Dagur - 23.11.1988, Blaðsíða 13

23: hóvénít&er -Í988 - DAGÚR - íá
Sfldarævintýrið
á Siglufirði
- spjallað við Björn Dúason um nýútkomna bók hans
Ég byrjaði snemma að eltast við síldina, scgir Björn Dúason.
Út er komin bókin „Síldar-
ævintýrið á Siglufirði“ eftir
Björn Dúason, sem hann sjálf-
ur hefur gefið út. Þetta er
fyrsta bók höfundar og jafn-
framt sú síðasta að hans sögn,
„þetta er eins erfitt og að eiga
barn,“ sagði hann. í bókinni er
brugðið upp myndum frá þeim
árum í sögu Siglufjarðar þegar
bæjarlífið snerist allt um síld-
ina og greint frá mönnum
sem settu svip á bæinn á þeim
tíma. Þá eru og þættir úr
atvinnu- og menningarsögu
bæjarins.
Á kápu bókarinnar er sagt, að
verið sé að reyna að bæta við
köflum í sögu síldarævintýrisins á
Siglufirði. „Þetta eru minningar
og samantekt manns sem allt frá
barnsárum lifði þennan umbrota-
tíma og kynntist af eigin raun
síldveiðum og síldarvinnslu . . .
Uppistaða í síðari hlutanum eru
kvæði og bragir, sem höfundur
byrjaði snemma að safna. Margir
þeirra munu nú í fárra eigu og
hafa hvergi birst.“
Björn Dúason er fæddur í
Ólafsfirði en fluttist með foreldr-
um sínum til Siglufjarðar árið
1917, þá á öðru ári og ólst þar
upp. Hann starfar nú sem skrif-
stofumaður í Ólafsfirði.
Tvisvar landnám á
Siglufírði?
„Ég er einkabarn og það
skemmdi ekki fyrir því það var
aldrei gerður greinarmunur á
nóttu eða degi þegar síldin var.
Maður gat alltaf verið úti á
kvöldin þegar maður vildi og
fylgst með, en ég byrjaði snemma
að eltast við síldina með móður
minni,“ sagði Björn þegar hann
leit inn á ritstjórn Dags nýlega.
„Það má segja að tvisvar hafi ver-
ið gert landnám á Siglufirði, í
bæði skiptin af Norðmönnum.
Fyrst kont Þormóður rammi hinn
forni og nam Siglufjörð og síðan
komu ■ hvalfangararnir. Þeir
komu auga á þetta ágæta hafnar-
stæði og þeir sögðu frá því þegar
heim kom, að sjórinn væri þar
svartur af síld. Peningamenn í
Noregi fóru upp frá því að senda
til Siglufjarðar sína menn. í
fyrstu söltuðu þeir á flotpöllum
utan við bæinn og fengu stúlkur
úr landi til vinnu. Það dugði ekki
lengi svo þeir fóru að byggja
bryggjur. Þá fór fólk alls staðar af
landinu að flykkjast til Siglu-
fjarðar og bærinn verður merki-
legur bær. Þangað kom fyrsti
sóknarpresturinn 1888 sr. Bjarni
Þorsteinsson sem var einstakur
maður og það var mikið lán að fá
hann til bæjarins. Nú, fyrst eftir
að Norðmenn komu til Siglu-
fjarðar, varð að fá mann til að fara
með símskeyti til Ólafsfjarðar
því enginn var síminn. Þá voru
engin salerni og ekkert vatn eða
rafmagn.“
Kvennafar og lauslæti
- Hvað kom til að þú fórst út í
ritun bókarinnar?
„Það sem fyrst og fremst hvatti
mig til þess var að ég átti svo mik-
ið safn af vísum og gömlum
kvæðum um Siglufjörð sem ég
hafði safnað saman. Þetta eru í
mörgum tilfellum gamanvísur
sem samdar voru á þessum tíma
og sungnar á mannamótum. Auk
þess þykir mér sérstaklega vænt
um Siglufjörð og lít ávallt á mig
sem Siglfirðing. Það liggur því
ekki svo mikil vinna á bak við
bókina og ég styðst líka við aðrar
bækur sem ritaðar hafa verið um
sögu Siglufjarðar, eins og tekið
er fram í inngangi bókarinnar."
Aðspurður um hvort hann ætl-
aði ekki að halda áfram skrifum,
sagðist hann ekki reikna með
því. „Ég varð stundum aö hætta
og hvíla mig á þessu þegar ég var
að gramsa í skúffum og taka
þetta saman. Meinið er, að það
er svo gróft það sem eftir er, að
það er ekki hægt að láta það frá
sér. Kvennafarið og lauslætið var
svo mikið, eins og segir reyndar
aðeins frá í bókinni. Ég hefði t.d.
ekki látið þetta ritverk frá mér, ef
mér hefði ekki verið sagt að þetta
væri þess virði. Sannleikurinn var
nefnilega sá, að hver íslendingur
sem kominn var til ára sinna, tók
þátt í síldarævintýrinu á einn eða
annan máta. Þessi tími er ákaf-
lega merkilegur. Málið kom t.d.
inn á Alþingi þegar reka átti alla
Norðmenn frá Siglufirði."
í bókinni er mikið af kvæðum
þeim sem Björn hefur safnað.
Sem dæmi, þá átti eitt sinn að
byggja þar hafnarbryggju og um
það voru ortir heilu bragirnir. Þá
er í bókinni safn gamalla ljós-
mynda frá þessum tímum.
Við birtum hér kafla úr bók-
inni þar sem segir frá norskum
verkunarstúlkum sem komu til
Siglufjarðar á hverju sumri.
„ Var þetta fastbundinn félags-
skapur, sem fylgdi síldinni eftir
vertíðum, þrautæfður í sínu
starfi. Var hópur þessi nefndur
„Flökkumeyjarnar“. Hvorki
voru þær fælnar né óframfærnar
til orðs né æðis, enda frjálsar og
óháðar. Aldrei varð þeim svara-
fátt og guldu andsvar við ávarpi.
Mátti með sanni segja, að. þær
væru prýðilega að sér til
munnsins, eigi síður en í verklegri
þjónustu og greiðvikni.
Hvergi voru þær skráðar til
heimilis, greiddu hvergi neina
skatta né opinber gjöld. Par sem
síldveiðin var - þar voru
þær. ..“
„. . . Samtíða norsku blóma-
rósunum hér var ein íslensk og
gaf hún frændsystrum sínum í
engu eftir, hvorki til orðs né
athafna. Hafði hún lengi verið í
Noregi og starfað á norskum
skipum. Sagðist henni sjálfri svo
frá, að hún hefði eitt sinn verið
háttsett skipsjómfrú á dýrlegustu
strandferðaskipum Noregs, um-
gengist þar aðalsfólk og meira að
segja verið við framreiðslu þar
sem hans hátign Noregskonungur
hefði setið til borðs. Hefði hún
þjónað fyrir háborðinu. En svo
kom það slys fyrir eitt þetta dýr-
lega farþegaskip, að það strand-
aði úti fyrir Lister. Hefði hún
bjargast ásamt tuttugu og tveim
skipsmönnum upp á ofurlítinn
hólma, fáklædd mjög. Kvað hún
sig hafa misst öll „undirseglin“,
en sveipað sig í þeirra stað
norska fánanum, að svo miklu
leyti sem það kom að notum. Var
hún síðan kölluð „Norska
flaggið". Ekki verður getið um
nafn hennar né hvaðan hún var
ættuð. Henni var vel liðugt um
málbeinið og lét engan hjá sér
eiga í orðaskaki. “
Þá grípum við niður í kafla
sem segir, að bærinn hafi fengið á
sig óorð, rógburð og álygar.
„Parna í bæ áttu manndráp að
vera daglegir viðburðir. Sögu-
mennina munaði ekkert um þótt
þeir dræpu tvo og upp í þrjá á
sérstökum tyllidögum. Allan sól-
arhringinn linnti aldrei blóðugum
ölæðisbardögum. En - verst varð
þó kvenþjóðin úti. Siglfirskar
konur og aðkomustúlkur, sem
stunduðu síldarsöltun, voru hisp-
urslaust stimplaðar hórur, eða
vægast skækjur. Pær er til Siglu-
fjarðar sóttu í atvinnuleit voru að
almannarómi óumflýjanlega
barnshafandi eftir vertíðina og
löðrandi í kynsjúkdómum.!‘ VG
Bílar tíl sölu
Cherocee Laredo árg. ’86, 6 cyl. Sjálfskiptur með
öllu. Gullfallegur bíll.
Skoda 130 CL árg. ’88. Ekinn 4 þús. km.
Akureyri, sími 22255.
AKUREYRARB/tR
Félagsmálastofnun
Akureyrar flytur
Ráðgjafadeild flytur að Hafnarstræti 103 3.h.
símar 25880 og 25881. Lokað verður vegna
flutninga fimmtudag og föstudag 24. og 25. nóv.
nk. en hægt verður að ná í starfsmenn vegna
brýnna erinda milli kl. 1t,og 12 báða dagana.
Mánudaginn 28. nóvember verður opnað að
Hafnarstræti 103.
Heimilisþjónusta flytur að Hlíð og er síminn
27930.
Félagsmálastofnun Akureyrar.
NYJAR
BÆKUR
Fást í bóka-
búðum og
blaðsölum
um allt land
o
SNORRAHÚS
Strandgötu 31 • Akureyri
Sími 96-24222
itun teitxái itppftMfctft*
«0 fausi.
Indíánaprinsessan
Líkið stjórnar leiknum
KRISTRÚN GUÐMUNDSDÓTTIR,
Hléskógum,
andaðist fimmtudaginn 17. nóvember.
Jarðarförin fer fram frá Draflastöðum laugardaginn 26.
nóvember kl. 14.00.
Blóm vinsamlegast afþökkuð, en þeim sem vilja minnast hinn-
ar látnu er bent á Sjálfsbjörgu.
Guðmundur Þórisson,
Sigurður Þórisson,
Kristín Gunnarsdóttir,
Gunnar Guðmundsson.