Dagur - 13.12.1988, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - 13. desember 1988
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SÍMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 800 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 70 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 530 KR.
RITSTJÓRI:
BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
UMSJÓNARMAÐUR HELGARBLAÐS: STEFÁN SÆMUNDSSON
BLAÐAMENN:
ANDRÉS PÉTURSSON (íþróttir),
ÁSLAUG MAGNÚSDÓTTIR, BJÖRN JÓHANN BJÖRNSSON
(Sauðárkróki vs. 95-5960), EGILL H. BRAGASON,
FRlMANN HILMARSSON (Blönduósi vs. 95-4070),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON
(Reykjavík vs. 91-17450, pósthólf 5452, 105 Reykjavík),
MARGRÉT ÞÓRA ÞÓRSDÓTTIR, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
STEFÁN SÆMUNDSSON, VILBORG GUNNARSDÓTTIR,
LJÓSMYNDARAR: GUÐMUNDUR HRAFN BRYNJARSSON,
TÓMAS LÁRUS VILBERGSSON,
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRIMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDIS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Greiðslukortajól
Forráðamenn margra verslana hafa gripið til þess
ráðs í jólaösinni að lengja greiðslukortatímabilið
verulega, þ.e. að bjóða handhöfum Euro- og Visa-
greiðslukorta að úttektarnótur þeirra verði geymd-
ar fram á næsta greiðslutímabil. Það hefst ekki fyrr
en 18. desember n.k. samkvæmt reglum þar að lút-
andi. Þetta er gert til að freista þess að dreifa jóla-
versluninni á fleiri daga en undanfarin ár, en
reynslan hefur sýnt að jólaverslunin hefst ekki fyrir
alvöru fyrr en nýtt úttektartímabil er byrjað hjá
korthöfum.
í sumum verslunum hafa úttektarnótur þannig
verið geymdar frá 10. desember s.l. en meginþorri
verslana hóf nýtt kortatímabil í gær, 12. desember.
Þetta þýðir að þeir sem nota greiðslukort við inn-
kaupin fram að jólum, þurfa ekki að greiða reikning-
inn fyrr en 1. febrúar á næsta ári. Vaxandi hópur
neytenda nýtir sér þessa þjónustu, enda þarf ekki
mikið viðskiptavit til að sjá að mun betra er fyrir
neytandann að nota greiðslukort og láta peningana
sína liggja óhreyfða í banka til 1. febrúar, en að
staðgreiða vörur og þjónustu án þess að fá nokkurn
afslátt.
Kaupmenn hafa hins vegar vaxandi áhyggjur af
þessari þróun. Notkun greiðslukorta vex stöðugt,
sem sést best á því að örtröð er í verslunum 18.
hvers mánaðar, þegar nýtt greiðslukortatímabil
hefst. Dæmi eru um að allt að 40% viðskipta í mat-
vöruverslunum séu fjármögnuð með greiðslukort-
um. Þrátt fyrir það verða kaupmenn að standa skil
á söluskatti í byrjun hvers mánaðar, sem auðvitað
reynist ákaflega erfitt, þegar þeir hafa einungis
fengið rúman helming viðskiptanna greiddan. Vax-
andi vanskil á söluskatti bera glöggt vitni um þessa
þróun. Af þessum sökum hefur það færst í vöxt að
kaupmenn selji úttektarnótur með verulegum af-
föllum til banka og verðbréfafyrirtækja til þess ein-
faldlega að fá reiðufé til daglegs rekstrar. Þessi
afföll liggja á bilinu 3-7% eftir því hversu langt er í
gjalddaga úttektarseðlanna. Ofan á þetta bætist
svo að kaupmenn greiða vissan hundraðshluta í
þóknun til greiðslukortafyrirtækjanna. Heildar-
kostnaður vegna kortanna er kaupmönnum því afar
þungur í skauti.
Það segir sig sjálft að verslunareigendur bera
ekki þennan kostnað sjálfir, þegar til lengri tíma er
litið. Á endanum hlýtur neytandinn að borga
brúsann, því ella gengur reksturinn ekki upp.
Kostnaðinum er því velt út í verðlagið.
Það er í hæsta máta ósanngjarnt að þeir, sem enn
hafa þann háttinn á að staðgreiða sín innkaup, njóti
þess ekki á neinn hátt í vöruverði. Þorri þjóðarinnar
hyggst nú halda svokölluð „plastjól" eða „greiðslu-
kortajól" og fresta því að greiða reikninginn fram í
febrúar, kaupmönnum til sárrar armæðu. Það er
löngu orðið tímabært að korthafar greiði þann
kostnað sem af notkun greiðslukortanna hlýst.
Lenging úttektartímabilsins nú er enn ein staðfest-
ing þess. BB.
Það er staðreynd að nú í seinni tíð hefur atvinnumöguleikum kvenna í dreifbýli farið mjög fækkandi, segir Valgerð-
ur í grein sinni um störf kvenna í dreifbýli.
Valgerður Sverrisdóttir:
Störf kvenna í dreifbýli
Konur í sveitum hafa ekki hróp-
aö á torgum yfir stöðu sinni í
þjóðfélaginu. En staðreyndin er
sú að þær hafa í gegnum áratug-
ina og aldirnar unnið mikil og
vanþakklát störf fyrir þjóðarbú-
ið. Frásagnir af dugnaði og hetju-
skap íslensku húsfreyjunnar hafa
vakið undrun og aðdáun ungs
fólks nú á tímum. Hver kannast
ekki við að hafa heyrt af konunni
sem kom upp tíu barna hóp
ásamt því að stunda bústörfin og
sinnti jafnvel að auki öldruðum
rúmliggjandi foreldrum eða
tengdaforeldrum.
Auk þess að hafa unnið mikil-
væg störf fyrir þjóðarbúið hefur
sveitakona seinni tíma sparað
mikla fjármuni með því að ann-
ast börn sín sjálf á sínu heimili í
stað þess að senda þau á dagvist-
arstofnanir, kostaðar að verulegu
leyti af opinberum aðilum. Þá má
einnig nefna það að hún hefur
matreitt og þjónað iðnaðarmönn-
um sem komið hafa til starfa á
búinu án þess að fá greiðslur
fyrir. Ókeypis fæði er nefnilega
viðbót á laun þeirra er koma til
vinnu á sveitaheimilum. Það er
eins og það hafi læðst inn í hugar-
heim einhverra að maturinn í
sveitinni kosti hvorki peninga né
fyrirhöfn í tilreiðslu.
Það er staðreynd að nú í seinni
tíð hefur atvinnumöguleikum
kvenna í dreifbýli farið mjög
fækkandi. í öllum sveitum lands-
ins eru fullfrískar konur sem
vildu gjarnan, a.m.k. yfir vetrar-
tímann, hafa aukin verkefni,
auknar tekjur og meiri félags-
skap.
Nýlega lögðu 6 þingmenn
Framsóknarflokksins fram á
Alþingi þingsályktunartillögu um
að efla atvinnu fyrir konur í
dreifbýli. Fyrsti flutningsmaður
var Unnur Stefánsdóttir vara-
þingmaður af Suðurlandi.
í greinargerð*'með tillögunni
kemur m.a. fram, að ef öll kúa-
og sauðfjárbú í landinu eru talin,
hafa 41% þeirra minni fullvirðis-
rétt en sem nemur einu ársverki.
Þetta sýnir að á um 40% allra búa
í landinu er ekki vinna nema fyrir
einn aðila. Aðrir verða annað
hvort að leita vinnu utan bús, sé
slíka vinnu að fá, eða sætta sig
við skerta atvinnumöguleika.
Engar horfur eru á að svigrúm til
framleiðslu mjólkur og kinda-
kjöts aukist við núverandi
aðstæður nema hluti framleið-
enda hverfi að öðrum störfum.
Það er því ljóst að mikið skortir á
að næg atvinna sé fyrir allt það
fólk sem nú stundar hefðbundna
búvöruframleiðslu. Þetta þýðir
lægri tekjur sveitafólks en dreif-
býlisbúa þar sem staðreyndin er
sú að afkoma heimila í landinu
byggist á launaðri vinnu tveggja
einstaklinga.
Að tilhlutan Kvenfélagasam-
bands íslands hefur starfað hópur
sem fjallar um möguleika á upp-
byggingu heimilisiðnaðar í sveit-
um og á sl. sumri skipaði f.v.
Iandbúnaðarráðherra nefnd sem
ætlað er að gera tillögu um
atvinnuuppbyggingu fyrir konur í
sveitum. Þá er til athugunar að
setja upp við Bændaskólann á
Hvanneyri sérstaka heimilisiðn-
aðarbraut og braut um nýsköpun
og endurnýjun starfsgreina í
sveitum.
Konur hafa bundist samtökum
á nokkrum stöðum á landinu og
hafið framleiðslu á ýmsum smá-
varningi. Mér segir svo hugur um
og reyndar veit ég að þessar
ágætu konur þurfa aðstoð í formi
ráðgjafar og í formi fjármagns.
Við bindum vonir við að útlend-
ingar muni áfram heimsækja
ísland og sumir gera sér jafnvel
vonir um að fjöldi ferðamanna til
landsins muni stóraukast á kom-
andi árum. Staðreyndin er hins
vegar sú að úrval minjagripa hér
á landi er frekar af skornum
skammti. Þarna tel ég að séu
auknir möguleikar sem þarf að
athuga betur.
Á síðustu vikum hefur umræð-
an um útflutning á íslenskri
fegurð verið nefnd í umræðum
manna á meðal. Nú ætla ég ekki
að leggja það til að íslenskar
bændakonur verði nýttar til út-
flutnings en þeirri hugmynd hef-
ur verið hreyft að hefja fram-
leiðslu á brúðum með nöfnum
þeirra Hófíar og Lindu, og er sú
hugmynd svo sannarlega ekki
fráleit. Staðreyndin er nefnilega
sú að það þýðir ekki lengur að
halda því fram að konur í sveit-
um geti prjónað lopapeysur sér
til tekjuöflunar þar sem þær fá
innan við 1400 kr. fyrir peysuna
og lopinn kostar um 600 kr. Ein-
hvern tíma tekur nú að prjóna
flíkina ef ég þekki rétt.
Þjónusta við ferðamenn er
annað og tengt atriði sem ég
nefni sem hugsanlega atvinnu-
gjafa í ríkari mæli en nú er. Mér
heyrist að fólk til sveita sé orðið
jákvæðara fyrir þjónustu við
ferðafólk og er Jiað vel. Á sl.
sumri notuðu Islendingar sér
ferðaþjónustu bænda meira en
nokkru sinni fyrr og eftir því sem
ég hef aflað mér upplýsinga um
er almenn ánægja meðal gesta
með frammistöðu bændafólks.
Gistirými hjá FB er u.þ.b. fjór-
falt gistiframboð á Hótel Sögu og
þjónustan mun víðtækari. Mín
skoðun er sú að þarna leynist gíf-
urlegir möguleikar og ég vil geta
þess að fyrirhuguð er ráðstefna á
næstu vikum um nýsköpun í at-
vinnulífi í strjálbýli samkvæmt
ósk aðalfundar Ferðaþjónustu
bænda. Mér er kunnugt um að
oft hafa skapast merkar umræður
um stöðu þéttbýlis og dreifbýlis
við þessar aðstæður þegar þétt-
býlisbúar gista sveitaheimili sem
ferðaþjónustugestir og margur
misskilningur hefur verið leið-
réttur á sumarkvöldum í sveitinni
við þessar aðstæður. Þetta er
ekki síður mikilvægur þáttur í
starfsemi ferðaþjónustu bænda,
þjóðfélaginu öllu til heilla.
í gegnum árin hafa mörg börn
úr þéttbýli dvalið á sveitaheimil-
um yfir sumartímann. Á síðari
árum hefur þeim börnum farið
hlutfallslega fækkandi sem notið
hafa þessa og er það verr. Ég tel
að athuga þurfi hvort ekki er
aðstaða til að veita miklu fleiri
börnum tækifæri til dvalar í sveit
gegn greiðslu.
Ég vil að síðustu taka fram að
hér er á engan hátt verið að gera
lítið úr þeim mikilvægu störfum
sem innt eru af hendi inni á heim-
ilunum. Þar hafa konur með ung
börn svo sannarlega nægileg verk
að vinna. Hitt tel ég vera stað-
reynd, að þær væru margar hverj-
ar sælli með sinn hag ef þær
hefðu tækifæri til að bregða sér af
bæ hluta úr degi og stunda vinnu
utan heimilis. Manneskjan er fé-
lagsvera og of mikil einangrun er
henni ekki eiginleg. Ég vil því
halda því fram að félagslegi þátt-
urinn varðandi þróun starfa fyrir
konur í dreifbýli sé ekki síður
mikilvægur en sá efnahagslegi.
Það er þörf á átaki til eflingar
dreifbýli. Höfum það hugfast að
án konunnar á sveitin enga fram-
tíð.
Valgerður Sverrisdóttir,
alþingismaður.