Dagur - 07.04.1986, Blaðsíða 5

7. apríl 1986 - DAGUR - 5
Leiörétting
Slæm mistök uröu við umbrot
á viötalinu við Þormóð Jóns-
son á Húsavík í helgarblaðinu.
í fyrri htuta viðtalsins segir
Þormóður m.a. frá hernámsár-
unum. En því miður fór hluti
af þeirri frásögn „á flakk“ og
hafnaði í síðari hluta viðtals-
ins. Þetta var bagalegt, þar
sem mistökin urðu til þess að
slíta samhengið í viðtalinu.
Ekki er rúm til að birta viðtalið
í heild sinni, en hér á eftir
endurbirtum við umræddan
kafla, eins og hann átti að
vera.
I viðtalinu var einnig farið
rangt með föðurnafn móður
Þormóðs. Hún hét Guðrún
Guðnadóttir.
Þormóð biðjum við velvirð-
ingar á mistökunum.
Það var að sjálfsögðu hernað-
arleyndarmál hversu margir
breskir hermenn voru á Búð-
areyri við Reyðarfjörð, en þess var
,etið, að þeir væru um 3.000.
slenskir íbúar voru um 300. Ég var
starfsmaður Kaupfélags Héraðsbúa á
Reyðarfirði, hafði lág laun og sótti
aldrei í Bretagullið, né heldur Kana-
gullið. íslendingar komu sér upp
veitingaskálum og kvikmyndahúsum
til að græða á hermönnunum. Og
hermennirnir voru alls staðar. Þeir
versluðu í búðunum, héldu dansleiki
og buðu til kvæntum mönnum, að
hafa með sér eiginkonur og uppvaxn-
ar dætur. f>eir voru víða inni í stofum
íslendinga, hermennirnir, og einnig í
svefnherbergjum.
Flest heimili á Reyðarfirði héldu
samt reisn sinni, komu sér upp
ákveðnum landamærum, sem her-
menn máttu ekki fara yfir. Ég er ekki
frá því, að fámenn hersetin byggðar-
lög á íslandi hafi varist „ástandinu"
betur en þau fjölmennari. Hugsan-
legt er, að veitt hafi aðhald að allir
þekktu alla. Konur á Reyðarfirði
þvoðu þvotta af hermönnunum og
þeim var gefið kaffi við eldhúsborð,
„þessum greyjum“.
- Var ekki eríitt að vera ungur
íslenskur karlmaður á þessum
tímum, og mikil samkeppni við her-
mennina um hylli stúlknanna?
Jú, það gat verið erfitt að vera
ungur íslenskur maður, ef ástin var
tekin mjög alvarlega. Og stundum
gat líka verið erfitt að greina á milli
þess að vera stoltur, ungur íslending-
ur og vera afbrýðisamur. Að jafnaði
var ekki mjög erfitt að vera ungur
íslendingur. Það gat orðið miklu erf-
iðara að vera kvæntur íslenskur
maður. Ástin er grimm, mjög sterk'
einkaréttartilfinning og andvíg allri
víðtækri samvinnu og félagshyggju.
Ungir íslendingar stóðu oft í stríði
við hermenn vegna stúlknanna. Fræg
orrusta var háð á Siglufirði og í flest-
um hersetnum byggðarlögum var
beitt skæruhernaði og stríðni við
hermenn.
- Hvernig var hermönnunum
strítt?
Um þá stríðni urðu til margar sög-
ur víða um land, en fáar þeirra stað-
festar. Ein sagan segir frá Ljósa-
Stínu, sem hafði rautt Ijós í gluggan-
um sínum, þegar hún var upptekin
og grænt, þegar hún var ekki upptek-
in. Þar kom, að öðru fólki í húsinu
þótti ónæði að þessu einkafyrirtæki
hennar og varð hún þá að flytja það
út á víðavang. Hermönnum var
greiddur máli á fimmtudögum. Þá
fengu þeir frí, drukku vín og
skemmtu sér. Nú var það á einum
slíkum degi, að einn okkar snjöllu,
ungu manna, kom að máli við bresk-
an hermann og sagði honum að
Ljósa-Stína biði hans við rófugarð-
inn hans Bjössa gamla í Selkoti. Til
annars Breta fór okkar maður og
sagði honum hvar Ljósa-Stína biði
hans við rófugarðinn hans Bjössa í
Selkoti. Til þriðja Bretans fór ungi
maðurinn að segja hvar Ljósa-Stína
biði við rófugarðinn hans Bjössa í
Selkoti. Að því loknu fór hann til
herlögreglunnar og sagði henni, að
þrír Bretar væru að stela rófum í
garðinum hans Bjössa gamla í Sel-
koti. Þegar til kvaddir þrír Bretar hitt-
ust á tilgreindum stað, þá var þar
engin Ljósa-Stína og þeim varð ljóst,
að þessi ungi maður íslands hafði
verið að gabba þá. Þeir urðu reiðir
og ákváðu að hefna sín á einhverjum
íslendingi. Þess vegna var það, að
þegar herlögreglan kom á vettvang
voru þrír Bretar að stela rófum í
garðinum hans Bjössa gamla í Sel-
koti. Svona hrekkur var ekki mein-
laus, því að bæði íslensk og bresk
yfirvöld lögðu áherslu á að reyna að
koma í veg fyrir, að í odda skærist
milli íslendinga og breskra her-
manna. Hermenn, sem urðu uppvísir
að stuldi frá íslendingum gátu hlotið
þunga refsingu.
Vald á streitu
Þessa dagana kemur á markaðinn
slökunarsnælda ásamt ítarlegum
bæklingi, ætluð þeim sem sjálfir
vilja læra slökun sem aðferð gegn
streitu.
Þessi slökunaraðferð hefur
verið reynd erlendis um langt
árabil með góðum árangri. Sál-
fræðistöðin sf. gefur hana út og
Sauöárkrókur:
Listi óháöra
Framboðslisti óháðra, K-
listinn, fyrir bæjarstjórnar-
kosningarnar á Sauðárkróki
1986 hefur nú verið ákveðinn.
Listinn er þannig:
1. Hörður Ingimarsson,
kaupmaður.
2. Sverrir Valgarðsson,
húsasmíðameistari.
3. Hulda Jónsdóttir, húsmóðir.
4. Steinunn E. Friðþjófsdóttir,
húsmóðir.
5. Jón Jósafatsson, verkstjóri.
6. Kári Valgarðsson,
húsasmíðameistari.
7. Brynjar Pálsson, kaupmaður.
8. Björgvin Guðmundsson,
rafvirki.
9. Dagur Jónsson, rafvirki.
10. Ingimar Antonsson,
vélvirkjameistari.
hefur einkaleyfi fyrir þessum
æfingum hér á landi.
Vöðvaslökun er þrautreynd
aðferð til að vinna bug á óróleika
og streitu. Streita getur m.a.
valdið svefnleysi og gert fólki erf-
itt fyrir að einbeita sér í starfi -
sem utan.
Allir vita að það er erfitt, ef
ekki ógerlegt, að vinna gegn
streitu með því að „taka sig á“.
En það er fyllilega hægt að ná
valdi á þeim hluta taugakerfisins
sem lýtur stjórn viljans. Það er
hægt að læra að dansa, hjóla og
synda. Á sama hátt þarf að læra
að slaka markvisst á öxlum,
magavöðvum o.s.frv.
Sé slakað á þeim vöðvum sem
viljinn stjórnar, fylgja þau við-
brögð á eftir sem viljinn ræður
ekki yfir. Hjartsláttur og sviti
minnkar, höfuðverkur lagast eða
hverfur o.s.frv. Sú ró sem kemur
yfir hugann við slökun vinnur
gegn kvíða. Ef líkaminn er
afslappaður er nær ómögulegt að
vera andlega órólegur.
Slökun er mikilvæg til að
standast álag í nútíma samfélagi,
og þá hæfni geta nú allir tileinkað
sér á auðveldan hátt - t.d. heima
eða í vinnu.
Slökunarsnældan verður seld í
hljómplötuverslunum um allt
land.
^myndlist
Ungir menn á uppleið
- Um sýningu Haraldar Inga, Jóns Laxdal og Kristjáns Péturs.
í því sýningaflóði sem helltist yfir
Akureyri um páskana fór ekki
svo, að hið svonefnda „nýja
málverk" ætti þar ekki fulltrúa.
Fulltrúar „nýja málverksins“ eru
þeir Haraldur Ingi Haraldsson og
Kristján Pétur Sigurðsson, en
þeir sýna ásamt Jóni Laxdal Hall-
dórssyni í Bjargi, endurhæfingar-
stöð Sjálfsbjargar á Akureyri.
Það er hressilegur svipur á sýn-
ingu þeirra þremenninganna,
expressioniskar myndir þeirra
Haraldar Inga og Kristjáns Pét-
urs grípa augað og nostursamlegar.
klippimyndir Jóns Laxdal vekja
forvitni sýningargesta í frásögn-
um sínum.
Margir þeirra ungu málara sem
aðhyllst hafa hið svonefnda nýja
málverk hafa leitað fanga í hvers
konar táknum, t.a.m. drekum,
slöngum og ófreskjum. Utvarps-
hlustendur og lesendur Dags vita
að Haraldur Ingi er mikill áhuga-
maður um galdra og hvers konar
táknmál í eldri sögum og
munnmælum og gott ef hann er
ekki á leið að verða sérfræðingur
á þeim sviðum. Eins og fyrr segir
sverja myndir hans sig í ætt við
nýja málverkið og fyrrnefndur
áhugi hans á göldrum og gömlum
sögnum kemur ljóst fram í mynd-
um hans.
Myndir Haraldar eru unnar
gróft og væntanlega hiklaust, en
ekki fæ ég skilið ástæðuna fyrir
slæmum frágangi þeirra, t.a.m.
illa strekktum dúknum og óvönd-
uðum römmunum. Nú má vel
vera að þessi flausturslegi frá-
gangur eigi að þjóna einhverjum
sérstökum tilgangi varðandi
myndgerðina, en ef svo er, þá get
ég ekki komið auga á þann
tilgang. Reyndar er það gamal-
kunnug aðferð í myndlist að mála
rammann umhverfis myndina „í
stíl“ við hana sjálfa, eins og Har-
aldur Ingi gerir í sumum mynd-
anna, láta formin í myndinni
halda áfram út á rammann. Næg-
ir til dæmis að nefna myndir
Sverris Haraldssonar, frá fyrri
hluta ferils hans, en hann lét
óhlutbundin formin halda áfram
út á rammann og þar með var
ramminn ekki aðeins umgerð
lengur, heldur hluti af mynd-
heildinni.
Ragnar
Lár
skrifar
Kannski er þetta tilgangurinn
hjá Haraldi Inga, en dæmið geng-
ur sjaldnast upp-svo trúverðugt
sé.
Haraldur Ingi sýnir einnig
nokkra „skúlptúra“ búna til úr
tré og leir. Þetta eru litlar vegg-
myndir, málaðar í sterkum litum.
Sama er að segja um þær og mál-
verkin, vinnubrögðin eru gróf og
allt að því klossuð, en það er í
þeim ákveðinn kraftur, (sem og í
málverkunum). Eins og fyrr segir
byggir Haraldur Ingi myndir sín-
ar upp á hvers konar táknum, og
það þarf að lesa þær með opnum
huga og kannski minni fordóm-
um en undirritaður gerir. Og
vissulega er vert að hafa það í
huga, að Haraldur Ingi er ungur
vel menntaður listamaður á leið-
inni.
Ég man ekki til þess að hafa
séð myndir eftir Kristján Pétur
Sigurðsson fyrr en á umræddri
sýningu. Það leynir sér ekki að
hér er á ferðinni aflmikill lista-
maður sem greinilega kann ýmis-
legt fyrir sér. Hins vegar eru
myndir hans nokkuð sundurleit-
ar, enda unnar með ýmsum
aðferðum. Bestu myndir hans að
mínum dómi eru no. 65 og 66 og
bera báðar nafnið Veraldarvafst-
ur. Þær eru kröftulega málaðar,
expressioniskar í lit og formi og
greinilega „unnar“.
Þeir Kristján Pétur og Harald-
ur Ingi eru sem fyrr segir báðir
hallir undir „nýja málverkið", en
þeir eiga það einnig sameiginlegt
að vera á leiðinni, þ.e.a.s. leit-
andi, og er það vel.
Myndirnar hans Jóns Laxdal
eru ekki stórar í sniðum og láta
ekki mikið yfir sér. En séu þær
grannt skoðaðar kemur í ljós að
þær eru bæði vandaðar og
úthugsaðar. Myndröðina úr
„Gagni og gamni“ er bráð-
skemmtilegt að skoða, eða væri
réttara að tala um lestur? Eins og
lesendur vita er Jón Laxdal Ijóð-
skáld gott og kemur það glöggt
fram í myndgerð hans.
En þó ég hafi haft gagn og
gaman af að lesa G og G - mynd-
röðina hans Jóns, þá finnst mér
honum takast best upp í klippi-
myndunum, t.a.m. í myndinni
Ort, sem er no. 26 á sýningunni.
Að lokum vil ég þakka fyrir
„unga og hressa" sýningu.
r-högnL
Pað er skrýtin skepna, mann
skepnan. Þegar dökkt fólk púðr-
ar sig með hveiti til að sýnast
Ijóst, hópast Ijóst fólk á norður-
slóðum f sólina til þess að
verða dökkt. Sólbrúnn og
sætur, heitir það hérna en á
suðlægari breiddargráðum er
það fölur og fallegur, sem gildir.
Og svo var það hérna um
daginn að hann brast á með
„rafeindavirkjaverkfalli". Undir-
ritaður, sem af ölium nema
sjálfum sér er talinn meiriháttar
þaulsetumaður fyrir framan
sjónvarp, fékk loks hundleið á
eilífri snjókomu á skjánum og
reis upp með látum og rauk á
dyr, þeirra erinda að fá leigt
myndbandstæki. Það kom þó
fljótlega í Ijós að slíkt og þvílíkt
gersemi var ófáanlegt, norðan
Holtavörðuheiðar, þótt gull væri
í boði. Þaö ieit því fremur
skuggalega út með páskafríið.
En með því að sól skein óvenju
glatt f heiði á föstudaginn
ianga, segir konan mfn upp úr
eins manns hljóði, rétt sisvona:
Ja, allavega brúnn:
Eigum við ekki að fara upp ( Fjall
í þessu dýrlega veðri og ná
okkur f svolítinn „lit“? Tillagan
var samþykkt með öllum
greiddum atkvæöum.
Nú var gönguskíðum og öðr-
um útbúnaði hrúgað inn í bfl og
haldið af stað. Strax og komið
var upp fyrir Glerá, var ósiitin
bílaröð upp eftir öllu Fjalli. Veg-
urinn var eitt forarsvað og mað-
ur var tilneyddur að halda sig í
röðinni og aka á fimmtíu og
þriggja kílómetra hraða, ef
maður vildi komast hjá þvl að
keyra á næsta bíl á undan, eða
láta næsta bíl á eftir, keyra á
sig. Þykkt druiluský grúfði yfir
veginum og settist á fram-
rúðuna. Þurrkan var sett f gang
og samstundis hvarf umheimur-
inn gjörsamlega. Ertu ekki með
„piss" maður, spurði konan.
Frekar tvö en eitt, var svarað, -
svona í gríni. Notaöu þá bíl-
pissið maður, sagði konan. En
bll-pissið hafði ekki undan. Ég
skrúfaði því hliðarrúðuna niður
og rak hausinn út. Ég sá strax
skár, en fann ekki betur en það
væri byrjað að rigna lítilsháttar.
En áfram var haldið, nærri beint
í loft upp og stefnt á sólina.
Svona gekk dágóða stund, en
þá sá ég útundan mér, að kom-
ið var á leiðarenda. Endalaus
bílaröðin náði eina þrjá kfló-
metra niður fyrir Skíðastaði. Ég
staðnæmdist og fór út. Fjalla-
loftiö var yndislegt. Út með
skföin. Konan var komin út líka.
En þá var það, að hún rak upp
öskrið. Það bergmálaði góða
stund milli Vaðlaheiðar og Hlíö-
arfjalls og svo sagði hún: Hvað
er að sjá þig í framan maður, -
þú ert svartur. Komdu þér inn í
bil í hvelli og láttu engan sjá þig
svona útlítandi. Ég hlýddi að
sjálfsögðu og leit f spegilinn.
Oneitanlega brá mér talsvert.
Ég var með þykkt aurlag fram-
an i mér. Ég var meira en hálf-
tíma að ná forinni í burtu þegar
heim var komið. En ég haföi
orðinn brúnn á mettíma. Brúnn
og sætur, sagði ég. Nei, bara
brúnn, sagði konan mín.