fyrir ykkur.
Áður en ég vík að því, hvað
gera bæri í vandamáli þessu.
ætla ég fyrst að reyna að skýra
fyrir ykkur, hvað júgurbólga
raunverulega er. Ff til viil kann
sumum ykkar að virðast þetta
harla ónauðsynlegt, og rökstyðja
það með því, að öllum sé nú
kunnugt, hvað júgurbólga sé Og
sé svo, væri mikið unnið. En því
miður er nú samt alls ekki svo.
Ég byrja þó mál mitt með því
:að segja blátt áfi-am, að júgur-
bóiga sé bólga í júgri. En sé það
bólga, mætti búast við að finna
þar þrota eða þykkni, hita og
éymsli. Þessa verða menn iíka
varir, þar sem um svonelnda
bráða júgurbólgu er að ræða. Og
þó er þetta ekki hið alvarlegasta:
Langtum verri er hin þráláta eða
varaniega júgurbólga, þar sem
breyting á mjólkinni er mjög lítil
og júgrið virðist vera alheilt. Ein-
asti vottur um bólguna geta verið
örlitlar agnir (fnokker?) í fyrstu
dropunum úr spenunum, og ekk-
ert annað, og ef tii- vill- Vei’ður
þbssa alls ekki vart. Það erp þess
‘ ar svo mjög m'ái’gvíslegu 'iriýndir
nokkur speni með bólgu fyrir-
finnst í fjósi, að hirða vel um
hann, eins og hætta væri á ferð-
um fyrir alla hinal Það eru gerl-
arnir sem bólguhni valda; en
venjulega, þó ekki ætíð, verður
til þess að bólga myndist. Eg lnun
víkja síðar að þessum_„aðvífandi“
orsökum, þegar eg skýri frá
hvað gera beri til varnar gegn
júgurbólgunni.
Þá er fyrst að víkja að gerl-
unum og lifnaðarháttum þeirra
og lífsskilyrðum. Þeir lifa og
tímgast í júgrinu og valda þar.nig
bóigu. Berist þeir frá einu júgri
annan stað, halda þeir þar á-
í
fram skemmdarverkum sínum og';
tímgast þar. En þéir géta einnig
lifað utan viSýjúfJiítri á skinni.
kúnna eða f" fjosmiF sjálfu og
eru því stöðugt. háskalégir- ná-
grannar. Gerlar þúrfa þó viss;
skilyrði til að geta íifað, enj það :
eru hiti, raki _og lífræn efni. Án
aessara skilyrða d' épast .flestar ;
tegundir þeirra ’á skömmum tíma.
Þegar fengin er vitneskja um
Detta, erum við þegar komnir
spölkorn áleiðis í bardaganum
gegn gerlahættunni í fiósinu.
Hægt ei' að miklu leyti að svipta
gei'la þessum lífsskilyrðum sín-
um: hita, raka og lífrænum efn-
um.
Hér með erum við þá komnir
á rétta leið, og verðum síðar. hver
og einn að halda áfram bavátt-
unni gegn júgurbólgunni. Fjós-
hitinn má ekki vera um of, og
loftið verður aðu vera hreint og
ferskt.. Þó er enn mikilvægara að
verjast rakanum og óhreinind-
unum. Ægilegt er að sjá hvernig
útlits er í mörgum fjósum. Hér
er brýn nauðsyn að' semja nýtt
mat' á heilsufræði óg' hii'ðu fjós-
anna. Þau eiga að vera þurr og
hrein, björt og loftgóð. Heilbvigð-
isstjórn setur mjög strangar kröf
ur til matvælaverksmiðju. Koma
verður á jafnströngum kröfum
um hreinlæti í fjósi, þar sem
framleitt er eitt hið allra mikil-
vægasta fyrirbrigði fæðut.egunda.
Hver og einn bóndi verður að
rýna sitt eigið fjós rækilega. Og
margir þeirra eiga að vera bæði
smeykir og vonsviknir við þá
skoðun. Hreinlæti og góð hirða er
og verður bezta vopn bóndans
gegn júgurbólgu.
o—o
Ég minntist áðan á „aðvífandi“
orsakir að júgurbólgu. Þetta eru
alls konar meiri og minni hruflur
og skurfur á spenunum. Hið allra
minnsta sár á spena getur hleypt
(Framhaid á 11. síðu).