Dagur - 10.12.1988, Blaðsíða 17

sakamálasogo
10. desembér 1988 - DAGUR'- 17
f------------------
Aulabárdurbm í Hvíta húsinu
Á yfirborðinu virtist allt ganga
Harding í haginn. Hann var
geypivinsæll og skilningsrík
afstaða hans til þeirra ríku varð
þeim gleðiefni. Raunar neydd-
ist yfirmaður eftirlaunaskrif-
stofunnar til að segja af sér
vegna misferla og sögusagnir
voru á kreiki um að leigusamn-
ingar vegna ríkislendna, þar
sem olíu væri að finna, þyldi illa
dagsljós. En flestir voru glaðir
og ánægðir.
Hneyksli!
Harding fór snemma sumars
árið 1923 í opinbera heimsókn
til Kanada. Þá grunaði ekki
marga hversu rotið stjórnkerfið
var.
Á heimleiðinni veiktist hann.
Sjúkdómsgreiningin var matar-
eitrurt. Þegar komið var til San
Francisco fékk hann auk þess
lungnabólgu. Fréttatilkynning-
arnar unt heilsu forsetans lýstu
þó æ rneiri bjartsýni. En um það
bil, sem almenningur hélt, að
hann væri úr allri hættu, kom
andlátsfréttin þann 2. ágúst
1923. Líflæknir forsetans kvað
dánarorsökina vera hjartaslag.
Sorg þjóðarinnar var djúp og
einlæg.
Síðar fóru sögusagnir á fullt.
Samkvæmt einni þeirra, hafði
forsetinn frarnið sjálfsmorð. Sú
skýring breiddist út eins og eld-
ur í sinu eftir útgáfu bókarinnar
„Revelry" (Slark) eftir Samuel
Hopkins Adams. Rannsóknar-
maður í dómsmálaráðuneytinu,
sem var náinn samstarfsmaður
Daughertys, Gaston B. Means
að nafni, tók ennþá stærra upp í
sig. í ritlingi sem bar nafnið
„Dularfullt andlát Hardings
forseta", gaf hann í skyn, að
forsetafrúin hefði ráðið hann af
dögum með aðstoð líflæknisins.
Og Means lá ekki á ástæðunni.
Ástæðan var Nan Britton.
Smátt og smátt molnaði fagurt
ytra byrðið af embættisfærslu
Hardings forseta. Hann hafði
byrjað starfsferil sinn sem
barnaskólakennari, sá síðan
fyrir sér i nokkur ár sem trygg-
ingasölumaður og fram-
kvæmdastjóri lúðrasveitarinnar
í heimabæ sínum, þar til að því
kom, að hann yfirtók lítiö
dagblað og gerðist ritstjóri þess.
Sú staða fleytti honunt smátt og
smátt upp í sæti öldungadeildar-
þingmanns. í þessu brölti var
eiginkona hans, Florence
DeWolfe, betri en engin. Hún
var 5 árum eldri en Harding,
dóttir vellauðugs bankastjóra.
Hún var kaldlynd og drembin
og almennt kölluð „hertogaynj-
an“. í Ohio hafði Harding löng-
um verið í hlutverki heiðarlegr-
ar framhliðar en í bakgarðinunt
þróaðist alls konar spilling. Til
að hafa Harding góðan, var
stungið að honunt fjárfúlgum af
og til. Nú sátu nokkrir þessara
pörupilta í feitum embættum í
Washington. Þvílíkt hneyksli.
Harding var það ljóst, því að
honum var ekki alls varnað, að
þessi gíslan hjá samviskulausum
þorpurum yrði honum óbæri-
leg. En honum var ómögulegt
að rjúfa tengslin við fortíðina.
Til að deyfa ógæfu sína, greip
hann til venjubundinnar hugg-
unar, áfengis, fjárhættuspils og
kvenna. Þegar færi gafst,
laumaðist hann að heiman til
húsakynna við H-Street. Þar
flóði áfengi (þrátt fyrir bannlög)
og pókerspilið gekk dag og
nótt.
Seinuihluti
Nan Britton
Kynlíf Hardings var í sama dúr
og nú víkur sögunni loksins að
Nan Britton. Harding tók það,
sem bauðst, þegar konur voru
annars vegar. Oft fór hann á
hótel nteð „góðgæti", sem hann
hafði „komist yfir".
Ein slík var Nan Britton. Árið
áður en Harding varð forseti, ól
hún barn, sem hún kenndi
honum. Það hafði orðið til í
fatahenginu á skrifstofu hans, ef
trúa má orðum Nan í bók, sem
hún gaf út að Harding látnum
og hét „Dóttir forsetans". En
Harding átti víðar aðgang að
„þjónustu" Nan, meðal annars í
þinghúsinu.
Hann var ákaflega einfaldur.
Eitt sinn komst upp um hann og
Nan fyrir að hafa gefið upp
fölsk nöfn á subbulegu hóteli á
Broadway og þá æsti hann sig
upp við lögregluna og lýsti því
yfir, að hann væri yfir Iögin
hafinn, því að hann ynni að
mikiivægri rannsókn fyrir Hvíta
húsið.
Eftir lát Hardings komu upp-
ljóstranirnar á færibandi. Það
var ljóst að forsetafrúin vissi um
samband manns síns við Nan
Britton og barn þeirra og hún
sauð af afbrýðisemi. Verra var
þó, að hún vissi, að bóndinn var i
á kafi í misjafnlega heiðarlegunt
viðskiptum. Sú vitneskja, töldu
margir, varð til þess, að hún
ákvað að fyrirfara honum.
Sé það rétt. mætti íntynda sér,
að frú Harding hafi litið á þessa
róttæku aðgerð sem nokkurs
konar líknardauða. Forsetinn
slyppi við öll þau óþægindi, sem
óhjákvæntilega myndu leiða af
afhjúpun á iíferni hans.
. Staðreynd er, að ýmislegt í til-
kynningunum um veikindi og
dauða forsetans stcnst ekki.
Matareitrunin var talin af völd-
úm krabba, en sannað er, að
ekki vár neinn krabbi á borðum
á skipi því, sem Harding ferð-
aðist með frá Alaska til San
Francisco. Auk þess er útilokað
annað en einhverjir úr fylgdar-
liði forsetans hefðu veikst. hefði
verið unt matareitrun að ræða.
Líflæknir forsetans kvað dánar-
orsökina vera hjartaslag, en
engin krufning fór fram, því að
forsetafrúin lagði blátt bann við
slíku. Mörgum þóttu ýmis
ummæli læknisins mótsagna-
kennd og nteira í ætt við ágisk-
anir en staðreyndir.
Vilji menn ekki trúa morðkenn-
ingunni, er trúlegt, að dánaror-
sök Warrens Hardings hafi ver-
ið sú, að hann vildi einfaldlega
ekki lifa lengur. Honunt var
ljóst, að hann væri fastur í neti
afbrota, sent upp myndu
komast. Þeim sem voru með
honum á ferðalaginu, virtist
hann vera í einhvers konar
skelfingarástandi. Hvað eftir
annað varpaði hann fram þeirri
spurningu, hvað forsetinn ætti
aö gera, þegar vinir hans færu á
bak við hann. Hvort heldur það
nú var, eitur eða hjartaslag,
sem varð Harding að aldurtila,
þá hafði honum horfiö öll lífs-
löngun.
Minnismerkið
um Harding
Almenningur, sem ekkert vissi,
krafðist þess, að reist yrði stórt
og viðamikið minnismerki unt
Harding og söfnunarstjórn var
mynduð.
Frá sérstakri rannsóknarnefnd
tilsettri af öldungadeildinni
streymdu afhjúpanir á hverju
hneýkslinu af öðru. Stærstu
svikin kölluðust Teapot Donte
eftir fjalli sem líktist tekönnu.
Fall innanríkisráöherra og góð-
vinur hans, Harry F. Sinclair,
höfðu snuðað ríkissjóð unt 50
milljónir dollara. Næst var
hneyksli tengt olíufundi í Mcxia
í Texas. Nokkrir olíukóngar
seldu ríkinu olíu og tókst með
nokkrum hugvitssömum til-
færslum, að tryggja sér hagnaö
upp á 25 cent á tunnuna
umfram venjubundna álagn-
ingu. Ríkið borgaði og þar eö
um mikið ntagn var að ræða,
varð hagnaður svindlaranna 8
milljónir dollara.
Til aö koma þcssu í gcgn hafði
verið beitt mútum upp á allt að
800 þúsund dollurum.
En það, sent upp komst, var
aðeins toppurinn á jakanum, en
það nægði til, aö þjóðina setti
hljóða. Hvert áfallið koni á fæt-
ur öðru, nokkrir af nánustu
mönnum Hardings frömdu
sjálfsmorð og aðrir létust
skyndilega af óskýranlegum
ástæðum. Raipiveruleiki þess
tíma var mörgum sinnunt viða-
meiri og ruddalegri en í Dallas-
seríu nútímans.
En minnismerkið um Warren
Harding reis í heimabæ Itans,
Marion í Ohio. Á því var lengi
vel engin áletrun. Hvertillagan
á fætur ánnarri var lögð fram en
hafnað. Harry M. Daugherty
reyndi að veita Harding upp-
reisn æru, en mistókst algjör-
lega. í júnímánuði árið 1931 tók
Coolidge forseti af skarið og
minnisvarðinn fékk hógværa
áietrun, en andrúmslóftið við
athöfnina var fjandsamlegt.
Sorgarsagan um Harding ætti
að vera okkur íhugunarefni.
Forseti Bandaríkja Norður-
Améríku er einhver valdamesti
einstaklingur þessarar jarðar, ef
ekki sá valdamesti og ákvaröan-
ir hans geta skipt sköpum fyrir
okkur öll. Aö þetta vald sé
fengið í hendur getulausum
undirmálsmanni er ógnvekjandi
lyrir okkur öll. Eitt og aðeins
eitt gott lét þetta stjórnartíma-
bil eftirsig: Sporin hræða. Þeirn
arfi er tengd sú von, að endur-
tekning eigi sér ekki stað.