Dagur - 23.11.1988, Blaðsíða 7

' '^3. rÝóVémfcier “Íð88 - DAÖÚR-11
að stúlkurnar virðast hirða betur
um tennur sínar en strákarnir.
Munur milli skóla
í erindi sínu vék Arni næst að
nokkuð merkilegum niðurstöð-
um sem hann fékk, er hann bar
saman einstaka skóla. Niðurstað-
an var í megin dráttum þessi:
Skóli: Meðalfjöldi skemmdra
og fylltra tannflata:
Barnaskóli Akureyrar 4,7
Glerárskóli 6,1
Lundarskóli 5,6
Oddeyrarskóli 4,5
Síðusicóli 8,6
Af þessu má sjá, að verst virð-
ist ástandið vera í Síðuskóla og
Glerárskóla. Áberandi best er
það í Oddeyrarskóla og Barna-
skóla Akureyrar. Börnin í
Lundarskóla fara meðalveg í
þessum efnum. Samfara þessum
niðurstöðum má geta þess, að í
tveimur „verstu“ skólunum voru
sömuleiðis fæstar skorufylltar
tennur en flestar í „bestu“
skólunum. Styður þetta enn frek-
ar kenninguna um ágæti skoru-
fyllinga í baráttunni við tann-
skemmdirnar.
Þegar tveir bestu og tveir
verstu skólarnir eru teknir og
pörin borin saman kemur í ljós,
að meðalfjöldi skemmdra og
fylltra tannflata barna í BA og
Oddeyrarskóla er 4,6 á móti 7,1 í
Glerárskóla og Síðuskóla. Á
meðfylgjandi súluriti eru skólarn-
ir sömuleiðis bornir saman með
tilliti til fjölda skemmdra og
fylltra flata. Par táknar skástrik-
aða súlan börn í Glerárskóla og
Síðuskóla og sú rúðustrikaða BA
og Oddeyrarskóla. Lárétti ásinn
sýnir fjölda tannflata. Glögglega
má sjá hversu mikill munur er á
þessum skólum. Árni sagði erfitt
að gefa einhlíta skýringu á þess-
um mun. Forvarnarstarf væri
mjög svipað innan skólanna, svo
og sú tannlæknisþjónusta ,sem
börnin njóta. Hugsanleg skýring
væri sú að í nýrri hverfum býr
ungt fólk sem stendur í húsbygg-
ingum, vinnur mikið og hefur ekki
eins mikinn tíma til að sinna
þessum hlutum.
Að lokum, nokkrar staðreynd-
ir varðandi ágæti skorufyllinga.
Árni bar saman 54 bestu börnin í
rannsókninni og þau 54 verstu,
með tilliti til samhengis milli
fjölda skorufylltra tanna:
Fjöldi Meðal-
skorufylltra fjöldi á
tanna: barn:
„Góðu“ börnin 255 4,7
„Slæmu“ börnin 112 2,2
Árni reyndi að skýra niður-
stöður rannsóknar sinnar. Auk
þess að tala um tannverndarátak
Tannlæknafélags Norðurlands
sagði hann m.a.: „Ástandið á
tannlæknaþjónustu í bænum er
mjög gott. Ástandið varðandi
tíðni tannskemmda er mun betra
en búist var við og með því betra
sem gerist á íslandi. Fað er
greinilegt að tveir skólar, barna-
skólarnir í Þorpinu skera sig úr
því ástandið þar er marktækt
verra en í tveimur elstu skólum
bæjarins, Oddeyrarskóla og
Barnaskóla Akureyrar.“ VG
Hildur Karadottir tannfræðingur:
Fræðsla foreldra ungra
bama ber árangur
DMFT=0 dmft=0 DMFT/dmft=0
Argangur 1980 71,1% 23,5% 20,6%
1981 83,5% 26,5% 25,0%
Tafla A.
Á Akureyri starfar Hildur
Káradóttir tannfræðingur.
Hún nam sitt fag í Svíþjóð,
fyrst í Malmö í tvö ár 1977-
1978 og síðar bætti hún við
einu ári í Örebro og lauk þar
námi á síðasta vori. Arin 1981-
1985 starfaði hún í hlutastarfi á
Ungbarnaeftirliti Heilsugæslu-
stöðvarinnar á Akureyri við
fræðslu um tannvernd fyrir
foreldra 7 mánaða og 2ja ára
barna. Á aðalfundi Tann-
læknafélags Norðurlands
nýverið, sagði Hildur frá
niðurstöðum könnunar sem
hún framkvæmdi við vinnu
sína á Ungbarnaeftirlitinu og
eftir skýrslum tannlækna á
Akureyri. Hún varð góðfús-
lega við beiðni Dags um að
skýra frá þessum niðurstöðum
á síðum blaðsins.
Þar sem engin skipulögð
fræðsla um tannvernd hafði áður
verið á Ungbarnaeftirlitinu á
Akureyri, hafði Hildur áhuga á
að vita hvort hún skilaði sér á
einhvern hátt.
Fræðsla er
mikilvægur þáttur
Fræðslan sem foreldrarnir fengu
var aðallega um gildi réttrar
fæðu, munnhirðu og flúornotk-
un. Tennur 2ja ára barna voru
skoðaðar, skráður var fjöldi
tanna, tannskemmdir; bæði byrj-
unarskemmdir og skemmdir,
munnhirða, tannmissir, notkun
flúors og ef eitthvað var athuga-
vert við mataræði barnsins.
Varðandi mataræði, er mjög
mikilvægt að matarvenjur séu
réttar þannig að tönnunum sé
gefin hvíld milli máltíða. Þá er
tannhirðan mikilvæg, að rétt
áhöld séu notuð og rétt aðferð.
Foreldrar tveggja ára barna
fengu fræðslu um gildi „laugar-
dagssælgætis“, þ.e. að ef á annað
borð börnum er gefið sælgæti, er
best að þau innbyrði skammtinn
allan í einu, en að verið sé að smá
gefa þeim hann á lengri tíma.
Segja má að sumt sælgæti sé æski-
legra en annað, t.d. fyrir utan
sykurlaust sælgæti, er súkkulaði
ágætt. Allt sem loðir við tennur
eða er lengi í munninum t.d.
karamellur eða brjóstsykur, er
slæmt. f>á hefur þess misskilnings
gætt að kartöfluflögur og popp-
korn séu svokallað „kjör-sæl-
gæti“, en það hefur mikla viðloð-
un og hefur mikla sterkju.
Hugsa þarf um
barnatennurnar líka
Aðal könnun Hildar fór fram á 6
ára börnum, fæddum 1980 sem
höfðu ekki fengið neina fræðslu á
Ungbarnaeftirlitinu um tann-
vernd og 6 ára börnum fæddum
1981 sem höfðu fengið fræðslu
bæði við 7 mánaða og 2ja ára
aldur. Báðir hóparnir voru um
40% af sínum árgangi. Hildur fór
í skýrslur tannlækna og bar sam-
an svokallaðar DMFT-tölur, sem
er fjöldi skemmdra, viðgerðra og
úrdreginna tanna. Á meðfylgj-
andi töflu merktri A, má sjá
helstu niðurstöður um hlutfall
þeirra barna sem höfðu allar
tennur heilar. Þar eru fullorð-
instennurnar í dálki merktum
DMFT og barnatennur í dálki
dmft. Kemur þar berlega í ljós,
að börnin sem höfðu fengið
fræðslu (fædd 1981), eru með
mun hærra hlutfall sinna tanna
heilt og óviðgert. Þá má einnig
sjá, að minni munur er á barna-
tönnum og fullorðinstönnum, en
Hildur taldi líklegast að skýringin
væri sú, að enn eimdi eftir af
þeim hugsunarhætti að fólk legði
litla áherslu á umhirðu
barnatanna. Það hugsaði með sér
að þessar tennur dyttu úr og
gerði sér ekki grein fyrir mikil-
vægi þeirra síðar fyrir fullorðins-
tennurnar.
Flúornotkun mætti
vera meiri
Auk þessa, gerði Hildur könnun
áður en hún hætti störfum á
tveimur hópum tveggja ára
barna. Annars vegar börnum for-
eldra sem ekki höfðu fengið
fræðslu við 7 mánaða skoðun og
komu í fyrsta skipti til hennar í
fræðslu tveggja ára og hins vegar
börnum foreldra sem höfðu feng-
ið fræðslu við 7 mánaða aldur.
Skráðar voru byrjunartann-
skemmdir, tannskemmdir og
notkun flúors. Við samanburð á
þessum tveimur hópum, sást
greinilegur munur á þeim börn-
um hverra foreldrar höfðu fengið
fræðslu við 7 mánaða aldur.
í stuttu máli, voru helstu
niðurstöður þær, að í fyrri hópn-
um voru 12% barna sem ekki
fengu fræðslu með tannskemmdir
og í seinni hópnum sem fengið
hafði fræðslu fór hlutfallið niður í
6,8%. í fyrri hópnum notuðu
39% flúortöflur og ekki nema
43% af seinni hópnum. Þarna
hefði Hildur viljað sjá meiri mun.
Það sem öll börnin sem höfðu
tannskemmdir við 2ja ára aldur
áttu sameiginlegt, var að þau
drukku mjög mikinn sykraðan
juice, eða ávaxtasafa jafnvel ein-
göngu í staðinn fyrir mjólk. Hild-
ur sagði, að sér hefði komið mik-
ið á óvart og að það hafi valdið
henni miklum vonbrigðum, að
flúornotkun var sáralítið meiri í
hópnum sem sérstaklega hafði
verið rætt við um flúor. Fordóm-
ar gegn flúor eru greinilega mikl-
ir enn, en margir eru þeirrar
skoðunar að flúor sé eitur sem
hann alls ekki er í því magni sem
mælt er með til varnar tann-
skemmdum. „Flúor er náttúru-
legt efni og við innbyrðum t.d.
nokkurt magn af honum í fæðu.
Ef við neytum flúors í réttu
magni, sem gerir tönnum mikið
gagn, hefur það engin skaðleg
áhrif. Flúor í tannkremi hefur
geysilega góð áhrif og er sá þáttur
sem hefur stuðlað hvað mest að
fækkun tannskemmda í heimin-
um,“ sagði Hildur.
Ástand í fræðslumálum
gott á Akureyri
Sú breyting hefur nú orðið á, að í
stað þess að þurfa lyfseðil fyrir
flúortöflum og greiða fyrir þær í
apótekum, fá nú foreldrar 7 mán-
aða til 6 ára barna ókeypis flúor-
töflur afhentar hjá Ungbarnaeft-
irlitinu á Akureyri.
Þrátt fyrir að nú sé ekki starf-
andi tannfræðingur við Ung-
barnaeftirlitið á Akureyri, fer þar
fram mjög góð fræðsla um
tannvernd. Hjúkrunarfræðingar
sinna þessu starfi mjög vel og
veita foreldrum 7 mánaða, 2ja og
4ra ára barna þessa fræðslu.
„Það er svo margt sem spilar
inn í með það, að tannskemmd-
um fer fækkandi. Það er ekki að-
eins fræðsla, bæði í ungbarna-
eftirliti og í skóluin, heldur fer
mikil fræðsla fram á tannlækna-
stofunum. Tannlæknum hefur
fjölgað á Akureyri og þeir geta
gefið sér meiri tíma til tannvernd-
arstarfs en áður, þegar aðeins var
hægt að sinna því bráðnauðsyn-
legasta. Þá hafa farið fram skipu-
legar skólatannlækningar á veg-
um Heilsugæslustöðvarinnar á
Akureyri og Tannlæknafélags
Norðurlands auk flúorburstunar í
skólum. Breytt viðhorf almenn-
ings í þjóðfélaginu til tanna og
tannheilsu hefur líka sitt að
segja. Það er að koma upp ný
kynslóð af fólki sem hefur eigin
tennur og kann að meta það. Það
fólk hugsar e.t.v. betur um tenn-
ur barna sinna. Betri tækni í
tannlækningum, t.d. skorufyll-
ingarnar og flúorlökkun, hefur
mjög góð áhrif. Allir þessir þættir
vinna saman og hafa sín áhrif,“
sagði Hildur að lokum. VG