Dagur - 03.03.1988, Blaðsíða 11

3. mars 1988 — DAGUR— 11
Meðferð, skóli, vinna
- markmið Krýsuvíkursamtakanna í hnotskum
Húsnæði Krýsuvíkurskóla var
búið að vera vandræðamál í
kerfínu mjög lengi. Uppruna-
lega var skólinn ætlaður sem
heimavistarskóli fyrir börn,
sem af ýmsum félagslegum
ástæðum gætu ekki nýtt sér
það skólakerfí sem væri fyrir
hendi í þeirra heimabyggðum.
Skólinn átti að vera rekinn í
samvinnu við sveitarfélögin á
Suðurnesjum. Hins vegar stóð-
ust ekki kostnaðaráætlanir og
ekki voru allir sammála um
staðsetningu byggingarinnar.
Byggingarframkvæmdum var
því hætt í miðjum klíðum og
stóð byggingin auð í nokkur
ár.
Þá var það sem Krýsuvíkur-
samtökin komu inn í myndina.
Þau ræddu við nefnd, sem skipuð
hafði verið af yfirvöldum til að
ákveða hvað ætti að gera við
Krýsuvíkurskóla. Húsnæðið var
augiýst til sölu og samtökin gerðu
tilboð í það. Nefndin lagði til að
Krýsuvíkursamtökunum yrði selt
húsið og fljótlega náðist sam-
komulag við menntamálaráðu-
neytið og sveitarstjórnir á Suður-
nesjum um kaup á húsinu. Það
var síðan Sverrir Hermannsson
þáverandi menntamálaráðherra
sem afhenti samtökunum afsal
fyrir húsinu árið 1986 og greiddu
Krýsuvíkursamtökin 7,2 milljón-
ir fyrir það.
Húsið var þá í mikilli niður-
níðslu, allar rúður brotnar og
búið að stela öllum ofnum úr
byggingunni. Þar að auki var
búið að ræna öllum sólbekkjum
úr giuggunum. Pað voru svo
sannarlega ekki unglingar sem
stóðu að þessum þjófnaði og
ótrúlegt að fullorðnir menn skuli
leggjast svona lágt. En samtökin
tóku til óspilltra málanna og allt
síðasta ár var unnið að endurbót-
um á húsinu. Það var allt glerjað
upp á nýtt, máiað bæði að utan
og innan og þar að auki þurfti að
leggja í dýra framkvæmd að gera
við þak byggingarinnar.
Nemendur bæði á
grunnskóla- og
framhaldsskólaaldri
Nú er einnig búið að innrétta
kapellu í Krýsuvíkurskóla og
séra Sigurður Guðmundsson sett-
ur biskup vígði hana 19. desem-
ber síðastliðinn. Kristin lífsvið-
horf eru mikilvægur þáttur í
starfsemi samtakanna og er lagt
mikið upp úr því að einstaklingar
notfæri sér mátt bænarinnar.
Hugmyndir Krýsuvíkursam-
takanna um skólann er að hann
verði heimavistarskóli fyrir vímu-
efnaneytendur á aldrinum 14-20
ára. Þannig er ljóst að þeir
nemendur sem koma til með að
stunda nám í skólanum verða
bæði á grunnskólaaldri og fram-
haldsskólaaldri. Af þeim sökum
m.a. telja samtökin eðlilegt að
Krýsuvíkurskóli verði rekinn sem
einkaskóli.
Gert er ráð fyrir því að há-
marksfjöldi nemenda hverju
sinni verði 18. Dvalartími hvers
nemanda er hugsaður 1 skólaár
hið minnsta og gæti farið upp í 2
skólaár. Gert er ráð fyrir 9 mán-
aða skóla.
Krýsuvíkursamtökin telja
nauðsynlegt að gera ráð fyrir 10
kennslustundum að jafnaði á
hvern nemanda eða samtals 180
kennslustundum á viku. Það
samsvarar því að ráða þurfi 6
kennara til skólans, auk skóla-
stjóra. Skólinn mun hafa sam-
starf við aðrar menntastofnanir,
eftir því sem þörf krefur í hverju
einstöku tilviki. Hér er um að
ræða stofnanir eins og skóla
Unglingaheimilis ríkisins, Dal-
brautarskóla, og ráðgjafar- og
sálfræðiþjónustu fræðsluskrif-
stofanna, og jafnframt fram-
haldsskóla í Reykjanesumdæmi
og í Reykjavík.
En hverjir eru þeir unglingar
sem þurfa á slíkri aðstoð að halda
og er þetta stór hópur? Krýsuvík-
ursamtökin telja að það sé þó
nokkur hópur og mun stærri en
flestir geri sér grein fyrir. Þar vísa
þeir í könnun Einars Gylfa Jóns-
sonar sálfræðings, og núverandi
forstöðumanns Unglingaheimilis
ríkisins, sem hann gerði árið 1986
fyrir unglingadeild Félagsmála-
stofnunar Reykjavíkurborgar.
Einar náði sambandi við 86 ein-
staklinga og niðurstöður könnun-
arinnar voru birtar í maí árið
1987.
Ofögur mynd í skýrslu
Félagsmálastofnunar
Þessi könnun dregur upp ófagra
mynd af fjölskylduaðstæðum
þeirra unglinga sem eiga eða hafa
átt við vímuefnavanda að etja.
Meirihluti þeirra hefur ekki alist
upp með báðum kynforeldrum,
aðeins brot af þeim sem verst eru
staddir búa í heimahúsum, yfir-
gnæfandi meirihluti þeirra á for-
eldra sem teljast eiga við vanda-
mál að etja, þar sem upplýsingar
fengust um vandamál systkina
virtust þau vera fjölbreytileg,
einkum vekur athygli að 63,3%
einstaklinganna eiga systkini,
sem einnig teljast eiga við áfeng-
is- og/eða vímuefnavanda að
etja. Mikil vandamál virðast vera
í samskiptum fjölskyldnanna og
skal sérstaklega bent á að tæpur
helmingur unglinganna er talinn
búa við vanrækslu heima fyrir og
tæpur fjórðungur býr við ofbeldi.
Tæpir % heildarhópsins eru taldir
vera í slæmum eða engum tengsl-
um við fjölskyldur sínar.
í könnuninni kemur einnig fram
að meirihluti unglinganna, sem
könnunin náði til, hætti áður en
skyldunámi lauk. Rúmlega helm-
ingur þeirra sem ekki luku
skyldunámi hætti í 8. bekk. í ljós
kemur einnig að 81,9% hópsins
eiga við námserfiðleika að etja,
tæpir % eru sagðir eiga í félags-
legum erfiðleikum í skóla og
rúmur helmingur er sagður eiga í
hegðunarerfiðleikum.
Það eru þrír þættir í markmið-
um Krýsuvíkursamtakanna sem
skera þau frá öðrum meðferðar-
samtökum; þessir þættir eru
meðferð, skóli og vinna. Burðar-
ásinn í þessu er skólastarfið og er
stefnan að einstaklingar ljúki
grunnskólaprófi. Ekki er stefnan
hjá samtökunum að sjá sjálf um
fyrstu meðferð eða afeitrun ein-
staklinga. Það væri of dýrt og
sjúkrahúsin eru vel í stakk búin
að sjá um þann þátt. Krýsuvík-
ursamtökin myndu síðan taka við
þessum unglingum eftir þessa
afeitrun, en það er fyrst þá sem
hin raunverulega meðferð sam-
takanna getur hafist.
Einstaklingurinn
ber ábyrgð á sjálfum sér
Meðferð í Krýsuvík verður
byggð á þeirri trú að skjólstæð-
ingarnir geti lifað án vímuefna og
lært að njóta hæfileika sinna; að
þeir geti tekið ábyrgð á sjálfum
sér, vaxið og þroskast og myndað
starfhæf tengsl við uniheiminn.
Hlutverk meðferðarinnar
verður að hjálpa skjólstæðingun-
um að ná tveim langtímamark-
miðum: a) Að lifa án vímuefna
og b) að bæta líf sitt. Þetta
spannar að sjálfsögðu alla ævi
einstaklingsins, og meðferðin
verður aldrei annað en upphaf
þess sem vonandi verður stöðug
viðleitni til að lifa vímuefnalausu
og hamingjusömu lífi. Þó er hægt
í meðferðinni að meta nokkra
áfanga á þessari leið. Ef eftirfar-
andi skammtímamarkmiðum er
náð, bendir það til nokkurs ár-
angurs á leiðinni að langtíma-
markmiðunum.
Fyrsta markmiðið er að hjálpa
skjólstæðingnum til að viður-
kenna sjúkdóm sinn og einkenni
hans. Afneitun er óaðskiljanleg-
ur hluti sjúkdómsins ásamt öðr-
um varnaraðferðum, sem gera
sjúklingnum ókleift að sjá raun-
verulega stöðu sína og afleiðing-
ar hennar. Fyrstu aðgerðir verða
að beinast að því að hjálpa skjól-
stæðingnum að sjá vímufíkn sína
í réttu ljósi og að skoða hver
áhrif hún hefur haft á persónu-
leika sinn. Þetta verður gert
með ýmiss konar fræðslu og við-
talstækni.
Viðurkenning á vandamálinu
er fyrsta skrefið, en hún er ekki
nóg, síðan þarf að finna hvöt til
að gera fleira. Næsta markmið er
að hjálpa skjólstæðingunum til
að skilja að þeir þarfnist hjálpar
og síðan að gera sér grein fyrir
því að þeir geti náð bata. Þeir
þurfa að skilja og sætta sig við að
þeir gangi með ólæknandi
sjúkflóm, en í stað þess að berj-
ast stöðugt gegn þessari stað-
reynd geti þeir valið að lifa með
sjúkdómnum á jákvæðan hátt.
Samstaða með öðrum sem eins er
ástatt fyrir og eru á sömu leið er
einnig lykilatriði.
Þriðja markmiðið er að hjálpa
skjólstæðingnum til að sjá hvað
það er sem hver og einn þarf að
breyta hjá sjálfum sér til að geta
lifað með vandanum á jákvæðan
hátt. Skjólstæðingnum er með
ýmsum aðferðum hjálpað til að
skoða tilfinningar sínar, afstöðu,
gildismat, hegðun og tilfinninga-
sambönd, og til að ákveða hvern-
ig hver einstakur af þessum þátt-
um er þeim hættulegur, að því
leyti að þeir gætu truflað þá í að
lifa vímuefnalausu lífi. Þess utan
á þetta sjálfsmat að fela í sér mat
á eiginleikum og hæfileikum sem
hægt er að nýta sér á leiðinni til
bata.
Til að ná bata verða skjól-
stæðingarnir að gera fleira en að
skilja vanda sinn og meta hann.
Fjórða markmiðið er að hjálpa
þeim til að færa þennan skilning
yfir í framkvæmdir; þ.e. að
breyta lífsháttum sínum. Til
þessa þarf rótfasta ákvörðun um
að breyta til; að bæta neikvæða
hegðun; að vera ábyrgir gerða
sinna; að stefna að einlægni og
heiðarleika; að bæta samskiptin
við aðra; að taka á neikvæðum
tiifinningum á jákvæðan hátt; að
gera raunhæfar áætlanir og
ákveða að framfylgja þeim. Við-
leitni til að gera slíkar breytingar
er mikilvæg, bæði í meðferðinni
og í framtíðinni til að koma í veg
fyrir föll. Einnig stuðlar hún að
þroska einstaklingsins í víðasta
skilningi þessa orðs. AP
Fyrir framan skólahúsið. T.v. er Bragi Þórðarson staðarráðsmaður og Snorri Welding, starfsmaður Krýsuvíkur-
samtakanna. Myndir; ap
Snorri Welding bendir á gróðurhús þar sem framleitt verður grænmeti.