Dagur - 11.02.1989, Blaðsíða 9

8 - DAGUR - 11. febrúar 1989
11. febrúar 1989 - DAGUR - 9
Eg þarf að tala
um þetta við
hann Snæ. -
Þannig hefur
rökræðum um kaup
og kjör oft lokið á
Húsavík á síðustu
árum, og svo fer
viðkomandi til Snæs
og ber upp við hann
óánægju sína, vanda-
mál eða vafamál
sem flækjast fyrir
á vinnustað. Og
Snær hlustar og gefur
ráð, eða fer á vinnu-
stað og athugar og
ræðir málið, og síðan
er það leyst. Þessi
Snær, sem svo margir
launþegar leita til, er
Snær Karlsson, starfs-
maður verkalýðsfé-
laganna á Húsavík.
Atvinnuleysi, kom-
andi kjarasamningar
og margt fleira; Dagur
fór og talaði um þetta
við hann Snæ.
Sérstaklega er mér minnisstæður,
Páll heitinn Kristjánsson sem var
mjög góður vinur minn þó að mikill
aldursmunur væri á okkur. Hann átti
heima í Snælandi þar sem ég ólst upp
og hans fjölskylda bjó þá, þess vegna
var mikill samgangur við það heimili
og þau hjón sem bæði voru einstak-
lega indæl og mjög skemmtileg. Hús-
ráðandi var Benedikt heitinn Snædal
sem var mikill spekingur og
skemmtilegur gamall maður. Hann
var mikill uppalandi og hafði gaman
af að taka barnahópinn sem þama
var í húsinu og halda smáfyrirlestra
yfir honum um lífið og tilveruna, og
sérstakleg um hvernig börnin ættu að
hegða sér. Ég kynntist þessu fólki
sem fremst var í verkalýðsbaráttunni
þegar ég var barn og unglingur og
það smitaði mann af þeim áhuga sem
maður hefur alltaf haft á málefnum
verkafólks. Maður veit sjaldan hvað
veldur en getur ímyndað sér að þessi
umræða hafi haft veruleg áhrif, en
hún var mjög mikil á heimili foreldra
minna og þeim heimilum sem ég kom
oftast inn á, þar var nánast alltaf ver-
ið að tala um verkalýðsmál og sósíal-
isma.“
- Hvernig voru kjör fólks hér á
Húsavík á eftirstríðsárunum?
„Pegar ég var barn voru kjörin .
auðvitað misjöfn, þau voru yfirleitt
frekar kröpp hjá verkafólki. Pað var
tímabundið atvinnuleysi og menn
fóru mikið héðan á vertíðir, síðan
komu auðvitað dauðir kaflar í tilveru
fólks. Peir sem stunduðu landbúnað
höfðu eitthvað við að vera allan árs-
ins hring, en samt sem áður var það
þannig að þegar haustdagar voru
liðnir kom ákaflega rólegur tími í
þetta þorp, sem þá var. Menn höfðu
góðan tíma til að koma saman,
spjalla og sinna félagslegum efnum.
húsasmíði. Ég var ekki alveg búinn
að ljúka iðnnámi þegar ég var settur
í það verkefni, ásamt tveimur ágæt-
um iðnaðarmönnum, að undirbúa
stofnun félags í byggingariðnaði. Ég
varð síðar formaður þessa félags,
ekki í upphafi en uppúr 1968 varð ég
formaður Byggingafélagsins Árvak-
urs og hef verið það síðan að undan-
skildum 2-3 árum er ég fékk einn
ágætan félaga minn til að taka þetta
verkefni að sér. Sannleikurinn er sá
að ég hef aldrei talið æskilegt að
menn sætu mjög lengi í svona
stöðum, frekar en annars staðar í
félagslegu starfi, og ég hef í mörg ár
reynt að aka þessu af mér yfir á ein-
hvern annan góðan félaga en það
hefur ekki gengið."
- Vannstu ekki við fleira en húsa-
smíði fyrr á árum?
„Jú, ég hef gert ýmislegt. Ég fór til
sjós daginn eftir að ég fermdist, á bát
sem hét Svanur og var yfirleitt kall- •
aður Svarti Svanur, vegna þess að
hann var bikaður á bolinn. Skipstjóri
á þeim bát var Helgi Bjarnason, sem
nú um skeið hefur verið formaður
Verkalýðsfélags Húsavíkur. Pannig
að við Helgi höfum unnið saman,
bæði þegar ég var ungur og eins höf-
um við verið í nánu samstarfi undan-
farin ár að verkalýðsmálum. Mér
fannst ákaflega gaman þetta sumar
sem ég var á sjó þó lítið aflaðist.
Að sjálfsögðu byrjaði ég að vinna
mikið fyrr eins og öll önnur börn í
svona þorpum þar sem stunduð var
sjósókn og landbúnaður. Faðir minn
átti lítinn bát sem hann gerði út,
maður var að snúast í kringum línu-
stampana og þóttist vera að gera
eitthvað. Eins stundaði faðir minn
landbúnað og maður var í heyskap
og í kring um skepnur líka og mér
fannst þetta allt saman ákaflega
tíska litrófi, eins og foreldrar mínir,
og hef haldið mig þeimmegin ennþá
og sé ekki fyrir neina verulega breyt-
ingu á því. Éftir að ég varð fullorðinn
helgast þetta af því að þeir flokkar
sem hafa talið sig til vinstri hafa stað-
ið verkalýðshreyfingunni, og þeim
baráttumálum sem ég hef borið fyrir
brjósti, mikið nær en aðrir flokkar.
Þó finnst manni svona stundum að
þeir hafi gleymt uppruna sínum, en í
flokkspólitík eiga flokkar erfitt með
að halda sig á mjög þröngri línu og
verða meira og minna að sækja sam-
starf við aðra. Þá verða menn að slá
eitthvað af baráttumálunum og það
ber ekki að lasta það ef menn gleyma
ekki sínum langtímamarkmiðum í
þessari baráttu."
Atvinnuleysi er erfið
lífsreynsla
Snær lauk námi í húsasmíði eftir
1960 og 1962 kynnist hann lífsföru-
nautnum, Guðmundu Þórhallsdótt-
ur. Þau giftust og síðan eignuðust
þau þrjú börn og í dag eru barna-
börnin orðin þrjú.
„Eftir heimilisstofnunina fór maður
að hugsa um að byggja sér húsnæði.
Ég byggði mér hús á Uppsalavegi 29,
og þar höfum við búið síðan 1967.
Árin eftir 1960 voru ekki mjög erfið
hér en þegar kom fram á 1967 fór að
minnka vinna og 1968-9 var hér veru-
legt atvinnuleysi. Mig minnir að 1969
eða 1970 hafði aðeins verið byggt eitt
hús hér á Húsavík, það er ein mesta
lægð sem hér hefur komið í bygging-
ariðnaði. Síðan lagaðist þetta ástand
og eftir kosningarnar 1971 var mjög
góður tími í atvinnulífi hér á Húsa-
vík og annarsstaðar úti á landsbyggð-
inni. Sú pólitíska stefna sem þá var
framfylgt í atvinnumálum gerði það
að verkum að það var mjög hröð
ekki. Oftast voru það sömu mennirn-
ir sem fengu vinnuna og það þótti
mjög ósanngjarnt. Kaupfélagið sá
um skipaafgreiðsluna. Samvinnu-
hreyfingin er að sjálfsögðu félagslegt
fyrirbæri og með merkilegustu
félagslegu hreyfingum og kaupfélag-
ið hluti af henni, og menn töluðu um
að það væri skrýtið að menn, sem
allavega í orði kveðnu, segðust bera
félagslegar hugsjónir fyrir brjósti
skyldu mismuna verkafólki á Húsa-
vík í atvinnulegum efnum. Pað var
tekin upp skipting á skipavinnunni
og það voru Árnór Kristjánsson og
Arnviður Ævar, sem mig minnir að
beittu sér sérstaklega í þessu máli,
sem voru settir af Verklýðsfélaginu í
að skipta þessari vinnu. Báðir þessir
menn hafa sagt mér að þetta hafi ver-
ið erfitt hlutverk og ég hef grun um
að þeir hafi orðið einna afskiptastir
um þessa vinnu sjálfir."
- Var þessi mismunun af pólitísk-
um toga eða voru menn valdir eftir
atgervi?
„Ég held það hafi ekki verið
atgervið, eða það að menn væru ekki
vinnuhæfir. Auðvitað eru kunningja-
tengsl sterk og þeir menn sem þarna
réðu hverjir fengju vinnu hafa sjálf-
sagt átt sína kunningja og viljað þeim
vel. Hvort pólitík hefur eitthvað
blandast inní man ég ekki.
Á þessum tima var Pöntunarfélag
verkamanna í einhverri samkeppni
við kaupfélagið, þó það væri ekki
stórt. Sumir voru pöntunarfélags-
menn og aðrir kaupfélagsmenn en þó
held ég að flestir pöntunarfélags-
menn hafi verið kaupfélagsmenn
líka. Ég held að sósíalistum hér á
Húsavík hafi yfirleitt verið mjög vel
til kaupfélagsins, allavega heyrði ég
það ekki á tali manna að þeir hefðu
- segir Snær Karlsson starfsmaður verkalýðsfélaganna á Húsavík
„Ég er fæddur hér á Húsavík 1940,
í stríðsbyrjun þess mesta stríðs sem
gengið hefur yfir þessa veröld. Ég
man auðvitað ekki mikið eftir fyrstu
árunum, en þó man ég eftir Bretun-
um, vera þeirra hafði í sjálfu sér ekki
mikil áhrif á mig en hefur sjálfsagt
aukið fjölbreytnina fyrir okkur
krakkana. Við fylgdumst með
umstanginu hjá þeim, sem var þó
ekkert sérstaklega mikið hérna.
Síðar, þegar maður fór að eflast af
einhverjum þroska, og kannski ein-
hverju viti líka, þá fór maður að
mynda sér skoðanir. Hvort sem það
stafar af einhverjum áhrifum af veru
bretanna hérna eða ekki, hef ég æfin-
lega verið ákaflega mikill friðarsinni,
þar af leiðandi hef ég verið andstæð-
ur hernaðarbandalögum, hvort sem
þau hafa heitið Varsjárbandalag eða
Atlantshafsbandalag. í sjálfu sér
hefur það ekki skipt máli nema hvað
Atlantshafsbandalagið hefur verið
meira í kallfæri, en ég hef líkar
skoðanir á báðum þessum bandalög-
um.“
Man eftir fjörugum fundum
og hörðum átökum
„Móðir mín heitir Guðrún Jónas-
dóttir og hún er af svokallaðri Fóta-
skinnsætt. Ég og Guðmundur
Bjarnason, núverandi heilbrigðisráð-
herra og þeir bræður allir, erum ná-
frændur. Bjarni, faðir þeirra er
afabróðir minn, bróðir móðurföður
míns.
Faðir minn er sonur Bjargar Pét-
ursdóttur sem mjög margir eldri
Húsvíkingar þekkja. Faðir hans, Sig-
tryggur var einnig Þingeyingur, ætt-
aður vestast úr þessari sýslu, í raun af
eyfirskum ættum en ekki þingeysk-
um.
Ég man eftir mörgu ágætu fólki í
mínum uppvexti. Ég þekkti mjög vel ,
alla þá Kristjánsbræður, svokallaða.
Ég man eftir að verkalýðsfélög hér
voru með töluvert þróttmikið starf á
þessum tíma. Segja má að verkalýðs-
hreyfingin hafi alltaf verið í töluvert
mikilli nálægð við mig, foreldrar
mínir voru bæði virk í verkalýðsfé-
lögum, móðir mín í Verkakvennafé-
laginu Von og faðir minn í Verka-
mannafélagi Húsavíkur. Það var
ekkert óalgengt að börn færu með
foreldrum sínum á verkalýðsfélags-
fundi og ég var ungur þegar ég fór að
sækja fundi með föður mínum. Ég
man eftir mjög fjörugum fundum og
hörðum átökum þegar átök voru
milli krata og komma. Það gekk mik-
ið á og manni var svona ekki alveg
sama stundum. Ef ég hefði verið
örlítið eldri hefði ég sjálfsagt haft
gaman af, en fyrir mér eru þetta tölu-
vert hávaðasamir fundir þar sem
menn töluðu alveg tæpitungulaust.
Föðursystir mín, Þorgerður Þórð-
ardóttir var formaður verkakvenna-
félagsins og fyrstu minningar mínar
um einhver verkefni í þágu verka-
lýðshreyfingarinnar var það að ég var
að hlaupa um bæinn með fundarboð
fyrir hana og ganga um meðal verka-
kvenna í bænum og innheimta félags-
gjöld. Þá var ég innan við tíu ára svo
í sjálfu sér hef ég byrjað nokkuð
snemma. Það getur verið að þetta
hafi haft áhrif á að maður hugsaði
frekar um þessa hluti en ella. Það var
ákaflega gaman að innheimta árgjöld
fyrir Verkakvennafélagið Von, yfir-
leitt var manni vel tekið og það var
ómælt sem ég fékk af kökum, mjólk
og góðgæti við innheimtustörfin. Og
þetta eru einna bestu og skemmtileg-
ustu verkalaun sem ég man eftir.“
A sjó á Svarta Svaninum
„Þegar maður óx upp, fór að horfa í
kring um sig, og þurfti að fara að
vinna fyrir sér, þá voru kringumstæð-
urnar þannig að ég fór í iðnnám í
skemmtilegt. Síld var hér sumar og
sumar en mismunandi mikil. Móðir
mín var að salta og maður var að
snúast á síldarplönunum, síðan fór
maður að velta tunnum og svo fékk
maður vinnu dag og dag, og eftir því
sem maður eltist var maður talinn
verkhæfari og fékk þá vinnu heilu
sumrin.
Sem unglingur stundaði ég því
línuvinnu, vinnu við síld og ég man
eftir því að fyrir sláturtíð á haustin
fékk maður vinnu við að þvo upp
ýmsa hluti sem notaðir voru á gamla
sláturhúsinu. Þetta var vinnuhringur-
inn hjá unglingum þá.“
Sá víða fátækt
- Manstu eftir kröppum kjörum
verkafólks sem höfðu varanleg áhrif
á þig?
„Víða þar sem ég kom í hús sá ég
að var fátækt, kannski ekki neyð en
fátækt, og þetta hafði auðvitað áhrif
á börn sem eru frekar viðkvæm á
þessu aldursskeiði. Manni fannst
þetta auðvitað óskaplega ósann-
gjarnt þegar maður sá, sem betur fer,
að mun fleiri höfðu vel fyrir sig.“
- Skipuðu unglingarnir sér fljótt í
flokka eftir pólitík?
„Börnin skiptust ekki mikið eftir
pólitískum línum. Það var frekar
nánasta umhverfi sem réði því í
hvaða félagsskap maður var. Ég ólst
upp á sjávarbakkanum, í húsi sem
heitir Snæland. Það var margbýlt í
því húsi, mig minnir fimm fjölskyld-
ur þegar ég man fyrst eftir. Börnin í
Snælandi voru afskaplega góðir vinir,
við lékum okkur saman, héldum
mikið saman og enn er það svo að
margt af þessu fólki telur maður með
betri vinum sínum.
Á unglingsárunum fór maður að
skynja pólitíkina betur en áður og
auðvitað varð maður pólitískur. Ég
skipaði mér til vinstri í þessu póli-
uppbygging úti um land, í fiskiðnaði
og sjávarútvegi og allir nutu góðs af,
því þetta er nú einu sinni sú lífæð
sem færir okkur flest það sem við
höfum. Þegar erfiðleikar eru í þess-
um atvinnugreinum þá koma þeir
fram annars staðar í atvinnulífi þjóð-
arinnar, þjónustugreinarnar lenda í
erfiðleikum og þó verkefnin séu
kannski fyrir hendi þá vantar fjár-
magnið.
Það ríkir það ástand hér á Húsavík
í dag að það er veruleg lægð í at-
vinnulífinu. Ég vil meina að hér sé
mikið atvinnuleysi, mesta sem verið
hefur hér á þessum árstíma. Margir
eru í dag í fyrsta skipti að kynnast
því að vera atvinnulausir og það er
mjög erfið lífsreynsla.“
Horfði á mennina standa
og bíða
- Hvað er verst við að vera atvinnu-
laus?
„Ég get ekki sagt um það af eigin
raun, var aldrei atvinnulaus nema
nokkra daga í einu á árunum 1968-
’70. En ég gæti vel trúað að það sem
er erfiðast sé hve öryggistilfinningin,
sem fylgir atvinnunni, veikist í
atvinnuleysi. Menn verða óöruggir
um afkomu sína og sinna, og það er
mikið álag á fólk. Ég man eftir
atvinnuleysi hér á Húsavík sem barn
og unglingur, en það var öðruvísi,
eitthvað sem menn bjuggust við að
kæmi, árstíðabundið. Menn tóku því
á annan hátt, enda þær kröfur sem
fólk gerði til lífsins á þeim tíma með
öðrum hætti en nú. Á veturna var
skipavinna nánast eina vinnan sem
var hér að hafa. Aðeins fáeinir af
þeim sem atvinnulausir voru komust
í skipavinnuna og ég man eftir að
maður stóð frammi á bryggju og
horfði á mennina sem stóðu þar og
biðu eftir hvort þeir fengju vinnu eða
horn í síðu kaupfélagsins þegar ég
var barn.“
Ekki vakað nema í 49 tíma
- Hvenær gerist þú starfsmaður
verkalýðsfélaganna og hvað kom til?
„Ég fékk ofnæmi fyrir ákveðnu
efni sem er mikið notað í byggingar-
iðnaði, í fúavarnarefni og ýmis lökk,
svo mér var ráðlagt að fá mér aðra
vinnu í það minnsta um tíma. Ég átti
ekki margra kosta völ því ofnæmið
olli mér gífurlegum óþægindum, ég
bólgnaði kringum augun, þau urðu
fyrir þrýstingi og andlitið hljóp allt
upp. Það var auglýst eftir manni í
þetta starf um haustið 1981 og ég var
hvattur til að sækja um. Ég var í
nokkrum vafa, þar sem ég var for-
maður í byggingarmannafélagi
fannst mér það nokkuð nóg, en svo
fór það þannig að ég sótti um þetta
starf og var ráðinn til þess.
Síðan hef ég unnið við þetta og lát-
ið mér detta í hug oftar en einu sinni
að skipta um atvinnu. Þetta er ein-
hver sú erfiðasta vinna sem ég hef
unnið, en þetta er ekki svo mjög lík-
amlegt erfiði, nema þá miklar vökur
í samningaviðræðum, ég hef að vísu
ekki vakað ennþá nema í 49 klukku-
tíma samfleytt. En þessi vinna
er ákaflega krefjandi, það er ekki
alltaf verið að fara með mál heilla
félaga sem slíkra, heldur er maður
mikið meira með vandamál einstakl-
inga og það er að sjálfsögðu mikið
álag. Það er nú einu sinni svo að fólk
verður fyrir ýmsu, og leitar þá til síns
stéttarfélags. Maður vill að sjálf-
sögðu liðsinna fólki og er þarna í
vinnu til þess og það útheimtir að
maður setji sig vel inn í hlutina.
Maður vill og væntir þess að ná
árangri en er ekki alltaf viss um að
það takist, því ráða ýmsar kringum-
stæður. Oft er maður að sækja hluti

■ ■ Sllllfess,,.

„Sé ekki ástœðu til að hen
sem fólk telur sig hafa verið hlunn-
farið um hjá einstaklingum og fyrir-
tækjurn. Ég er ekki þannig gerður að
mér finnist eftirsóknarvert að lenda í
illindum, og held í sjálfu sér að ég
hafi aldrei lent illindum, mér hefur
raunar tekist í þessu starfi að sleppa
við það. Ég persónugeri yfirleitt ekki
þau viðfangsefni sem ég er að fást
við, þannig að ég held að ég hafi ekki
eignast neina fjandmenn í þessu
starfi. Þó ég hafi oft orðið að gera
ansi harðar og erfiðar kröfur á ýmsa
aðila hef ég ekki fundið að það skap-
aði neina erfiðleika fyrir mig í sam-
skiptum við þessa aðila á öðrum svið-
um um önnur efni. En þetta er auð-
vitað ákveðin jafnvægislist og hún
útheimtir, bæði að menn séu gætnir
og eins það að verði þeim á mistök
gangist þeir við þeim mistökum án
undanbragða. Þetta er mjög mikil-
vægt ef þú ætlar að halda trausti í
svona starfi. “
- Ertu notaður sem grýla á at-
vinnurekendur?
„Ég tel mig í sjálfu sér ekki mikla
grýlu á þá. Ég hef átt vinsamleg sam-
skipti við fólk í verkalýðsfélögunum
og eins við atvinnurekendur hér á
staðnum. Ég held að það sé ekki síst
fyrir að mér hættir til að segja alltaf
meiningu mína og þess vegna er ekk-
ert sem liggur eftir þegar málin hafa
verið rædd.“
„Þegar ég hóf störf hjá Verkalýðs-
félagi Húsavíkur var þar einnig Líf-
eyrissjóðurinn Björg til húsa. Ég
hafði viðfangsefni þessara aðila með
höndum ásamt Kristjáni Mikkelsen
sem var ákaflega góður og heiðarleg-
ur vinnufélagi. Ég saknaði hans þeg-
ar hann fór. Auk hans unnu þarna
ágætar stúlkur með okkur sem ekki
vinna á skrifstofunni í dag.
Starfsemin hefur aukist, þarna var
og er enn til húsa vinnumiðlun Húsa-
víkur og síðan hafa bæst við önnur
verkalýðsfélög, Byggingamannafé-
lagið Árvakur, Verslunarmannafélag
Húsavíkur og Sveinafélag járniðnað-
armanna. Þannig að þarna eru fjögur
verkalýðsfélög, einn Iffeyrissjóður og
vinnumiðlunin svo þetta er umfangs-
mikil starfsemi sem þarna fer fram.
Segja má að maður sjái aldrei fram
úr því sem þarna er að gera, því
vinna fyrir stéttarfélög er þess eðlis
að ef þú hefur einhvern áhuga fyrir
þeim þá vantar aldrei viðfangsefni.
Þess vegna er hægt að vera á skrif-
stofunni allan sólarhringinn ef maður
hefur þrek til. Konan mín hefur
stundum stungið upp á því að ég
flytti niður á skrifstofu verkalýðsfé-
lagsins. Sagt að ég ætti ágætan svefn-
poka og gæti haft hann með mér en
kæmi svo mjög reglulega heim í mat,
eins og ég hef alltaf gert, á tímabilinu
frá sjö til elleftu á kvöídin. Þetta er
nú svona í gamni sagt en mergurinn
málsins er sá að þarna er gífurlega
mikið starf að vinna.
Því betur er ágætir vinnufélagar á
skrifstofunni, því það er ömurlegt að
vinna á vinnustað þar sem maður á
ekki góða vinnufélaga. Mjög mikil-
vægt er að hafa gott samstarf við
stjórnir félaganna, aðilanna sem
standa að skrifstofunni og ég hef
■ekkert undan því að kvarta.
Þessari starfsemi er ákaflega
þröngur stakkur sniðinn, þarna er til
viðbótar Alþýðubankinn, sem er
eign verkalýðshreyfingarinnar. Þó
hann sé ekki í beinum tengslum við
aðra starfsemi er hann sjötti aðilinn í
húsnæðinu og þarna er orðið allt oí
þröngt. Á síðastliðnu ári keyptum
við neðri hæðina að Garðarsbraut 26
af Kaupfélagi Þingeýinga. Nú þegar
höfum við fengið afhentan þann
hluta sem Hrunabúð var í og reikn-
um með að flytja starfsemina úr fé-
lagsheimilinu í nýja húsnæðið núna í
mars eða apríl. Við höfum haft hug á
að bæta við starfsmanni í hálft eða
heilt starf en það höfum við ekki get-
að gert við núverandi aðstæður."
- Nú hefur þú sjálfsagt hugsað
mikið um áhrif atvinnuleysis á fólk.
Hvaða ráð átt þú til að gefa þeim sem
atvinnulaus er?
„Ég hef svolítið hugleitt þetta.
Ekki síst vegna þess að um rúmlega
eins árs skeið gat ég ekki stundað
atvinnu vegna þess að ég varð fyrir
slysi í skipavinnu 1969. Ég höfuð-
kúpubrotnaði er bóma datt og lenti á
mér. Það leitaði ákaflega fast á mig
að geta ekki unnið þó það væri ekki
vegna atvinnuleysis. Ég gerði mér
grein fyrir að þetta var eitthvað sem
ég yrði að kljást við. Ég las geysilega
mikið á þessum tíma og það held ég
hafi verið gott, það kom ákveðinni ró
á hugann og dreifði huganum því
maður fékk um margt að hugsa við
lesturinn. Samt sem áður var þetta
erfiður tími og ég kann ekki önnur
ráð að gefa fólki en að reyna að
stunda einhver þau hugðarefni sem
gefa því hugarró.
Ráð við atvinnuleysi eru engin
önnur en þau að reyna að halda uppi
atvinnu og það verður pólitísk krafa.
Oft skapast þær aðstæður í þjóðfélag-
inu að þetta verðu erfitt en hinn
pólitíski vilji skiptir þá enn meira
máli en þegar betur árar. Nú eru að
renna út þau lög er sviptu verkalýðs-
hreyfinguna samningsrétti og skapast
staða til að gera nýjan kjarasamning,
sem er nauðsynlegt. Ég held að mjög
fáir geri sér vonir um að draga mjög
stóran feng að landi í komandi kjara-
samningum og því hafa menn frekar
velt fyrir sér að reyna að verja lífs-
kjörin og reyna að sækja eitthvað
fyrir þá sem lakast eru settir í þjóð-
félaginu. Undanfarin ár hafa menn
þótst vera að gera þetta og það í
fullri alvöru, en ekki af neinum
leikaraskap. Til þess hafa verið not-
aðar ýmsar aðferðir, það að skera
neðan af launatöxtunum er aðgerð
sem er ágæt svo langt sem hún dugar,
en engin grundvallarbreyting, því eft-
ir því sem tíminn líður breikkar þetta
bil aftur, og þeir sem neðstir voru
verða neðstir aftur.
Nú held ég að menn verði að gera
eitthvað í máluni þeirra sem verst
eru settir launalega í þjóðfélaginu.
Þetta er mjög lítið þjóðfélag og það
þarf enginn að búa við það að hafa
ekki nóg fyrir sig. Launamunur í
þjóðfélaginu er verulega mikill og
hefur aukist hin síðari ár. Það hefur
verið góðæri, að minnsta kosti 1986-7
og fram eftir ári 1988. Ákveðin
þensla og eftirspurn varð á þessum
tíma og þá notuðu atvinnurekendur
þetta góðæri til að hygla fremur þeim
sem hærra eru launaðir. Það kostar í
rauninni minna að hækka kaupið við
hálaunamenn en láglaunamenn því
hálaunamennirnir eru svo miklu
færri. Því er nauðsynlegt í dag að
verkalýðshreyfingin berjist fyrir lífs-
kjarajöfnun. Þetta skeður ekki nema
þeir sem best eru settir láti eitthvað
af sínum launum, þeir sem eru á
miðjunni eða rétt neðan við miðjuna
standi í stað en þeir sem lægstir eru
fái eitthvað í sinn hlut. Þetta tel ég að
sé hægt og það sem til þarf er póli-
tískur vilji og faglegur vilji verka-
lýðshreyfingarinnar. “
- Áttu von á löngum og ströngum
samningaviðræðum?
„Ég á von á að þetta taki einhvern
tíma að koma sér niður á hvernig að
þessu skuli standa. Ég á ekki von á
langvinnum átökum, ef verkalýðs-
hreyfingin og hin pólitísku öfl í þjóð-
félaginu, og þá sérstaklega innan
ríkisstjórnarinnar, verða sammála
um að fara þessa leið. Ef þetta tekst
ekki held ég að við getum búist við
hverju sem er, held að þolinmæði
margra sé orðin ansi lítil og það er
því miður að verða þannig að stór
hópur í þjóðfélaginu hefur ekki
neinu að tapa. Hann mun krefjast
leiðréttingar og menn verða að
skynja það og kunna að bregðast
við.“
- Áttu von á langtíma eða
skammtíma samningum?
„Ég hef æfinlega verið andvígur
skammtímasamningi vegna þess að
hann er vandræðalausn og ég er lítið
fyrir vandræðalausnir. Það kann að
vera að ýmsum finnist hagstætt að
gera skammtímasamning en ég tel
mikið æskilegra að semja til lengri
tíma. Skammtímasamningar valda
alltaf vissri spennu og því meiri
spennu sem þeir eru til styttri tíma en
við þurfum að kom á ákveðinni ró í
þessu þjóðfélagi meðan við erum að
vinna okkur út úr þeim erfiðleikum
sem við eigum í í dag. Sú ró skapast
ekki nema við gerum einhvern sátt-
mála til ákveðins langs tíma.
Þau vandamál sem við er að kljást
eru: Atvinnuleysi víða um land. Það
þarf að knýja niður verðbólguna í
þjóðfélaginu. Vextir verða að
hjaðna. Ríkisstjórnin má ekki láta
peningastofnunum haldast það uppi
að ákveða að vextir skuli vera þannig
að þeir standi undir því fjármagns-
kerfi sem hér hefur verið komið upp
og er eitthvað það dýrasta í veröld-
inni. Við þurfum að halda niðri verð-
lagi á nauðsynjavöru og þjónustu
ríkis og sveitarfélaga.“
Lottómiðar fyrir
15 milljónir
- Varðandi atvinnuástandið á land-
inu, hverju spáir þú um framtíðina?
„Ég tel ekki neina ástæðu til að
kvíða framtíðinni. Við búum við ytri
erfiðleika, sem er lækkandi verð á
útflutningsafurðum okkar, en það
verð er samt sem áður hátt og því
þurfum við ekki að kvarta. Ýmislegt
bendir til að verðið hækki aftur og
því sé ég ekki ástæðu til að hengja
haus, menn ættu frekar að horfa í
kring um sig og reyna að efla at-
vinnulífið. Það verður best gert með
því að bæta umhverfj atvinnulífsins
og búa því betri kjör hvað varðar
fjármagnskostnað. Hann er atvinnu-
lífinu erfiðastur í dag og það er
athyglisvert að við höfum ekki heyrt
einn einasta mann koma fram í fjöl-
miðlum undanfarin eitt til tvö ár og
kvarta yfir að vinnulaun væru há á
Islandi, en hinsvegar hafa þessir aðil-
ar kvartað verulega yfir fjármagns-
kostnaði. Svo það þarf ekki að leiða
nein vitni fram um það hvað er fyrst
og fremst að í þessu þjóðfélagi.
Verkalýðshreyfingin hefur sýnt
ómælt langlundargeð við gerð kjara-
samninga á undanförnum árum, því
hún er kannski eina þjóðfélagsaflið
sem hefur viljað knýja niður verð-
bólguna í þjóðfélaginu.
Hér á Húsavík búum við við tvær
undirstöðuatvinnugreinar, eins og
þetta þjóðfélag allt. Það er fiskiðnað-
urinn og svo er það landbúnaðurinn
og sveitirnar sem standa hér að baki
þessu bæjarfélagi. Þarna eru ákveðn-
ir erfiðleikar á ferðinni, sérstaklega í
landbúnaðinum, og óhjákvæmilega
bitna þeir á okkur. Við ættum fyrst
og fremst að líta til þess að vinna bet-
ur úr þeim afurðum sem verða hér
til, fiskinum sem berst á land og
landbúnaðarafurðunum úr héraðinu.
Þetta kostar að vísu fjármuni en ég
trúi ekki öðru en tækifæri sé til að
gera þetta og auðvitað eigum við
fyrst og fremst að leggja fram þessa
fjármuni sjálf. Þegar bjátar á í
atvinnulífi hinna einstöku staða, hafa
þeir uppi kröfur um að ríkið komi til
aðstoðar og geri eitthað í atvinnulífs-
og efnahagsmálum fyrir þá. Þessi
krafa er út af fyrir sig réttmæt, en á
sama tíma og Húsvíkingar eyða 15
milljónum í lottómiða á mánuði, og
einhverjum fjárhæðum í aðra álíka
þarflega hluti, þá geta þeir litið í eig-
in barrn um hvort fjármagn sé fyrir
hendi til að efla atvinnulífið. Húsa-
vík er í rauninni öflugt samfélag og
fjárhagslega vel sett miðað við önnur
byggðarlög og manni sýnist fólk ekki
líða skort hér svona almennt séð.
Það er allavega ekki fátæktarmerki
að hafa til þess peninga að kaupa
lottómiða fyrir 15 milljónir á mán-
uði.“ IM