Dagur - 19.10.1983, Blaðsíða 6

Auk þess verða gefin út sérstök
skuldabréf, sem tengjast tiltekn-
um verkefnum, eins og væntan-
legt skuldabréfaútboð vegna
húsnæðislána. Með þessum hætti
og fleiri ráðstöfunum verður
stuðlað að því að þau markmið
náist, sem ríkisstjórnin hefur sett
sér varðandi erlendar lántökur á
næsta ári. Tilhögun innlendrar
fjáröflunar verður skýrð nánar í
fjárfestingar- og lánsfjáráætlun.
í fjárlagafrumvarpi er stefnt að
því að skattbyrði heimilanna af
tekju- og eignarskatti verði að til-
tölu ekki þyngri en á árinu 1983.
Vegna hinnar erfiðu stöðu ríkis-
sjóðs og til þess að draga úr við-
skiptahalla, verður ekki hjá því
komist, að umsvif hins opinbera
á árinu 1984 dragist allmikið
saman. Þannig er ráðgert að
draga um 8-9 af hundraði úr op-
inberum framkvæmdum. Fram-
lög ríkissjóðs til fjárfestingar-
lánasjóða eru ýmist alveg lögð
niður eða þau takmörkuð. Bygg-
ingaráformum á ýmsum sviðum
er slegið á frest og dregið úr
byggingarhraða annars staðar.
Verður ekki undan þessu vikist,
eigi ríkisstjórnin að geta staðið
við loforð í húsnæðismálum, sem
njóta forgangs.
Samneysluútgjöld á vegum
rfkisins eru talin dragast saman
1984 um 3 af hundraði miðað við
áætlun 1983. Fannig er reynt að
gæta ráðdeildar og aðhalds í
ríkisrekstrinum.
Ekki hvikat
viðnámi c
innlendri verðb
- sagði Steingrímur Hermannsson
í stefnuræðu sinni ræddi
Steingrímur Hermannsson,
forsætisráðherra, um þær að-
gerðir sem ríkisstjórnin hefur
gripið til, sem fyrst og fremst
áttu að miða að atvinnuöryggi,
hjöðnun verðbólgu, viðunandi
jafnvægi í viðskiptum við önn-
ur lönd og verndun kaupmátt-
ar lægstu launa og lífskjara
þeirra sem þyngst framfæri
hafa. Um áhrif þessara fyrstu
aðgerða ríkisstjórnarinnar
sagði hann síðan:
„Áhrif þessara aðgerða hafa
þegar orðið mikil. Verðbólga var
enn afar mikil í júní og júlí, enda
óhjákvæmilegt að áhrifa gengis-
fellingarinnar og óðaverðbólgu
mánaðanna á undan gætti enn
um hríð. Pó var opinberum
hækkunum haldið í skefjum eins
og frekast var kostur. Var við
það miðað, að ekki yrði um er-
lendar lántökur að ræða vegna
reksturs ríkisfyrirtækja.
Eftir lok júlímánaðar hefur
verðbólga hins vegar farið ört
hjaðnandi. Framfærsluvísitala,
sem nú er reiknuð mánaðarlega,
gaf verðbólgu í ágústmánuði
innan við 10 af hundraði á árs-
grundvelli, og jafnvel þegar tekið
er tillit til áhrifa af niðurgreiðslu
á kindakjöti o.fl., má ætla, að
verðbólguhraði í þeim mánuði
hafi verið innan við 25 af hundr-
aði miðað við heilt ár. Þótt tölur
eins mánaðar séu ekki alls kostar
fullnægjandi mæling, sýnir þetta
glöggt, að mjög hefur dregið úr
verðbólgu. Vísitala byggingar-
kostnaðar hefur nú þrjá mánuði
í röð hækkað um 2-2,5 af hundr-
aði á mánuði, þ.e. frá júní til
september, eða um 30 af hundr-
aði miðað við heiit ár. Vextir
munu enn lækka í þessum mán-
uði og enn frekar til áramóta.
Lánskjaravísitalan hækkaði að-
eins um 1,4 af hundraði 1. októ-
ber, sem sýnir mikinn árangur.
Mjög hefur dregið úr við-
skiptahalla. Er áætlað, að hann
verði 2,5 af hundraði í ár, en var
10 af hundraði sl. ár.
HlutfaSl erlendra skulda ís-
lendinga af þjóðartekjum hefur
aukist mikið á liðnu ári og á
þessu ári. Þetta stafar m.a. af
miklum viðskiptahalla 1982,
meiri erlendri lántöku en gert var
ráð fyrir á því ári, og minnkandi
þjóðarframleiðslu. Gengislækk-
un krónunnar og sérstök hækkun
á gengi dollars, en stærstur hluti
erlendra skulda þjóðarinnar er
skráður í dollurum, valda hér
einnig miklu. Áætlað er, að er-
lendar skuldir verði orðnar tæp-
lega 59 af hundraði vergrar þjóð-
arframleiðslu í lok þessa árs, en
voru um 48 af hundraði í lok sl.
árs. Eru erlendar skuldir rúmlega
30 milljarðar króna. Greiðslu-
byrðin, þ.e. hlutfall vaxta og af-
borgana af útflutningstekjum, er
þó enn vel innan við fjórðung af
gjaldeyristekjum þjóðarinnar, og
lánstraust er enn viðunandi á er-
lendum lánamörkuðum. Afar
mikilvægt er, að erlendar skuldir
í hlutfalli við þjóðartekjur aukist
ekki frá því sem nú er.
Jafnskjótt og árangur af efna-
hagsaðgerðum fór að koma fram
í mikilli hjöðnun verðbólgu, voru
vextir lækkaðir frá 21. september
sl. að telja. Að meðaltali lækk-
uðu vextir útlána og innlána um
því sem næst 7 af hundraði í þess-
um fyrsta áfanga vaxtalækkunar
í samræmi við hjöðnun verð-
bólgu.
Ríkisstjórnin hefur ennfremur
ákveðið, að höfðu samráði við
forsvarsmenn útflutnings, að
afurðalán vegna útflutnings verði
að nýju bundin við gengi erlends
gjaldeyris með miklu lægri vöxt-
um en nú eru.
Með þessum vaxtalækkunum
léttist mjög greiðslubyrði
atvinnuvega og einstaklinga.
Við þessar nauðsynlegu að-
gerðir gegn verðbólgu og erlendri
skuldasöfnun hefur kaupmáttur
tekna almennings óhjákvæmilega
dregist saman. Pjóðhagsstofnun
áætlar, að kaupmáttur kauptaxta
verði að meðaltali 18 af hundraði
lægri 1983 en 1982, og 22 af
hundraði lægri á síðasta fjórð-
ungi þessa árs en á sama tíma í
fyrra. Hins vegar er talið, að
kaupmáttur ráðstöfunartekna
hafi skerst minna, eða að meðal-
tali tæplega 13 af hundraði á
mann frá meðaltali síðastliðins
árs.
í sambandi við skerðingu
kaupmáttar er rétt að hafa eftir-
greind atriði í huga:
1. Pjóðarframleiðsla á hvern
mann verður 9-10 af hundraði
minni 1983 en 1981.
2. Viðskiptahalli hefur verið
mjög mikill undanfarin ár,
eða 10 af hundraði 1981. Lífs-
kjörin verða að miðast við
það, að jafnvægi náist á þessu
sviði.
3. í hjöðnun verðbólgu felst
veruleg kjarabót, ekki síst þar
sem hún felur í sér öruggari
atvinnu.
Ljóst er, að greiðsluerfiðleikar
þeirra einstaklinga, sem fjárfest
hafa mikið, t.d. í íbúðabygging-
um, eru miklir. Pess vegna hefur
jafnframt með ýmsum hætti verið
leitast við að leysa úr slíkum
greiðsluvandræðum.
Hinn 1. október sl. varð 4 af
hundraði hækkun launa og
fiskverðs. Með samstilltum að-
gerðum tókst jafnframt að halda
hækkun búvöruverðs innan
þeirra marka, nema hækkun á
nýju kjöti, sem varð 14-15 af
hundraði vegna árshækkunar á
kostnaði við slátrun.
Staða atvinnuvega er almennt
talin viðunandi, ef frá eru taldar
nokkrar greinar innan sjávar-
útvegs, en þar er við sérstök
vandamál að etja.
Ríkisstjórnin hefur ákveðið,
að gengi íslensku krónunnar
verði fyrst um sinn haldið stöð-
ugu. Gjaldskrár opinberra fyrir-
tækja verða óbreyttar, a.m.k.
fram til 31. janúar næstkomandi.
Með vísan til þess árangurs,
sem þegar hefur náðst, má telja
öruggt, að verðbólga á síðasta
fjórðungi þessa árs verði komin
niður í 25-30 af hundraði, þegar
verðbreytingar síðustu þriggja
mánaða eru umreiknaðar til tólf
mánaða breytingar.
Fjármál ríkisins
Við afgreiðslu fjárlaga fyrir árið
1983 var stefnt að jafnvægi í
ríkisfjármálum. Óhjákvæmilegur
samdráttur í innflutningi og veltu
hefur hins vegar skert tekjur
ríkissjóðs á sama tíma og útgjöld
hafa aukist með verðbólgu. Út-
gjöld vegna þeirra mildandi að-
gerða, sem ég hef lýst, námu um
450 milljónum króna.
Horfur eru á því, að rekstrar-
halli ríkissjóðs í árslok geti num-
ið 800-900 milljónum króna og
greiðsluhalli verði um 1000-1200
milljónir króna. Þessi vandi verð-
ur ekki leystur á annan hátt en
með lántöku.
Því miður virðist stefna í tölu-
verða lánsfjárþörf ríkissjöðs á
næsta ári. Þetta stafar m.a. af
því sem þegar hefur verið rakið,
en jafnframt hafa útgjöld ríkisins
á undanförnum árum aukist
verulega vegna nýrra verkefna
m.a. félagslegrar þjónustu. Stefnt
verður að því að leysa þennan
vanda með innlendri fjáröflun og
verða reyndar ýmsar nýjar leiðir
í því sambandi, m.a. er í undir-
búningi ný útgáfa á gengistengd-
um skuldabréfum, sem verða
boðín til sölu innanlands ásamt
venjubundnum spariskírteinum.
Erlend lántaka
Fjárfestingar- og lánsfjáráætlun
fyrir 1984 mun fljótlega verða
lögð fyrir Alþingi. I henni verður
lögð rík áhersla á aukna innlenda
fjáröflun og bætt jafnvægi á lána-
markaði innanlands, þannig að
stöðva megi söfnun skulda er-
lendis.
Áætlað er að erlend lántaka í
ár verði liðlega 5.000 milljónir
króna. Til þess að skuldirnar
aukist ekki sem hluti af þjóðar-
framleiðslu á næsta ári, má er-
lend lántaka þá ekki verða yfir
4.000 milljónir króna. Þar sem
auknu framboði fjármagns á inn-
lendum lánamarkaði eru tak-
mörk sett, má af þessu ljóst vera,
að svigrúm ríkissjóðs, opinberra
fyrirtækja og atvinnuveganna til
lántöku verður mjög takmarkað.
Atvinnuvegirnir
Verðbólga undanfarinna ára hef-
ur leikið atvinnuvegina grátt.
Áætlanir hafa farið úr skorðum,
rekstrarfé hefur skerst og
greiðslubyrði vegna fjármagns-
kostnaðar verið gífurleg. Afla-
brestur hefur haft mikil áhrif á
þjóðarhag, en útgerðinni hefur
hann að sjálfsögðu orðið þyngst-
stefnuræðu
ur í skauti. Áætlaður samdráttur
afla árin 1982 og 1983 nemur um
16 af hundraði frá árinu 1981.
Afkoma atvinnuveganna var
orðin mjög ótrygg á sl. vori og
horfur ' í atvinnumálum því
ískyggilegar.
Ríkisstjórnin hefur atvinnuör-
yggi efst á stefnuskrá sinni. Því
segir svo m.a. í stefnuyfirlýsingu
ríkisstjórnarinnar um atvinnu-
vegina:
„Til þess að auka hagvöxt og
atvinnuöryggi verður lögð
áhersla á að efla atvinnustarf-
semi og atvinnuuppbyggingu. í
því skyni verða m.a. starfsskil-
yrði atvinnuveganna jöfnuð og
samkeppnisaðstaða íslenskra
atvinnugreina styrkt. Skattalög-
um verði breytt þannig, að þau
örvi fjárfestingu og eiginfjár-
myndun í atvinnulífinu.“
Steingrímur ræddi síðan um
einstakar atvinnugreinar og varð-
andi sjávarútveg sagði hann m.a.
að áhersla yrði lögð á að ná há-
marksafrakstri fiskistofna með
hagkvæmum hætti og fjárfesting
takmörkuð en aðgerðir til orku-
sparnaðar á fiskiskipum auknar.
Sérstök áhersla verði lögð á gæði
sjávarafurða á öllum sviðum
veiða og vinnslu og verðlagning
sinni á Alþin
fari eftir gæðum.
Aðlögun landbúnaðarfram-
leiðslunnar að markaðsaðstæðum
verður haldið áfram og leitast
verður við að efla greinar þar
sem útflutningsmöguleikar eru
fyrir hendi, m.a. iðnaðarfram-
leiðslu úr landbúnaðarafurðum,
loðdýrarækt og fiskeldi. Slíkur
rekstur gæti orðið til að styrkja
byggð og auka atvinnutækifæri í
dreifbýli, en draga jafnframt úr
framleiðslu, þar sem markaðs-
erfiðleikar eru.
Steingrímur sagði að fjárhags-
afkoma iðnfyrirtækja hefði farið
batnandi eftir aðgerðirnar í efna-
hagsmálum og gert væri ráð fyrir
að iðnaðarframleiðslan stæði sem
næst í stað á þessu ári. Endurmat
fer fram á öllum áætlunum um
orkuöflun, til að tryggja sem best
samræmi milli markaðar fyrir
orku og virkjunarframkvæmda.
Forsætisráðherra sagði að gert
væri ráð fyrir að draga úr opin-
berum afskiptum af viðskiptum
og verslun, þannig að neytendur
og atvinnulífið njóti hagkvæmni
frjálsrar verðmyndunar þar sem
samkeppni er næg. Áfram verður
fylgst með verðlagningu opin-
berra fyrirtækja og verðkönnun-
um beitt í ríkara mæli.
6 - DAGUR - 19. október 1983