Dagur - 21.04.1987, Blaðsíða 6

6 - DAGUR - 21. apríl 1987
Pálína Konráðsdóttir.
Síðasti byggði torfbær á landinu:
Hefur staðið auður
síðustu mánuði
Síðasti torfbær í byggð á land-
inu, að Skarðsá í Sæmundar-
hlíð í Skagafírði, hefur staðið
auður um tíma þar sem ábú-
andinn Pálína Konráðsdóttir,
sem varð 87 ára á dögunum,
hefur dvalið á Sjúkrahúsi
Skagfírðinga á Sauðárkróki
síðan 20. janúar sl.
Pálína sagðist í samtali við Dag
hafa fengið ansvítans flensuna í
vetur og verið að jafna sig af
henni undanfarið. Hún sagðist
vera hress að öðru leyti en því að
sig kenndi aðeins til í öðrum
fætinum, en kvaðst ætla að fara
fram eftir þegar hlýnaði meira og
komið yrði vor og blíða. „Ætli ég
verði ekki þarna meðan ég tóri,“
sagði hún.
Pálína sagði gott að vera í torf-
húsum og það sæist á sér að mað-
ur gæti orðið gamall þó maður
væri í torfi. Já, auðvitað er hún
með skepnur; hund og kött,
kindurnar eru fáar, 10-20 og
nokkur hross. Nágranni hennar
Jón á Fosshóli hefur hirt skepn-
urnar meðan hún hefur verið í
burtu.
Pálína sagði engan vita það
með vissu hvenær húsið á
Skarðsá var byggt, en lýsti húsa-
skipan: Nokkuð löng göng inn af
baðstofu, til hliðar eldhús og inn
af því hús sem geymt var í slátur
og kjöt. í dag eru uppi, bæjar-
dyrnar, göngin og baðstofan.
Hún sagði marga vera búna að
koma og skoða húsið og það
myndi líklega ekki gleymast.
„Fyrst þeir hafa svona mikinn
áhuga á þessu ættu þeir að byggja
húsið upp í sinni upprunalegu
mynd eftir minn dag. Það er lík-
lega kalt þar núna, en það verður
ekki lengi að hitna þegar ég kem
og fer að kynda,“ sagði Pálína á
Skarðsá að lokum. -þá
Gróður og veður:
Tíðarfaríð
blekkir suma
Sjaldan eða aldrei hefur eins
mikið borið á flugum í byrjun
mars og einmitt í síðastliðnum
marsmánuði. Hvað eftir annað
hrökk maður í kút við óvænt
suð og sarg í þessum lánlausu
skepnum. Heldur voru flug-
urnar veikburða því gjarnan
ultu þær rænulitlar um koll í
gluggakistum eða hreinlega
duttu á mann úr loftinu.
Öllu þessu olli tíðin, sem
svo er nefnd. Þegar tíðin er góð
verður allt öfugsnúið. Blóm
spretta í görðum, skordýr vakna
suðandi til lífsins og tískuverslan-
ir fyllast af léttum og litríkum
fatnaði. En það eru ekki allir við
þessu óvænta nýkviknaða lífi
búnir.
Nýútsprungin blómin herpast
saman og visna, grasið fölnar,
skordýr deyja og fólk tekur fram
Hekluúlpurnar á nýjan leik. Það
er komið hret. Góðu tíðarfari
fylgir nefnilega alltaf hret, gjarn-
an svokallað páskahret, sem kæf-
ir óskynsamlegar fæðingartil-
raunir náttúrunnar sem eru í
engu samræmi við almanakið.
Hvað flugurnar varðar finnst
mér óþarfi að þær láti á sér kræla
nema rétt yfir hábjargræðistím-
ann. Gróðurinn verður líka að
þekkja sín tímamörk og veður-
þol. En tískan lætur ekki að sér
hæða, hún er hafin yfir rúm og
tíma. Hugsið ykkur bara hvernig
lífið væri ef enginn væri til að
segja manni hvenær maður ætti
að klæðast vorfatnaði, sumar-
fatnaði, síðsumarsfatnaði, haust-
fatnaði og vetrarfatnaði í réttum
og viðeigandi litum. Maður gæti
tekið upp á þeim óskunda að
klæða sig eftir veðri og í kolvit-
lausum litum í þokkabót.
Hallfreður
„Stórbændastefna
- eyðibýlastefna??“
í grein eftir Kristján H. Sveins-
son nú nýverið, gerir hann að
umtalsefni landbúnaðarstefnu
núverandi ríkisstjórnar. Pær
staðhæfingar sem þar eru settar
fram með þvílíkum eindæmum
að erfitt er að finna hliðstæðu. Er
þó af nægu að taka úr umræðu
síðustu missera.
í greininni er vegið á mjög
ósmekklegan hátt að þeim mönn-
um sem unnið hafa að mótun
landbúnaðarmála þjóðarinnar
undanfarin ár og margir hverjir
lagt til þeirra allan sinn starfs-
feril. Að sjálfsögðu orkar margt
tvímælis sem gert hefur verið, en
seint verða forystumenn okkar
bænda, undanfarin ár, hvort
heldur sem eru pólitískir eða frá
Stéttarsambandi bænda sakaðir
um að hafa „með stjórnvaldsað-
gerðum slegið til riddara óstétt-
vísa og óþjóðholla framleiðend-
ur, en slegið litla mannnin - fjöl-
skyldubóndann - undir beltis-
stað“ eins og Kristján segir svo
smekklega í sinni grein.
Ef þetta er ekki högg undir
beltisstað þá þekki ég ekki slíkt.
Erfitt hlutverk
Staða landbúnaðarins var mjög
erfið þegar Framsóknarflokkur-
inn tók við þeim málaflokki í
núverandi ríkisstjórn. Þar stefndi
í það að framleiðsla hefðbund-
inna, búvara yrði 50% umfram
það sem markaðurinn tók við.
Umfangsmiklar aðgerðir voru
óhjákvæmilegar. Til þess að sýna
fram á hversu mikil fjarstæða það
er að stórbændum hafi verið
hyglað sérstaklega ætla ég að
nefna eitt dæmi. Verðlagsárið
’86/’87 hafa 715 mjólkurfram-
leiðendur í landinu meiri fullvirð-
isrétt en þeir höfðu árið ’84/’85.
Af þeim voru 646 með fullvirðis-
rétt innan við 500 ærgildi.
Sjálfur tók ég þátt í að skipta
aukafullvirðisrétti á svæði Bún-
aðarsambands Eyjafjarðar. Það
gerðist þannig að í fyrstu umferð
var öllum sem höfðu fullvirðisrétt
undir 300 ærgildum tryggt að þeir
yrðu ekki fyrir samdrætti. I ann-
arri umferð voru tekin 5% af öll-
um og þeim deilt út eftir settum
reglum til þeirra sem mest þurftu
á því að halda. Meðal annars
þeirri reglu að enginn einstakl-
ingur sem hafði fullvirðisrétt yfir
500 ærgildum fékk úthlutun.
Ég vil leyfa mér að fullyrða að
fyrir marga yngri bændur, sem
voru nýlega byrjaðir búskap, réði
þessi úthlutun úrslitum um að
þeir gætu haldið áfram. Þrátt fyr-
ir þetta, dynur stöðugt rógurinn
um stórbændastefnu og eyðibýla-
stefnu.
Horft til framtíðar
Þær aðgerðir sem gripið hefur
verið til síðustu árin, eru frum-
aðgerðir. Þær miðast að því að
koma í veg fyrir skipulagslaust
hrun, sem blasti við væri ekkert
að gert. Þannig var staðan eftir
4ra ára pólitíska stjórn sjálfstæð-
ismanna á málefnum landbúnað-
arins. Með þeim búvörusamn-
ingi, sem nú hefur verið gerður til
4ra ára, getum við farið að horfa
til framtíðar. Þar sem hvað styðji
annað, fjölskyldubúskapur og ný
atvinnuuppbygging í sveitum
landsins. Ég vil biðja kjósendur
að hugleiða hvaða stjórnmála-
flokkur sé líklegastur til þess að
leiða slíkt starf. Ég óttast ekki
niðurstöðuna.
Jóhannes Geir Sigurgeirsson.
(Höfundur skipar 3. sæti B-listans
i Nordurlandskjördæmi eystra.)
Ungherjakofi Alþjóðasam-
hjálpar verkalýðsins
Steingrímur Eggertsson á Akur-
eyri hafði samband við Dag
vegna myndar, sem birtist í blað-
inu 13. þ.m. Húsið á myndinni
hét Ungherjakofi Alþjóðasam-
hjálpar verkalýðsins, en deild úr
þeim félagsskap var starfandi á
Akureyri á kreppuárunum.
Steingrímur segir, að húsið hafi
verið byggt 1929 eða 1930 á veg-
um ASV, en tilgangur félagsins
var að létta undir með þeim sem
áttu ekki til hnífs og skeiðar,
skorti fatnað eða áttu ekki í neitt
húsaskjól að venda. Á þessum
árum var atvinnuleysi landlægt
og aðföng öll af skornum
skammti. í þessu húsi, sem stóð á
Naustaborgum, voru haldin mót
og þar dvöldu börn fátæks verka-
fólks á sumrin. Ungherjakofinn
var síðar seldur Helga Pálssyni,
útgerðarmanni á Akureyri.
„Ég vann við að byggja Ung-
herjakofann ásamt Þorsteini Þor-
steinssyni frá Engimýri í Öxnadal
og Hermundi Jóhannessyni. Þor-
steinn var aðalmaðurinn við þess-
ar framkvæmdir, sá um að útvega
efni og koma því uppeftir við erf-
ið skilyrði. Húsið var í notkun í
nokkur ár en það varð sífellt erf-
iðara að reka það, m.a. vegna
skulda sem hvíldu á því vegna
efniskaupa. Það verður að segja
það eins og er að við áttum enga
Frá byggingu ungherjakofans. Mennirnir á þakinu eru: Þorsteinn Þorsteinsson og Steingrímur Eggertsson, fjær.
(Úr myndasafni Steingríms Eggertssonar).