Dagur - 17.12.1985, Blaðsíða 8

8 - DAGUR - 17. desember 1985
..bækur__
Indriði Úlfsson:
Grasaskeggur
Útgefandi: Skjaldborg
Petta er 19. bók höfundar. Hann
er fæddur á góðu málsvæði, sam-
ferðamenn og ætt orðhög. Hann
er góður stílisti og létt um tungu-
tak.
Aðalpersónur: Bergþóra, ein-
stæð móðir með tvö börn. Valdi-
mar, kallaður Valli, 9 ára og Pura
6 ára. Upphaf: Rifrildi við for-
eldra Bergþóru. Hún vill ráða sig
sem umsjónarmann við fjalla-
skála þar sem ferðafólk tjaldar og
nýtur fyrirgreiðslu, m.a. í mat og
drykk. Kjartán bílstjóri og hjálp-
arkokkur við aðdrætti ekur loks
konunni og börnunurrt í skálann,
langa leið. Umhverfi: Úfið apal-
hraun, allt opið og sundursprung-
ið, t.d. er kamarhúsið sett yfir gat
á holum hól. En kjarrgróður er í
hrauninu, mosavöxnu að nokkru.
Merkilegt er að stór á rennur hjá
skálanum og er í henni silungur
en ánamaðkar alls staðar til
beitu. (Skrýtið að áin skyldi ekki
hripa niður gegnum svo opið
hraun.)
Sagan rennur mjög liðugt
fram, nóg að starfa og skoða fyrir
borgarbörn. Einn dag kemur
„útilegumaður" utan af sand-
auðnum. Þetta er „Grasaskegg-
ur“, sem bókin heitir eftir, og er
áfram á blöðum. Hann safnar
jurtum og honum fylgir hundur.
Hann fræðir börnin m.a. um
hættur í hrauninu, sprungur und-
ir mosa. Vinur og fræðari. Gestir
koma og fara, útlendir og inn-
lendir. Þetta er allt vel skrifað og
seiður í, framandleiki, ævintýra-
blær.
En nú er eins og höfundi verði
hugsað til myndbandaunglinga,
að þetta létta, saklausa þel muni
hinum glamurglöðu þykja lítt
krassandi. Það verður eitthvað
að fara að rumska við lesandan-
um! Valli dettur í ána, en
bjargast, Valli fellur í hraun-
sprungu en bjargast á öðrum degi
fyrir eigin dugnað og guðshjálp
er sálarstríð móður, systur og
gesta er í hámarki. Valli veiðir.
Og Valli verður var við að það er
kviknað í húsinu þeirra, getur
ekki sofið, gerir viðvart og eldur
er slökktur. Það gerir grimmustu
stórhríð. Gestir hætt komnir,
liggja úti, Grasaskeggur, hundur-
inn og gestir, sem hafa náð fjalla-
húsinu, bjarga þó öllu. Það kem-
ur annað veður seinna, ægilegt
rok, tjöld fjúka og allt í háalofti.
Regnið flæðir úr loftinu, vatna-
vextir með tilheyrandi erfiðleik-
um. Fer þá ekki húsið að hristast!
Allt leikur á reiðiskjálfi. Segja
má „að jörðin skalf og björgin
klofnuðu“, húsið hékk þó uppi.
En bíðum við. Þetta var forboði
meiri tíðinda: Eldgos með ógn og
skelfing, ösku og gjóskufall, ótti
um að eldárnar nái gististað
ferðafólksins hennar Bergþóru
og barnanna. En það sleppur
þó. Grasaskeggur sýnir börnun-
um glóandi hraunána. Gestir
hrúgast að, mynda og tína gjall.
Og stelpukjáninn hún Þura sting-
ur glóandi gjallmola í kápuvas-
ann og kveikir í sér. En það er
Kristján
frá Djúpalæk
skrifar
strax slökkt. Fer nú að hægjast
um. Fjölskyldan flytur heim og
Grasaskeggur finnur ekki grös í
gjallinu lengur. En þetta var
lukkulegt sumar og heimkoma
góð. Kannski hefði þessi saga
mátt heita: Slys og náttúruham-
farir þótt Grasaskeggur væri góð-
ur karl.
Bjarni Jónsson teiknaði ágætar
myndir í bókina sem er 136 bls.
og hin snotrasta. En það skal ein-
hvers með þurfa til að yfirgnæfa
hávaða fjölmiðla ríkisins.
Ritsafn Eiðs Guðmundssonar:
Búskaparsaga í
Skriðuhreppi forna
Árni J. Haraldsson sá um
útgáfuna, ritar formála og
gerði rækilega nafnaskrá
Útgefandi: Skjaldborg
Eiður var mikill fræðimaður,
orðsnjall með afbrigðum og
hreinskiptinn. Hann hafði gjarna
sama sið og klerkar fortíðar er
gáfu sóknarbörnum einkunnir.
Eiður gerði nokkuð að þessu og
Rjupur * Svinakjot i urvali * Lado lamb.
Allt lambakiöt nýtt og reykt ennþá á gamla verðinu
Athugið!
af
Margar tegundir
kertum
góðu
verði
konfekti
a
mjog
09
Lamba-
hamborgar
hryggur
Kjúklingar
kr. 215,Of
kr. 299,00 kg
þótti misgott. Ég hef ritað um all-
ar fyrri bækur Eiðs og hef litlu
við að bæta. Hér er fjallað um
nyrðri hluta Skriðuhrepps, þ.e.
frá Skriðu til Dunhaga að báðum
meðtöldum. En margt er breytt:
Stórbýlin standa enn, áður fylgdi
hverju þeirra fleiri eða færri
„kot“. Smábýlum þessum ber þó
saga. Þar ólust upp börn. Afkom-
endur þeirra dreifðust um landið.
Ég hef svarað því til er menn
hafa sagt: „Hvað varðar okkur
um bræður í einum hreppi?" að
þeir gætu nú samt sjálfir verið
komnir af einhverri þessari
„hræðu“ sem Eiður segir frá, allt
aftur á síðari hluta 18. aldar og
lengur.
Og nú kemur sönnun þessa.
Nafnaskráin mun telja um hálft
sjötta þúsund persónur. Gerð
þessarar nafnaskrár er þvílíkt
afrek að maður undrast eljuna
sem að baki liggur. En hún er
ómissandi. Falleg bók og fróðleg.
Valgarður Egilsson:
Ferðaþulur.
Rím við bláa strönd
Myndskreyting:
Guðmundur Thoroddsen
Útgefandi: Almenna bókafélagið
Þetta er bæði falleg og skemmti-
leg bók. Þuluformið með stuðl-
um og rími gefur ótæmandi frelsi
til hugmyndaflugs, orðaleikja og
skírskotana til annarra efna og
hugleiðinga um allt sem fyrir ber.
Að formi til er fjallað um ferð
með Akraborginni upp á Akra-
nes. En er það ekki alveg eins
sjálf lífsferjan? Höfundur
skyggnist um haf og land, sér fjöll
og dali, minnist örnefna, þau
tengjast sögu þjóðarinnar. Undir
kili er sjórinn, þar búa fiskar:
Lúðan með bæði augu á annarri
hlið. Hún hlýtur að sjá allt á ann-
an hátt en þeir sem hafa þau á
báðum. Þorskurinn fær stórt
hlutverk, vekur spurn um skrap
og kvóta, þjóðarhag. Svo kemur
Skaginn loks með knattspyrnu-
menn, Sementsverksmiðju og
fiskimenn. Sæju allir og heyrðu
eins og þetta skáld á ferð sinni
með ferjunni væri það mikil ferð,
sjálf lífsreisan. Lítum á leik-
brögðin:
„Langt er nú síðan
ferjan sig til ferðar bjó
fyrst - og hjartað örar sló.
Margur ber kvíðann.
Margur ber ferðakvíðann. “
Handan við sjóinn
stóra stóra
er strönd í fjarska bláum.
Ætli við náum,
ætíi við þangað náum,
sem lögðum upp
frá löndunum gráum?
Uppi á landi sér höfundur
hrafnager og snjótittlinga smáa.
Minnist að „krummarnir rífast/
um krækiberjalyng/- á þrætunum
þrífast/með haustinu halda þeir
á þing.“ Og nú man hann til ann-
arra sem „ætla líka á þing“. Þeir
fá sitt. En ferjan flytur fólk og
bíla. Því miður er ekki hægt að
birta lýsingu á samferðafólki og
tegundum bíla.
En mennirnir eru margvíslegir:
„Suma vantar kjölfestu,/er siglt
er af stað./Aðra vantar viljafestu/
og það er nú það.“ Hreyfingar
skipsins fara eftir „félagslegu
mynstri“. Ein konan gift: „Kon-
an hans kvartar um bakstur -/
beygir af: „Ég segi: ég held ég
deyi/úr deigi á efsta degi.“ „Við
sérfræðingar sækjum ekki djúpt.
Þorskinum gulum/er þetta bæði
ljúft/og skylt að skyggnast
djúpar.“ En: „Tíminn siglir sinn
sjó . . ,/um sjóinn víðan.“ Og
enn um þorskinn: „En þorskinn
má auðvitað aga/með skrapi/og
kvóta,/og skáldið - með setningu
laga,/en leiðir það frekar til bóta
- en baga.“ Og allt ferðalag tekur
enda. Ferjan nálgast áfangastað.
Er lagt var upp frá „grárri
strönd" sýndist sú í fjarska blá.
En nú gerist nokkuð:
„ Við erum að lenda,
leiðin á enda.
Ströndin sem við stefndum á
(og var svo blá) er breytt. . .
er orðin undarlega grá.
En hin, sem fyrr við lögðum frá
í fjarska sýndist blá.
Og svona fór um sjóferð þá. “
Þessa frumlegu skilgreiningu á
orðtakinu „fjarlægðin gerir fjöll-
in blá“ kann ég að meta. Okkur
virðist ströndin sem við stöndum
á vera grá, hin í fjarlægðinni
hjúpuð töfrabláma. Þegar við
höfum náð henni snýst þetta við.
Hún er þá orðin grá. H'n hefur
aftur á móti tekið á sig bláma
fjarlægðar. Snjöll hugsun og
djúpsæ. En hvað þetta virðist
einfaldur sannleikur þegar maður
hefur heyrt það sagt. Það er fleira
nýstárlegt í þessari lúmskgreindu
þulu. En við verðum að lesa hægt
og oft. Bókin er „lýst“ eins og
kallað var. Myndskreyting er
mikilsháttar verk, sveigur um
lesmál síðna og myndar oft upp-
hafsstaf erinda. Forlagið bjó bók-
ina í spariföt sem hún á skilið.
Ég bið höfund að afsaka að ég
varð að breyta uppsetning tilvitn-
ana á nokkrum stöðum vegna
rúmsins. Svo lýsi ég gleði minni
yfir að „hið hefðbundna form“
skuli enn nýtast vel til svo ríku-
legra hugleika.
Sidney Sheldon:
Ef dagur rís
Hcrsteinn Pálsson þýddi
Bókaforlag Odds Björnssonar
Þetta er bók um konuna Tracy
Whitney. Hún var dæmd í 15 ára
fangelsi fyrir meintan þjófnað og
morðtilraun, en hugði á grimmi-
lega hefnd á þeim sem leikið
höfðu hana grátt. Ég verð að játa
hreinskilnislega að mér vannst
ekki tími að lesa söguna, svo
margt lá fyrir. Hitt er staðreynd,
að byrji húsmóðirin að lesa hana
verður „karlremban“ að tala við
sjálfan sig daginn þann. Bókin er
„æsispennandi" og 302 bls. löng,
svo eintalið stendur býsna lengi.
Bókin er sögð nr. 1 á metsölu-
bókalistum erlendis.
Umboðsmenn Dags
Sauðárkrókur: Sísí Steindórsdóttir, Furuhlíð 1, sími 5828.
Siglufjörður: Matthías Jóhannsson, Aðaigötu 5, sími 71489.
Blönduós: Snorri Bjarnason, Urðarbraut 20, sími 4581.
Ólafsfjörður: Helga Jónsdóttir, Hrannarbyggð 8, sími 62308.
Hrísey: Halla Jóhannsdóttir, Norðurvegi 9, sími 61728.
Dalvík: Gerður Jónsdóttir, Miðtúni, sími 61247.
Grenivík: Anna Rósa Pálmarsdóttir, sími 33112.
Húsavík: Ingibjörg Magnúsdóttir, Sólbakka 5, sími 41529
Mývatnssveit: Þuríður Snæbjörnsdóttir, sími 44173.
Kópasker: Anna Pála Kristjánsdóttir, Boðagerði 10, sími 52128.
Raufarhöfn: Friðmundur H. Guðmundsson, sími 51225.
Kópavogur: Guðbjörg Bjarnadóttir, Vallhólma 12, sími 641562.