Dagur - 15.09.1988, Blaðsíða 8

8 - DAGUR - 15. september 1988
Hjálparsveitir:
„Fyrst og fremst sameiginlegt
öryggistæki landsmanna“
- Rætt við Jón Halldór Jónasson og Tryggva Pál Friðriksson
hjá Landssambandi hjálparsveita skáta
„Ekkert hafði spurst til manns-
ins í rúman sólarhring og fóru
því hjálparsveitir til leitar. Eft-
ir nokkurra tíma leit fannst
maðurinn nokkuð þrekaður,
en heill á húfi. Hafði hann
villst af leið á leið til byggða og
óvíst hefði verið um örlög hans
ef hjálparsveitirnar hefðu ekki
fundið hann.“ Þetta eru ekki
óalgengar fréttir, en gerir fólk
sér almennt grein fyrir því
mikla sjálfboðaliðastarfi sem
hjálparsveitirnar inna af
hendi?
Á íslandi eru starfandi 23
sveitir og skráðir meðlimir í þeim
eru 1300. Ekki eru nú allir virkir,
en gera má ráð fyrir að um 700-
800 þeirra taki þátt í hjálparsveit-
arstarfi. Ekki er nauðsynlegt að
hafa verið skáti til að ganga til
liðs við hjálparsveitirnar, enda
eru ekki allar hjálparsveitir
skátasveitir. Til að forvitnast
meira um starfsemi hjálparsveit-
anna lögðum við leið okkar inn í
höfuðstöðvar Hjálparsveita skáta
á íslandi við Snorrabraut í
Reykjavík og ræddum við Jón
Halldór Jónasson og Tryggva Pál
Friðriksson um starfsemina. Við
byrjuðum á því að spyrja Jón
Halldór hvað samtökin gerðu.
„Landssamband hjálparsveita
skáta eru heildarsamtök allra
hjálparsveita á landinu og sinnir
Landssambandið öllum sameig-
inlegum hagsmunamálum sveit-
anna, jafnt út á við sem inn á við,
og öðru því sem hugsanlega getur
verið hjálparsveitunum til fram-
dráttar.
Landssamband hjálparsveita
skáta, LHS, var stofnað 27.
nóvember 1971. Þá voru starf-
andi níu hjálparsveitir á landinu,
sú elsta formlega stofnuð 1932 í
Reykjavík, en næstu sveitir árið
1951 í Hafnarfirði og á ísafirði.
Sveitin á Akureyri var stofnuð
árið 1971, en einnig eru starfandi
fimm aðrar sveitir á Norðurlandi:
Á Blönduósi, Dalvík, í Aðaldal,
Reykjadal og svo Hjálparsveitin
Dalbjörg í Saurbæjarhreppi.
Þótt þessar sveitir, nema Dal-
björg sem ekki er skátasveit en er
samt meðlimur í LHS, ættu allar
einhvers konar aðild að Banda-
Iagi íslenskra skáta, vantaði mik-
ið upp á að samstarf milli sveita
væri nægjanlegt. Forystumenn
þessara sveita voru einhuga um
að með stofnun LHS væri stigið
stórt skref til aukins og árangurs-
ríkara samstarfs þeirra á milli,
svo og að til yrði aðili sem annast
gæti sameiginleg hagsmunamál
sveitanna og samskipti við opin-
bera aðila.“
Náið samstarf við
Slysavarnafélagið og
Almannavarnir
- Við beindum nú spjótum okk-
ar að Tryggva og spurðum hann
hvert hlutverk LHS væri?
„Meginhlutverk LHS er að efla
samheldni hjálparsveitanna, stuðla
að auknu samstarfi þeirra inn-
byrðis og starfa sem tengiliður
þeirra á milli um hin ýmsu mál.
Landssambandið kemur fram
fyrir hönd aðildarsveitanna gagn-
vart opinberum aðilum og lands-
samtökum björgunaraðila með
öll þau mál er snerta hjálparsveit-
irnar í heild.
Mikilvægur þáttur í starfi LHS
er að vinna að bættri aðstöðu til
æfinga og starfs hjálparsveitanna
og markvissu streymi upplýsinga
til almennings um gildi og nauð-
syn öflugra hjálparsveita.
LHS leggur mikla áherslu á að
vera í góðum tengslum við félaga
hjálparsveitanna. Starfandi eru
tveir erindrekar og heimsækja
þeir hjálparsveitirnar eftir efnum
og ástæðum. Að auki fá sveitirn-
ar heimsóknir frá kennurum
Björgunarskóla LHS þegar þær
óska eftir námskeiðum.
Til að viðhalda jöfnum tengsl-
um allt árið og koma upplýsing-
um og fræðslu til hjálparsveit-
armanna gefur LHS út fréttabréf,
Hjálparsveitartíðindi. Það kemur
reglulega út og er sent til allra
áhugamanna um málefni hjálpar-
sveita þeim að kostnaðarlausu.“
- Þið talið um Björgunarskóla
LHS. Hvaða stofnun er það?
„Björgunarskóli LHS var
stofnaður árið 1977 og hefur alla
tíð síðan verið leiðandi í þjálfun-
armálum hjálparsveitanna, sér-
staklega hvað varðar menntun
leiðbeinenda.
Skólinn starfar eftir reglugerð
sem sett er af stjórn LHS, en dag-
leg stjórn hans er í höndum
skólastjóra og tveggja yfir-
kennara. Er annar á sviði skyndi-
hjálpar- og almannavarna, en
hinn á björgunarsviði. Gefin hef-
ur verið út Námsskrá, sem hefur
að geyma yfirlit yfir 56 námskeið
sem skólinn heldur eða hjálpar-
sveitarmenn geta sótt hjá öðrum.
Aðilar annarra björgunarsam-
taka geta líka sótt námskeið hjá
Björgunarskólanum. Námsstyrk-
ir hafa einnig verið veittir, bæði
til að fá erlenda leiðbeinendur
•hingað til lands og til að styrkja
hjálparsveitarmenn til námskeiða
eða þjálfunarferða erlendis."
- Hvernig er samvinnu hátt-
að við aðra aðila í þjóðfélaginu
sem starfa að svipuðum verkefn-
um og þið, t.d. Almannavarnir,
flugbjörgunarsveitir, Rauða
krossinn og Slysavarnafélagið?
Nú varð Jón Halldór aftur fyrir
svörum:
„Við eigum gott samstarf við
þessa aðila. LHS er aðili að sam-
komulagi við Almannavarnir
ríkisins um heildarskipulag hjálp-
arliðs vegna almannavarna. Sam-
kvæmt skipulaginu leggja LHS
og Hjálparsveitir skáta til hluta
hjálparliðs almannavarna í land-
inu. Meginhlutverk hjálparsveit-
anna er skyndihjálp og fer LHS
með þann málaflokk.
Samstarf björgunarsamtak-
anna þriggja, LHS, Slysavarna-
félag Islands og Landssambands
flugbjörgunarsveita hefur aukist
mjög undanfarin ár og tekið á sig
formlegri mynd. Formlegt sam-
komulag var gert milli þessara
aðila árið 1985 og var þá landinu
skipt í 18 björgunarsvæði. Yfir
hverju svæði er svæðisstjórn og
fer sú stjórn með yfirstjórn allra
leitar- og björgunarmála á sínu
svæði. Þegar aðgerðir eru víð-
tækari og ná yfir fleiri svæði fer
Landsstjórn björgunarsveita með
yfirstjórn."
Lukkutríóið drjúg
tekjulind
- Nú er þetta mikið starf og það
hlýtur að kosta mikinn pening að
reka svona iandssamtök. Hvernig
farið þið að því að fjármagna
reksturinn?
„Já, það er rétt að rekstur
aðildarsveitanna kostar mikinn
pening. Til að standa straum af
þessum kostnaði hefur LHS m.a.
staðið fyrir innflutningi og dreif-
ingu á flugeldum sem sveitirnar
selja síðan til að standa undir
rekstri sínum.
Við fáum um 1200 þúsund í
styrk frá ríkinu til starfseminnar.
Það er ekki mikið ef tekið er tillit
til þess að rekstur LHS kostar um
12 milljónir á ári og velta okkar
er um 120 milljónir. Staðreyndin
er einnig sú að við borgum mun
meira í tolla og gjöld af þeim
tækjum sem við kaupum en sem
nemur þessum ríkisstyrk.
Við leggjum ríka áherslu á
fjárhagslegt og skipulagslegt
sjálfstæði einstakra sveita. LHS
er að mestu leyti þjónustuaðili
fyrir sveitirnar og við borgum
mikið af okkar fjármagni beint til
sveitanna. Við flytjum t.d. alla
flugelda inn og seljum síðan ein-
stökum sveitum þá á kostnaðar-
verði. Ýmis tæki eru flutt inn af
okkur en síðan dreift til sveit-
anna. Þar má t.d. nefna að við
keyptum farsíma fyrir allar hjálp-
arsveitir í landinu og þetta allt
gerir það að verkum að bók-
haldsleg velta okkar er nokkuð
há.
Lukkutríói var hleypt af stokk-
unum fyrir um einu ári í sam-
vinnu við flugbjörgunarsveitirnar
og Slysavarnafélag íslands og
hefur það reynst drjúg tekjulind.
Sveitirnar fá síðan stundum
styrki frá þeim sveitarfélögum
sem þær starfa í. Þar má t.d.
nefna að Hafnarfjarðarbær hefur
alltaf gert vel við sína menn og
mættu önnur sveitarfélög taka
hann til fyrirmyndar.
Meginuppistaðan í fjáröflun
LHS til eflingar starfi hjálpar-
sveitanna hefur ætíð byggst á
þeim skilningi að öflugar hjálpar-
sveitir séu fyrst og fremst sameig-
inlegt öryggistæki landsmanna og
starfræktar í þeirra þágu.“
- Nú heyrist stundum að
meðlimir hjálparsveitanna séu
„ofvaxnir unglingar" sem fái
útrás í því að tæta upp í óbyggðir
Halldór Torfason, Akureyri, setur gervisár á „sjúkling" svo slysaæfingin
verði sem eðlilegust.
Lestur korta er mjög mikilvægur þáttur í leitarstarfi hjálparsveitanna.
Snjóflóðaleitaræfing í Hlíðarfjalli er
árviss viðburður. Til að gera mönn-
um enn betur Ijósa alvöruna eru 2-4
félagar grafnir í skriðuna.
Ljósmynd: Sveinbjörn Dúason.
á torfærutröllum og notfæri sér
þá aðstöðu sem hjálparsveitirnar
skapi þeim. Hvað viljið þið segja
um þetta?
Tryggvi og Jón Halldór litu
hvor á annan og kímdu. „Já, það
er rétt að við fáum stundum að
heyra þetta, en það er þá venju-
lega sagt í gríni,“ sagði Tryggvi.
„Hins vegar er sannleikskorn í
þessu og það verður alltaf að vera
til gulrót til að fá fólk til að starfa
í svona félagsskap," bætti hann
við.
Jón Halldór varð nú hugsi á
svipinn og sagði: „Það er rétt sem
Tryggvi segir að það sé sannleiks-
korn til í þessari gagnrýni. Hins
vegar legg ég ríka áherslu á að
meðlimir hjálparsveitanna eru
engir unglingar. Menn verða að
vera orðnir 18 ára til að geta ver-
ið fullgildir meðlimir í hjálpar-
sveitunum og þjálfunartíminn er
mjög stífur. Við verðum nefni-
lega að gæta okkar að misnota
ekki þessa aðstöðu okkar til þess
eingöngu að fá tækifæri til að
stunda áhugamál okkar.
Hins vegar má ekki gleyma því
að þetta er ólaunað áhugamál og
meðlimir sveitanna leggja
ómældan tíma í þetta. Auðvitað
verður fólk að fá eitthvað í stað-
inn og það er varla hægt að mót- *
mæla því að það er æskilegt að
áhugamálið geti verið bæði fræð-
andi, uppbyggjandi og nauðsyn-
legt fyrir einstaklinginn og þjóð-
félagið," sagði Jón Halldór Jóns-
son hjá Landssambandi hjálpar-
sveit skáta að lokum. AP