Dagur - 17.03.1988, Blaðsíða 9

17. mars 1988 - DAGUR - 9
Frá heimsókn stjórnarnefndar málefna fatlaðra að Bjargi. F.v.: Hafdís Hannesdóttir, félagsráðgjafi, Gréta Aðal-
steinsdóttir, hjúkrunarforstjóri Reykjalundi, stjórnarformaður, Ingimar Sigurðsson, fulltrúi heilbrigðisráðuneytis,
Margrét Margeirsdóttir, deildarstjóri í félagsmálaráðuneytinu, Egill Olgeirsson, formaður svæðisstjórnar málefna
fatlaðra á Nl. eystra, Bjarni Kristjánsson framkvæmdastjóri svæðisstjórnar og Helgi Seljan, fyrrv. alþingismaður,
frá Öryrkjabandalagi íslands.
S
Eg er bjartsýnn á
jmmtíö Sjálfobjargar
- Snæbjöm Þórðarson, formaður Sjálfsbjargar á Akureyri tekinn tali
Snæbjörn Þórðarson er for-
maður Sjálfsbjargar, félags
fatlaðra á Akureyri og nágrenni.
Snæbjörn hefur setið í stjórn
Sjálfsbjargar í 5 ár, en jafn-
framt því starfar hann sem
deildarstjóri hjá Ako-plasti,
sem er eitt af þeim fyrirtækjum
sem Sjálfsbjörg rekur á Akur-
eyri. Snæbjörn var um árabil
virkur félagi í íþróttafélagi fatl-
aðra, og hefur lagt íþróttum
fatlaðra lið um langt skeið.
Blaðamaður ræddi vítt og
breitt við Snæbjörn um starf-
semi Sjálfsbjargar og annað
sem til þess félags heyrir.
- Hvernig vildi það til að þú
tókst sæti í stjórn Sjálfsbjargar og
varðst síðan formaður félagsins á
Akureyri?
„Aðdragandi þess var, að ég
hafði starfað í nokkur ár við
íþróttafélag fatlaðra hér í bæ. Á
sínum tíma kom uppstillingar-
nefnd að máli við mig og þá var
ég spurður að því hvort ég vildi
taka sæti í stjórn Sjálfsbjargar.
Ég svaraði þessari beiðni játandi,
en varð hálf smeykur þegar ég
komst að raun um að ætlunin var
að gera mig að formanni félags-
ins. Fyrsta árið mitt í stjórninni
fór í að skoða málefni Sjálfs-
bjargar og að setja mig inn í
reksturinn þar sem ég var ekki
mjög kunnugur þessu áður.
Fyrrverandi formaður var Haf-
liði Guðmundsson, en hann var
þekktur hér í bæ fyrir störf sín að
málefnum fatlaðra. Hafliði var
orðinn sjúkur á þeim tíma sem ég
tók sæti í stjórninni, og andaðist
hann u.þ.b. ári eftir það.“
- Hver voru störf þín í þágu
íþróttafélags fatlaðra?
„Ég byrjaði sem venjulegur
keppandi, en fór fljótlega í stjórn
félagsins og var formaður þess
um þriggja ára skeið eða svo. Ég
keppti tvívegis á Ólympíuleikum
fatlaðra, í fyrra skiptið í Hollandi
árið 1980 og í síðara skiptið í
New York 1984. Ég keppti í
skriðsundi og bringusundi á þess-
unt tíma, en því miður hefur
dregið mikið úr sundiðkun minni
vegna tímaleysis. t>ó hef ég alltaf
fylgst eftir bestu getu með störf-
um íþróttafélags fatlaðra, enda
koma ýmis málefni félagsins inn á
borð stjórnarformanns Sjálfs-
bjargar.“
- Hafðir þú hugsað þér að
beita þér fyrir einhverjum sér-
stökum málefnum þegar þú tókst
sæti í stjórn Sjálfsbjargar?
„Það má segja, að ég hafi ekki
haft nein stefnumarkandi mál í
huga þegar ég tók við for-
mennsku, enda gerðist það frek-
ar óvænt. Ég hef margoft sagt á
stjórnarfundum og víðar, að
maður sem ekki hefur sérmennt-
un á sviði rekstrar, eigi ekki að
taka neinar meiri háttar ákvarð-
anir á eigin spýtur, heldur verður
hann að hafa náið samband við
framkvæmdastjóra um slíkt. Hjá
okkur er þetta þannig að fram-
kvæmdastjórinn leggur ýmis mál
fyrir stjórnina, sem síðan ræðir
um þau og velur þær leiðir sem
hentugastar eru hverju sinni.“
- Hvernig er eignaraðild
Sjálfsbjargar háttað að Bjargi og
fleiri rekstrareiningum á vegum
félagsins?
„Bjarg er sjálfseignarstofnun í
eigu Sjálfsbjargar, félags fatl-
aðra. Innan hússins að Bugðu-
síðu 1 eru þrjú fyrirtæki; Endur-
hæfingarstöðin, Plastiðjan Bjarg
verndaður vinnustaður, og síðast
en ekki síst Vegg-boltinn, íþrótta-
hús með fjórum veggboltasöl-
um, sem tekið var í notkun laug-
ardaginn 12. mars s.l. Fyrir utan
þetta rekum við Ako-plast.
Það má segja, að innan stjórn-
ar Sjálfsbjargar og félagsins
almennt hafi verið skiptar
skoðanir um hvort rétt væri að
fara út í svo umfangsmikinn
rekstur. Kraftar stjórnarinnar
fara að verulegum hluta í ákvarð-
anatöku vegna stjórnarstarfa og
annað sem þarf að sinna vegna
fyrirtækjanna, ekki síst peninga-
mál af ýmsu tagi. Ég álít að
félagslífið hafi liðið nokkuð fyrir
þetta. Upphaflega voru félagslíf
og tómstundastarf aðaláhugamál
félags fatlaðra en þetta hefur
mikið breyst. Forverum mínum í
þessu starfi fannst á sínum tíma
að atvinnutækifæri fyrir fatlaða
væru mjög af skornum skammti á
Akureyri, og töldu þeir því eðli-
legt að Sjálfsbjörg beitti sér fyrir
stofnun fyrirtækis, sem hefði að
markmiði að veita fötluðum
atvinnu.
Þetta var hugmyndin að bygg-
ingu Plastiðjunnar Bjargs, sem
tekin var í notkun haustið 1968 í
húsi við Hvannavelli. Nokkru
síðar, um 1970, var byggt við það
hús viðbótarrými fyrir endurhæf-
ingu. Fyrsta skóflustungan að
húsinu við Bugðusíðu var tekin í
ágúst 1976, en framkvæmdir hóf-
ust ári seinna. Þegar Bjarg var
tekið í notkun um 1979-80 gjör-
breyttist öll aðstaða Sjálfsbjargar
í bænum.“
- Ekki er hægt að segja annað
en að gífurlegur vöxtur hafi verið
í umsvifum Sjálfsbjargar, því
ekki eru nema 30 ár liðin frá
stofnun félagsins næsta haust.
„Já, það er rétt. Sjálfsbjörg átti
að vísu húseignina við Hvanna-
velli skuldlitla. Á þessum árum
voru líka í gildi svonefnd endur-
hæfingarlög, en samkvæmt þeirn
átti Erfðafjársjóður að leggja
fram tvöfalt framlag á móti því fé
sem Sjálfsbjörg tókst að safna.
Helmingur framlagsins var óend-
urkræfur en afgangurinn var lán
til 15 ára. Á þessum árum voru
menn kappsfullir að safna pen-
ingum unt allt Norðurland, og
sendu okkur mörg framlög. Við
gátum síðan þrefaldað þetta fé í
meðförunt.
Endurhæfingarlögin voru felld
niður um áramótin 1983-4, og í
stað þeirra komu lög um málefni
fatlaðra. Þá lokaðist þessi leið til
þreföldunar framlaga, og eftir-
leiðis verðum við að sækja allt
opinbert fé í sérstakan sjóð, sent
heitir Framkvæmdasjóður fatl-
aðra. Framlag til Framkvæmda-
sjóðs fatlaðra er á fjárlögum
hvers árs, auk framlags úr Erfða-
fjársjóði, og í fyrstunni var fram-
lag á fjárlögum vísitölutryggt.
Síðari árin hefur þó ekki verið
staðið við vísitölutryggingar, og
hefur þaö bitnað á sjóðnum
vegna verðbólgu á sarna tíma.“
- Hver er skoðun þín á því
fyrirkomulagi, sem upp var tekið
með nýju lögunum?
„Það er ekkert launungarmál
að fyrst eftir lagabreytinguna
stöðvuðust öll framlög til okkar.
Áður fyrr voru ntenn svo dugleg-
ir að safna fé til starfsins að við
fengum mjög ríflega þau framlög
sem okkur bar miðað við höfða-
tölu. Innan vébanda Sjálfsbjarg-
Snæbjörn Þórðarson við nýju plastprentvélina. Með honum er Sao Ku
Wu, vélvirki frá verksmiðjunum á Taiwan.
arfélagsins á Akureyri eru lang-
mestu eignirnar á landsvísu, ef
miðað er við eignir þeirra 14
Sjálfsbjargarfélaga sem starfandi
eru á íslandi. Flest félögin eiga
litlar eignir en félagið á Akureyri
rekur og á nokkur fyrirtæki, og
það er einsdæmi hér á landi hjá
slíku félagi. Landssamband
Sjálfsbjargarfélaganna á og rekur
húsin við Hátún í Reykjavík, en
Sjálfsbjörg í Reykjavík á ekki
miklar eignir, að frátöldu félags-
heimili. Þó eru þeir að fara út í
atvinnurekstur á næstunni."
- Af hverju varð starfsemi
Sjálfsbjargar svona blómleg á
Akureyri miðað við aöra staði á
landinu?
„Ég tel að það hafi gerst vegna
einstaklinganna, sem stóðu að
þessari uppbyggingu. Þeir voru
geysilega áhugasantir og formað-
urinn sem þá var, Heiörún
Steingrímsdóttir, sent var í 14 ár í
forsvari fyrir Sjálfsbjörg, lagði
mikið af mörkum til þessarar þró-
unar, ásamt öðrum sem sátu í
stjórnunum. Sem dæmi urn þann
stórhug sem ríkti á þessum árum
er t.d. sú stóra lóð sem við höfum
yfir að ráða hér við Bugðusíðu."
- Hefur orðið viðhorísbreyt-
ing til fatlaðra á þeim 30 árum
sem liðin eru frá stofnun félagsins
á Akureyri?
„Já, og hún er mikil. Það er
eitt af stefnuatriðum félagsins að
fatlaðir fái vinnu við sitt hæfi, og
ennfremur að aðgengi fatlaðra að
opinberum byggingum og vinnu-
stöðum sé samkvæmt lögum.
Fatlaðir eiga að njóta sambæri-
legra launakjara og aðrir lands-
menn fyrir sömu vinnu, og reynsla
flestra atvinnurekenda af fötl-
uðu starfsfólki er mjög góð. Fatl-
aðir eru flestir injög samvisku-
samir í vinnu og reyna að standa
sig vel því þeir vita hvers virði
það er að hafa atvinnu. í dag er
málum þannig háttað að flestallt
fatlað fólk, sem hefur aðstöðu og
getu til að vinna, fær vinnu viö
sitt hæfi, sem belur fer. En ég
verð að segja að einkafyrirtæki
hafa e.t.v. staðið sig betur nteð
tilliti til þess að ráða fatlaða
starfsmenn en ríkisrekin fyrir-
tæki.“
- Hvernig standa fyrirtækin að
vígi í dag?
„Það er mikill vaxtarbroddur í
Ako-plasti, en Plastiðjan Bjarg
er í föstum farvegi nteð sína
frantleiðslu, og það er dýrt að
breyta verksmiðjunni í þá veru
að láta hana framleiöa aðrar
gerðir af vörunt en hún gerir í
dag. Plastiðjan er að sjálfsögðu í
miklum tengslum við byggingar-
iðnaðinn, og við fundum fyrir því
þegar framkvæmdir duttu niður
hér í bænum upp úr 1980.
Við keyptum Ako-verksmiðj-
una í júlí 1986, og höfunt rekið
hana síðan. Mér líst mjög vel á
framtíðina í þeint rekstri, og við
erum vissir um að markaðurinn
hérlendis er nægilega stór fyrir
okkur þannig ,að við keyptum
vélasamstæðu frá Taiwan, eina
vél til að prenta á plast og þrjár
pokavélar. Þessa dagana erum
við að koma þessu í gang, og með
því aö ráða sölumann að fyrir-
tækinu ætlum við okkur að kom-
ast inn á ntarkaðinn. Þarna munu
vinna allt að tíu ntanns, en sem
stendur vinna átta þarna. Með
þessu viljum við auka atvinnu-
tækifæri fyrir fatlaða á Akur-
eyri."
- Hver eru tengsl Sjálfsbjargar
og Svæðisstjórnar málefna fatl-
aðra?