Dagur - 02.12.1986, Blaðsíða 13

á&ítéééWto^öaé - bÁö6S - U
þar sem fötlun þeirra leynir sér
ekki (t.d. mongolítar).
2,24% barna eru með greind-
arvísitöluna 50-69 stig samkvæmt
svokallaðri „normaldreifingu" og
eru því á hæfingarstiginu. I þann
hóp bætast alltaf einhver börn af
ýmsum ástæðum; vegna skynjun-
artruflana, hegðunarvandkvæða
og geðrænna vandamála o.fl.
Þessi prósentutala hækkar því
örlítið og ekki er fjarri lagi að
ætla að um 2,5% allra grunn-
skólanemenda landsins séu á
hæfingarstigi eða liðlega þúsund
nemendur. Þessir nemendur
þurfa á sérkennslu að halda. Þeir
eru nær því að vera „eðlilegir" en
þeir sem eru á þjálfunarstigi og
um þá stendur stríðið, ef svo má
segja.
I öllum tifellum verður grein-
ing á vanda hvers einstaklings að
liggja fyrir sem forsenda kennslu-
fræðilegrar áætlunar og sér-
kennslu og er þessi greining sam-
kvæmt lögum unnin af sálfræði-
deildum eða öðrum sérfræðing-
um og/eða skólalækni. Úthlutun
einkatíma til sérkennslu er síðan
byggð á umræddri greiningu og
reglugerð um sérkennslu, sem
kveður nákvæmlega á um það
hve margar vikustundir skuli ætla
hverju sérkennslubarni allt eftir
greiningu sérfræðinga á fötlun
þess.
Sérkennsla er sem sagt
kennsla ætluð fötluðum nemend-
um, svo ekki þurfi að senda þá í
sérdeildir eða sérskóla.
Stuðningskennsla er síðan allt
annars eðlis en allt of algengt er
að þessum hugtökum sé ruglað
saman. Nemendur í almennum
grunnskóladeildum geta ýmissa
hluta vegna lent í tímabundnum
erfiðleikum í skóla og námi. Við
slíkar aðstæður er þeim gjarnan
veitt sérstök aðstoð um lengri
eða skemmri tíma, einum sér eða
fleiri saman. Það er svokölluð
stuðningskennsla og er hverju
fræðsluumdæmi ætlaður stunda-
fjöldi til þess verkefnis sem
ákveðið hlutfall af heildarstunda-
fjölda til almennrar kennslu.
Áætlanir skornar niður
í fyrrahaust lagði Sturla Krist-
jánsson, fræðslustjóri Norður-
lands eystra, inn beiðni um 700
stundir til sérkennslu á viku og að
baki lá greind þörf fyrir þann
fjölda. Meira að segja fylgdi
beiðninni listi með nöfnum þeirra
nemenda sem þyrftu á sérkennsl-
unni að halda. Menntamálaráðu-
neytið gerði hins vegar tillögu til
hagsýslu um 145 stunda sér-
kennslukvóta til Norðurlands
eystra. Reyndar fylgdu fyrirheit
um aukafjárveitingu síðar á skóla-
'árinu og í trausti þess var farið
af stað með sérkennslu sam-
kvæmt greindri þörf. Aukafjár-
veitingin kom hins vegar aldrei
og þess vegna var fræðslu-
umdæmið í bullandi mínus strax í
vor og sá „hali“ er enn til staðar
og kemur fram sem mínus á því
skólaári sem hófst í september
s.l.
í vor var greind sérkennsluþörf
850 vikustundir og um þann
fjölda var sótt til menntamála-
ráðuneytisins. Úthlutunin nam
hins vegar einungis 200 stundum
og ekkert loforð var gefið um
aukafjárveitingu síðar á árinu.
Þess vegna tók fræðsluráð
Norðurlands eystra þá ákvörðun
að í haust yrði einungis farið af
stað með þá sérkennsiu sem fjár-
veiting var fyrir. En „skuldin" frá
fyrra skólaári er enn til staðar,
vandinn er óleystur.
„Þetta er einkennileg staða.
Við förum að öllu leyti eftir lög-
um og gerum einungis það sem
við eigum að gera. Við eigum að
greina þessa þörf nákvæmlega og
sjá um að fullnægja henni. Áætl-
anir okkar, unnar af sérfræðing-
um, eru hins vegar skornar niður
af ráðuneytinu, af aðilum sem til
þess hafa engar fræðilegar for-
sendur. Síðan er sagt að fræðslu-
urndæmið sé „farið fram úr áætl-
un“, eins og það er kallað hjá
ráðuneytinu“, sagði Sturla Krist-
jánsson, fræðslustjóri.
„Sérkennsla er ekkert annað
en þjónusta við fatlaða og það er
ansi hart ef foreldrar barna sem
þurfa á sérkennslu að halda
neyðast til að flytja búferlum til
höfuðborgarinnar til þess að fá
þá þjónustu sem böm þeirra sam-
kvæmt lögum eiga rétt á.
Fræðsluumdæmunum er stórlega
mismunað að þessu leyti, því í
Reykjavík er fjöldi stofnana fyrir
þessa einstaklinga og auk þess
hefur Reykjavíkurfræðsluum-
dæmi fram til þessa fengið alla þá
sérkennslutíma sem farið hefur
verið fram á,“ sagði Sturla enn-
fremur.
Sveitarfélögin borga
brúsann
í vetur fær sem sagt aðeins lítill
hluti þeirra, sem sannanlega
þurfa á sérkennslu að halda í
fræðsluumdæmi Norðurlands
eystra, þá þjónustu sem þeir eiga
kröfu til samkvæmt lögum. Víða
hafa skólayfirvöld farið þá leið að
fjölga í bekkjum eða námshóp-
um í þeim tilgangi að losa um
kennara til að annast sérkennslu.
Einnig hafa sveitarfélög ábyrgst
hluta af launagreiðslum vegna
sérkennslu og gengið þannig inn
'á verksvið ríkissjóðs.
Sem dæmi má nefna að bæjar-
stjórn Akureyrar samþykkti að
greiða 16 af sérkennslukostnaði í
skólum Akureyrar fram að næstu
áramótum en ekkert liggur fyrir
um greiðslur eftir áramót.
Reyndar má telja ólíklegt að
bærinn taki í mál að fjármagna
áfram kennslu sem ríkissjóði ber
samkvæmt lögum að standa skil
á. Það sama má segja um mörg
önnur sveitarfélög.
„Sem skattborgari finnst mér
það ábyrgðarlaust af hálfu sveit-
arfélaga að sækja ekki þessa pen-
inga í ríkissjóð af því þeir eiga að
greiðast þaðan og eru greiddir í
öllum tilfellum í Reykjavík.
Þetta er grundvallaratriði. Ef
samþykkt væri á Alþingi að skera
niður sérkennslu á landinu öllu,
gætum við skólastjórnendur lítið
sagt. En af því að sú er ekki raun-
in, getum við ekki unað við
þetta,“ sagði Benedikt Sigurðar-
son, skólastjóri Barnaskóla
Akureyrar.
Hann sagði að þetta væri enn
sárara þegar á það væri litið að
Norðurland eystra væri eini stað-
urinn á landinu þar sem sér-
kennsluþörfin væri nokkurn veg-
inn greind og borðleggjandi.
„Miðað við það uppkast að
fjárlagafrumvarpi Akureyrarbæj-
ar sem liggur fyrir, er gert ráð
fyrir 3,5 milljónum króna í
kennslukostnað umfram það sem
menntamálaráðuneytið hefur
samþykkt. Það hefðu einhvern
tíma þótt peningar í rekstrar-
dæmi Akureyrarbæjar,“ sagði
Benedikt.
Eru engir peningar til?
„Liðurinn „grunnskólar á land-
inu“ mun í heild vera innan
ramma fjárlaga af ýmsum ástæð-
um. í sumum fræðsluumdæmum
nota skólarnir ekki nærri alla þá
tíma sem þeir fá úthlutað til
kennslu. Sem dæmi má taka að
lítill - 30-40 nemenda skóli - fær
heimild til að kenna börnum í 1.-
6. bekk í þrennu lagi. Af ýmsum
ástæðum verður kennslan að fara
fram í tveimur deildum í stað
þriggja; t.d. vegna þess að erfitt
er að fá kennara. Þar með skilar
skólinn kannski 30 vikustundum
á einu bretti aftur til ráðuneytis-
ins - 'A hluta af úthlutuðu
kennslumagni skólans! Slíkt ger-
ist í nokkuð mörgum tilfellum -
en næstum því aldrei á Norður-
landi eystra.
Á Norðurlandi vestra, Suður-
landi og Austurlandi eru sam-
þykktir sérkennslu- og stuðnings-
tímar ekki nýttir að fullu, vegna
þess að ekki er hægt að fá
kennara til að framkvæma alla þá
kennslu. Eflaust mætti nefna
fleiri ástæður, en alla vega virðist
Ijóst að liðurinn „grunnskólar á
landinu“ muni vera vel innan
marka fjárlaga.
Það er hald margra að mennta-
málaráðherra gæti með einu
pennastriki ávísað hluta þessa
fjármagns til Norðurlands eystra
og þar með væri vandi umdæmis-
ins úr sögunni. Ráðuneytið þyrfti
sem sagt ekki að leita eftir auka-
fjárveitingu til þess. Mennta-
málaráðherra hefur hins vegar
verið ófáanlegur til þess og fram
hefur komið að hugsanlega geti
það verið vegna „persónulegs
trúnaðarbrests“ milli mennta-
málaráðherra annars vegar og
fræðslustjóra Norðurlands eystra
hins vegar; þ.e.a.s. menntamála-
ráðherra þyki sem umræddur
fræðslustjóri láti ekki að stjórn
og vilji því berja hann til hlýðni
með því að setja greiðslustopp á
fræðsluumdæmið.
Bitnar á skóiaakstrinum
Þegar greiðslustopp er sett á
fræðsluumdæmið bitnar það nær
eingöngu á skólaakstrinum nú
orðið. Skólabílstjórarnir verða
að blæða fyrir það að kjördæmið
í heild er komið fram yfir.
Bílstjórarnir eru þeir einu sem fá
greitt eftir á, samkvæmt reikn-
ingi. Fram til ársins 1985 fékk
starfsfólk í mötuneytum heima-
vistarskólanna svo og kennarar í
heimavistargæslu einnig greitt
eftir á og þá kom greiðslustöðvun
til umdæmisins einnig niður á
þeim. Raunverulega er þarna
verið að hengja bakara fyrir
smið, því skólabílstjórarnir eiga
enga sök á því hvernig komið er.
Óneitanlega kemur sú spurn-
ing upp í hugann, hvers vegna
ráðuneytið frysti ekki frekar
hluta launagreiðslna til kennara
um mánaðamót. Umframkostn-
aðurinn er jú að mestu tilkominn
vegna sérkennslunnar. En launa-
skýrslur fara óáreittar í gegn og
þar með er sérkennslan viður-
kennd í raun af ráðuneytinu.
Norðurland eystra er komið 6-
7 milljónir króna fram úr áætl-
un. Það eru u.þ.b. 2-3% af heild-
arskólakostnaði í umdæminu, og
þykir svo sem ekki mikill yfir-
dráttur. Á mánuði kostar rekstur
skólanna á Norðurlandi eystra
u.þ.b. 20 milljónir króna og ein
leið til að rétta fjárhaginn af, væri
að loka öllum skólum umdæmis-
ins í'10 daga og greiða ekki laun
fyrir þann tíma! Við það myndu
sparast 7 milljónir króna.
Hins vegar er alveg ljóst að allt
yrði bókstaflega vitlaust ef þessi
leið yrði farin. Ráðuneytið fengi
samtök kennara upp á móti sér,
svo ekki sé minnst á foreldra og
aðra sem hagsmuna hafa að gæta.
Því er sú leið valin að borga
ekki skólaaksturinn. Bílstjórarn-
ir hafa þurft að sæta þeim afar-
kostum að borga olíu, þunga-
skatt og annan rekstrarkostnað
úr eigin vasa og fá síðan ekki
akstursreikningana greidda!
Skólaaksturinn
Þeir skólar í umdæminu, sem
mestan skólaakstur hafa, eru
verst settir nú. í Þelamerkurskóla
kostar skólaaksturinn á mánuði
um 490 þúsund krónur. Þar er
aksturinn þó boðinn út og bíl-
stjórarnir aka langt undir taxta. í
Hafralækjarskóla kostar akstur-
inn að meðaltali um 430 þúsund
krónur á mánuði. í Stórutjarna-
skóla nemur kostnaðurinn um
300 þúsundum króna mánaðar-
lega. Aðrir dreifbýlisskólar
umdæmisins borga einnig veru-
legar upphæðir í skólaakstur
mánaðarlega.
Á Akureyri er áætlað að skóla-
aksturinn kosti bæjarsjóð um 2,8
milljónir króna á næsta ári en
Strætisvagnar Akureyrar annast
aksturinn þar. Hingað til hefur
ríkissjóður greitt helming kostn-
aðar vegna skólaaksturs í þéttbýli
og ætti því að greiða annað eins.
Samkvæmt fjárlagafrumvarpi
ríkisstjórnarinnar fyrir árið 1987
mun ríkissjóður hins vegar ekki
greiða krónu vegna skólaaksturs
í þéttbýli á næsta ári og lítur því
út fyrir að kostnaður Akureyrar-
bæjar verði helmingi meiri en nú
er vegna þessa.
Sverrir Hermannsson mennta-
málaráðherra hefur opinberlega
lýst þeirri skoðun sinni að víða sé
bruðlað og sóað í skólaakstri og í
framhaldi af þeim ummælum
skipaði hann nefnd til að skoða
skólaaksturinn. Ekkert hefur
komið frá þeirri nefnd enn sem
komið er.
Skólamenn er mjög reiðir yfir
þessum ummælum ráðherra og
fullyrða að meiri hagkvæmni sé
ekki hægt að ná í skólaakstri en
nú er, án þess að það fari að bitna
verulega á nemendum. í Þela-
merkurskóla fer sem fyrr segir
fram útboð á skólaakstrinum á
hverju hausti og í Hafralækjar-
skóla var tekið upp nýtt fyrir-
komulag á akstrinum sem hefur
17% sparnað í för með sér, en
bitnar á einstaka árgöngum, sem
fá skerta kennslu fyrir vikið.
Áskell Einarsson fram-
kvæmdastjóri Fjórðungssam-
bands Norðlendinga heldur því
fram að eina færa leiðin til að ná
fram enn meiri hagkvæmni, sé að
sameina skólaakstur og póst-
flutninga. Með því mætti lækka
kostnað ríkissjóðs án þess að
skerða hlut sveitarfélaganna.
Hann fullyrðir að ummæli ráð-
herra um óráðsíu í skólaakstrin-
um eigi sér ekki stoð í raunveru-
leikanum.
Lokaorð
Málin standa sem sagt þannig í
dag að nemendur Hafralækjar-
skóla geta ekki sótt skólann, þar
sem bílstjórarnir hafa lagt niður
vinnu. Þess er ekki langt að bíða
að fella verði niður kennslu í
fleiri skólum af sömu ástæðu.
Fræðsluumdæmi Norðurlands
eystra er komið „yfir á heftinu“
og bankinn, í þessu tilfelli fjár-
málaráðuneytið, hefur lokað
reikningnum. Hann yrði opnaður
aftur ef Sverrir Hermannsson
menntamálaráðherra gæfi fyrir-
mæli þar um. Það hefur Sverrir
ekki viljað gera - hvað sem
veldur.
Spurningin er: Hver á sökina?
A. Gerast fræðsluyfirvöld á
Norðurlandi eystra brotleg
með því að framfylgja lögum
og reglugerð um leyfilegt
kennslumagn í umdæminu?
Ef svo er, verður einhver lát-
inn svara til saka, þar sem
umdæmið fer fram úr fjár-
veitingum ár eftir ár?
B. Er menntamálaráðuneytið
sökudólgurinn, með því að
skera svo og svo mikið niður
þær áætlanir sem sérfræðing-
ar Fræðsluskristofunnar
vinna heima í héraði og
beiðnin um kennslumagn
byggir á? Ef sú verður niður-
staðan, hver á þá að taka á sig
sökina?
Þegar stórt er spurt, verður oft
fátt um svör enda er blaðamaður
ekki í aðstöðu til að svara slíkum
spurningum. Það hlýtur að vera
stjórnvalda.
Eitt er þó alveg ljóst. Við þetta
vandræðaástand verður ekki
unað og það er skylda stjórn-
valda að koma málum þannig fyr-
ir að skólar á Norðurlandi eystra
standi ekki í sama stappinu ár
eftir ár.
Það má líkja þessu við langa og
flókna skák. Klukkan gengur og
skólarnir eru komnir í tímahrak.
Menntamálaráðherra á leik-
inn. . .