Dagur - 02.06.1989, Side 4

4 - DAGUR - Föstudagur 2. júní 1989
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SÍMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 900 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 80 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 595 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON
BLAÐAMENN:
ANDRÉS PÉTURSSON (íþróttir),
BJÖRN JÓHANN BJÓRNSSON (Sauöárkróki vs. 95-5960),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
STEFÁN SÆMUNDSSON, VILBORG GUNNARSDÓTTIR,
LJÓSMYNDARI: KRISTJÁN LOGASON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RlKARÐUR B. JÓNASSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASI'MI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
SIMFAX: 96-27639
Slæmar horfur
í atviimumálum
Dagur flutti fréttir af því í gær að rúmlega 50
starfsmönnum Kaupfélags Þingeyinga hafi ver-
ið sagt upp störfum frá og með fyrsta júní að
telja, en uppsagnarfrestur er þrír mánuðir. í
blaðinu í dag er greint frá því að öllum starfs-
mönnum sútunarverksmiðju Loðskinns h.f. á
Sauðárkróki, alls um 50 manns, hafi verið sagt
upp frá sama tíma. Til þessara uppsagna er
gripið svo svigrúm skapist til að endurskipu-
leggja rekstur þessara fyrirtækja og freista þess
að ná fram aukinni hagræðingu. Enda þótt ljóst
sé að stór hluti þeirra sem sagt var upp, verði
endurráðinn, munu örugglega einhverjir missa
atvinnuna. Ella væru uppsagnirnar til lítils.
Atvinnuástandið á Húsavík og Sauðárkróki mun
því að óbreyttu versna enn með haustinu og var
þó slæmt fyrir. Sérstaklega hefur atvinnuástand
á Húsavík verið afleitt undanfarna mánuði.
Þessar uppsagnir eru dæmigerðar fyrir þá gíf-
urlegu erfiðleika sem steðja að atvinnurekstri í
landinu um þessar mundir. Kaupfélag Þingey-
inga, eins og reyndar flest kaupfélög landsins,
hefur búið við mikinn taprekstur síðustu tvö
árin og nam tap þess í fyrra um 67 milljónum
króna. Hjá KÞ var gripið til víðtækra samdráttar-
aðgerða s.l. haust og þótt þær hafi skilað sér í
bættri afkomu á fyrstu mánuðum þessa árs, er
Ijóst að þær duga ekki til að viðunandi afkoma
náist á þessu ári. Bókfært fé fyrirtækisins er því
sem næst þrotið og lífróður er framundan. Hjá
Loðskinni h.f. á Sauðárkróki hafa orðið stórfelld
umskipti til hins verra á síðustu tveimur árum.
Árið 1987 varð 10 milljóna króna hagnaður af
rekstri fyrirtækisins en í fyrra rúmlega 20 millj-
óna króna tap. Þetta er sveifla upp á rúmar 30
milljónir króna á milli ára. Slíkt á fyrirtæki af
þessari stærðargráðu erfitt með að bera án rót-
tækra aðgerða.
Þessi tvö fyrirtæki eiga það sameiginlegt að
þau standa ekki undir þeim vaxtakjörum sem í
boði eru á lánamarkaðinum. Reyndar er leitun
að atvinnurekstri sem rís undir þeim himinháa
fjármagnskostnaði sem fyrirtækjum er gert að
greiða. Svo lengi sem hann helst óbreyttur má
búast við að enn syrti í álinn hjá flestum undir-
stöðufyrirtækjum þessa lands. Það er ekki enda-
laust hægt að hagræða í rekstrinum og að því
kemur fyrr en seinna að erfiðleikarnir verða óyfir-
stíganlegir. Þá blasir við rekstrarstöðvun og síð-
an gjaldþrot. Þegar um stór fyrirtæki á tiltölulega
fámennum stöðum er að ræða, er atvinnuöryggi
heilla byggðarlaga í hættu. Því skyldu menn
gefa gaum áður en í algert óefni er komið. BB.
Haukur Ágústsson:
Meiming „landsbyggðar“
Það finnst fljótt á byggðarbrag,
hvort menningarlegir þættir fá að
njóta sín. Þar sem þeir gera það,
verður mannlíf fjörlegra og rík-
ara. Þar er eitthvað að gerast,
sem gefur frítímum íbúanna
gildi, víkkar sjóndeildarhring
þeirra og umræðusvið.
Menningar- og listastarf er
hvati frjórrar hugsunar. Samstarf
að skapandi verkefnum getur
orðið kveikja nýrra hugmynda
ekki síður hvað snertir atvinnu
og afkomu en á öðrum sviðum.
Þetta leiðir til fjölbreyttari tæki-
færa, meiri árvekni, aukinnar
ánægju íbúanna og nieiri byggð-
arfestu.
Andstæðan, deyfðin í menn-
ingar- og listalífi, birtist í óþoli og
leiða. Mannleg saniskipti verða
tómleg og hverfast mest urn
brauðstritið og vinnustaðina.
Andinn þarf sitt, en fær það ekki
heima fyrir, svo að fullnægju
þarfa hans verður að leita út fyrir
byggðina. Afleiðingin er los og
minni byggðafesta, örara
útstreymi fólks og almennl
fábreyttara mannlíf.
Yægi menningarstarfs
Það er hafið yfir allan vafa, að
menningarlegir þættir, listir og
félagslíf, eru hverju samfélagi
nauðsyn. Þá þarf að efla með öll-
um tiltækum ráðum í dreifbýli
landsins eða á hinni svokölluðu
„landsbyggð“. Þetta verður
sífellt mikilvægara með vaxandi
framboði fjölmiðlunar innan-
lands og ekki síður frá útlöndum
með tilkomu fjölþjóðlegrar og í
raun iðnvæddrar gervihnattafjöl-
miðlunar.
Áhrif þessara þátta á sjálfstætt
menningarstarf fámennra byggð-
arlaga geta verið geigvænleg
verði ekki á móti unnið. Við
merkjum þetta þegar í umhverfi
okkar á ýmsa lund. Því er nauð-
syn að snúast til varnar og safna
kröftum saman til átaka í menn-
ingar-, lista- og félagsmálum
„landsbyggðarinnar“.
Sú viðamikla dreifing afþrey-
ingarefnis, sem flæðir yfir landið
frá höfuðborgarsvæðinu, og sú
mynd, sem upp er dregin nánast
einhliða af blómlegu menningar-
og listalífi þar, elur af sér ástæðu-
lausa og oft ómeðvitaða minni-
máttarkennd í hugum „lands-
byggðarfólks". Gegn henni verð-
ur að vinna og efla með íbúum
utan Reykjavíkursvæðisins reisn
og vitund um gildi þess framlags,
sem þeir leggja - og geta í enn
ríkara mæli lagt - til þjóðar-
menningarinnar. Þetta framlag er
ómissandi fyrir íslenska menn-
ingu, íslenskt sjálfstæði og
íslenskar byggðir.
Starf á heimavelli
Menningarsamtök Norðlendinga
(MENOR) voru stofnuð árið
1982 að forgöngu Fjórðungssam-
bands Norðlendinga. Markmið-
ið, sem samtökunum var sett, er
að efla norðlenska menningu og
listir.
Samtökin hafa þegar unnið
mikið starf, þó að það hafi ekki
ætíð farið hátt. Enn er mikið
verk óunnið og væntanlega lýkur
því seint eða aldrei. Ætíð verður
ástæða til þess að hvetja til sjálf-
stæðrar norðlenskrar menningar-
starfsemi og leitast við að greiða
götu hennar.
Það er á brattan að sækja jafnt
heima fyrir sem utan fjórðungs-
ins. Víða er við mikið skilnings-
leysi að etja. En þetta er málefni,
sem þolir enga bið. Það krefst
úrlausnar og kemur öllum við,
sem á „landsbyggðinni" búa.
Ekki er ætíð þörf mikilla fjár-
muna, heldur miklu fremur
starfsvilja, hugsjónar og jákvæðs
viðhorfs almennings og ekki síst
ráðamanna.
Innan raða MENOR eiga allir
þeir heima, sem vilja efla menn-
ingu og listir á Norðurlandi og
um leið á „landsbyggðinni“ allri.
Þetta á jafnt við um þá, sem
leggja hönd á plóginn í starfi,
sem hina, sem vilja styðja að
framgangi þessara nauðsynlegu
samfélagsþátta með öðrum hætti.
Menningarsamtök þurfa að vera
fjölmenn og sterk. Þannig verða
þau best í stakk búin til átaka á
því mikilvæga sviði, sem þeim er
ætlað að starfa á.
Helstu verkefni MENOR
Föst atriði eru aðallega tvö:
Útgáfa fréttabréfs, og hinir
árlegu aðalfundir með listsýning-
um, samkomu og ráðstefnu.
Fréttabréf MENOR kemur út
mánaðarlega yfir vetrarmánuð-
ina. Það flytur fréttir, upplýsing-
ar og frásagnir af öllu því, sem til
næst um menningar- og listalíf í
Norðlendingafjórðungi. Það er
hvati til starfa, tengill og sam-
skiptamiðill og að auki heimild
um liðna menningar- og listaat-
burði.
Aðalfundardagar MENOR hafa
gjarnaíi verið eins konar listahá-
tíðir. Hinir næstu verða 10. og
11. júní nk. á Hvammstanga.
Haldnar verð.a sýningar, efnt til
kvöldvöku og haldin ráðstefna
um menningarmál. Það mun enn
auka á hátíðina að þessu sinni, að
Leikfélagasamband Norðurlands
(LSN) mun halda aðalfund sinn
sömu daga og líka á Hvamms-
tanga.
Önnur verkefni MENOR verða
sífellt viðameiri. Þar er mest um
að ræða fyrirgreiðslu af ýmsu
tagi, en ýmislegt fleira hefur
komið til kasta MENOR. Margt
er líka, sem því miður hefur ekki
verið aðstaða til að sinna, þó að
vilji væri til þess.
Framtíð
menningarsamtaka
Menningarsamtök Norðlendinga
eru einu menningarsamtökin á
landinu, sem ná yfir heilan
fjórðung. Til eru samtök, sem ná
yfir minni svæði, svo sem Menn-
ingarsamtök Héraðsbúa á Aust-
urlandi.
Það verður sífellt ljósara af
starfi Menningarsamtaka Norð-
lendinga hve gagnleg starfsemi
þeirra er á Norðurlandi. Þau hafa
rutt brautina fyrir önnur samtök
svipaðs eðlis. Vonandi verða til
menningarsamtök í öðrum fjórð-
ungum landsins þegar fram líða
stundir. Þegar bryddir á slíku.
Sunnlendingar hafa í hyggju að
efna til samtaka, sem að ein-
hverju leyti hafa Menningarsam-
tök Norðlendinga að fyrirmynd.
í menningarmálum „lands-
byggðarinnar" gildir sem víðar,
að „sameinaðir stöndum vér, en
sundraðir föllum vér“. Menning
„landsbyggðarinnar“ þarfnast
samhentra átaka til þess að hún
verði sú brjóstvörn og það ankeri
íslenskrar menningar, sem þjóð-
in þarfnast á fjölmiðlaöld.
Haukur Ágústsson.
(Höfundur er formaður MENOR, Menningar-
samtaka Norðlendinga.)
„Því er nauðsyn að snúast til varnar og safna kröftum saman til átaka í menningar-, lista- og félagsmálum „lands-
byggðarinnar,“ segir Haukur Ágústsson m.a. í grein sinni.