Dagur - 16.09.1989, Blaðsíða 4

2 -- HUOAÖ -■ SÖ8!' tod.'Toiqsa .dt ‘íugsbiEgusJ
A — HAnilR — I annarrlannr 1R epntpmhpr 1QRQ
ÚTGEFANDI: Ú*TGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SIMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 1000 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 90 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 660 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON
UMSJÓNARMAÐUR HELGARBLAÐS: STEFÁN SÆMUNDSSON
BLAÐAMENN:
ANDRÉS PÉTURSSON (íþróttir),
BJÖRN JÓHANN BJÖRNSSON (Sauöárkróki vs. 95-35960),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavlk vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
STEFÁN SÆMUNDSSON, VILBORG GUNNARSDÓTTIR,
LJÓSMYNDARI: KRISTJÁN LOGASON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRIMANN FRlMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASlMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
SlMFAX: 96-27639
Að afloknu
Fjórðungsþingi
Fjórðungsþing var haldið á Akureyri í byrjun
septembermánaðar. Á þinginu sannaðist það
enn og aftur hversu mikilvægur vettvangur
Fjórðungssambandið er fyrir byggðaumræðu
og upplýsingastreymi um málefni sveitarfé-
laga, ekki síst gagnvart ríkinu. Samstaða var
meðal þingfulltrúa um að Fjórðungssam-
bandið starfaði áfram sem sterk heild, og að
rekstrargrundvöllur þess verði óbreyttur.
Fjórðungssamband Norðlendinga hefur
barist fyrir mörgum málefnum um dagana.
Margt af því hefur þegar séð dagsins ljós, og
má nefna útvarp á Norðurlandi, Háskóla á
Akureyri, endurreisn Hólastaðar og sáttum
vegna Blönduvirkjunar.
Vegna umræðu um stóriðju er vert að geta
þess að Fjórðungssambandið hefur haft for-
ystu í að berjast fyrir uppbyggingu hennar,
og nú virðist sem það mál sé komið á góða
hreyfingu, ef marka má orð iðnaðarráðherra.
Þessi dæmi og mörg fleiri sanna að Fjórð-
ungssamband Norðlendinga á fullan rétt á
sér, og væri skarð fyrir skildi ef þess nyti ekki
við.
Björn Sigurbjörnsson, formaður Fjórðungs-
stjórnar, flutti skýrslu fyrir liðið starfsár í upp-
hafi þingsins. Hann sagði m.a. þetta: „Oft
hefur verið þörf á samstöðu landsbyggðar-
manna, en nú er nauðsyn ef koma á í veg fyrir
enn frekari byggðaröskun. Atvinnuhorfur eru
fremur dökkar og við þurfum virkilega að
halda vöku okkar í þeim málaflokki. Byggða-
stefna er ekkert annað en hugtak sem hver
og einn fyllir inn í með eigin skilgreiningu.
Rætur Byggðastefnu liggja í atvinnuástandi,
samgöngum og þeirri þjónustu sem boðið er
upp á á landsbyggðinni. Athuganir hafa verið
gerðar um nánast alla hluti, allt frá jarð-
gangagerð, hafnarmannvirkjum til loðdýra-
ræktar. Margt hefur áunnist, en skýrslur ein-
ar sér duga þó skammt . . . Því miður hafa þær
flestar aðeins orðið orðin tóm og enn ein
skýrsla í skúffu eða rykfallin uppi í hillu, með-
al annars vegna þess að sjaldnast hefur verið
útvegað það fjármagn til góðra verkefna sem
til þurfti til að hrinda þeim í framkvæmd. “
Þetta eru orð að sönnu. Byggðastefna þarf
að vera lifandi afl, hún þarf að birtast í sam-
takamætti fólksins jafnt sem frumkvæði ein-
staklingsins. Annars er hún engin byggða-
stefna heldur í besta lagi þurrt pappírsplagg.
EHB
Lúmsk bolla
Þá er hún komin á koppinn,
búið að hella svolitlu af borg-
aralegum brennsa út í félags-
hyggjukokteilinn, eða bolluna
sem borin er fram handa fólk-
inu í tilefni af ársafmælinu, sem
að vísu er nú ekki alveg komið
uppá dag, en það er alltaf hægt
að halda veisluna samt. Og víst
er að hinn borgaralegi dropi
sem í blönduna hefur verið
bætt, mun styrkja hana að mun,
en hætt er við að hið sæta bragð
matarskattslækkunarinnar sem
fylgir í kjölfarið muni ef til vill
gera hana dálítið lúmska eins og
raunar oft vill verða með þessar
„afmælisbollur“ og því ef til vill
vissara að vara fólk við að
bergja of skarpt á.
Fallega hugsað
Um það er engum blöðum að
fletta, að það er svo sem ósköp
fallega hugsað, þetta með að
lækka, já, helst afnema bann-
settan matarskattinn. Allir vita,
að matvæli eru alveg einstak-
lega dýr í þessu matvælafram-
leiðsiulandi, rétt eins og rafork-
an í þessu landi hinna miklu
fallvatna. Auðvitað viljum við
öll þennan bölvaða matarskatt
burt og það sem allra fyrst. En
gallinn er bara sá að þá verður
bara allt annað að hækka miklu
meira. Það er þannig vitað mál
að margir borgarar vilja í stað
hins lækkaða matarverðs eina
hressilega gengisfellingu, sem
auðvitað mun verða fljót að éta
upp allar kjarabætur sem í mat-
arlækkuninni fólust, og raunar
vel það, því hressileg gengisfell-
ing hefur einnig áhrif til hækk-
unar á verði, jafnvel innlendra
matvæla, einfaldlega vegna þess
að öll aðföng svo sem olía
hljóta að hækka, og hækka það
sem kallað er tilkostnaður, með-
al annars í landbúnaði. Og allir
vita það hvað hækkun á til-
kostnaði í landbúnaði þýðir.
Lækkun matarskattsins svo-
kallaða hefur það auðvitað í för
rneð sér líka, að tekjur ríkis-
kassans minnka, sem auðvitað
þýðir að það þarf að afla nýrra
tekna, á mannamáli, að auka
skatta, eða þá að skera niður,
og ekki virðast mikil teikn á
lofti unt það að til einhvers
rosalegs niðurskurðar muni
koma á allra næstu árum. Ekki
nema með því eina móti að
leggja stóran hluta landsins í
eyði, eins og tölvurnar hjá
Byggðastofnun hafa sagt fyrir
um að gerast muni. Það á nefni-
lega víst að eyða milljarði í að
lappa upp á þjóðarbyggingarn-
ar, sem vitaskuld eru allar í
Reykajvík, enda víst engin
þjóð, allra síst íslensk nema í
Reykjavík, og boðaður er ann-
ar milljarður í handboltahöll-
ina, sem auðvitað á að rísa í
Reykjavík, en fólkið „úti á
landi“ verður ef að líkum lætur
látið taka þátt í kostnaðinum
með sömu rökum og sjá mátti í
leiðara blaðs eins „úti á landi“
um Sjálfsbjargarsöfnunina. Það
skyldi hjálpa til við að klára
Sjálfsbjargarhúsið í Reykjavík
vegna þess að þar byggi fólk
hvaðanæva af landinu.
Þeim ágæta DV-fréttamanni
Gylfa Kristjánssyni og öðrum til
hugarhægðar skal sagt að þeirri
gagnrýni sem hér er sett fram á
byggingu handboltahallarinnar
að hún er ekki sett hér fram af
neinni íþróttafjandsemi, eða
kvennalistadekri.
Flottræflar
Staðreyndin er einfaldlega sú,
að það er samdráttur í þjóðfé-
Reynir
Antonsson
skrifar
laginu, samdráttur sem að öll-
um líkindum á eftir að vara
næstu ár, jafnvel lengur en fram
á fimmtugsafmæli lýðveldisins,
og þessi samdráttur þýðir auð-
vitað einfaldlega það að minna
verður til skiptanna en áður. Og
atburðir síðustu daga hafa sýnt
svo ekki verður um villst að það
er tvennt sem þjóðin virðist ein-
huga um að verja þó svo á daln-
um harðni, byggðirnar og vel-
ferðarkerfið. Þessi handbolta-
höll heyrir örugglega undir
hvorugt, og það gerir raunar
ekki heldur þessi bygging sem
lottóið hyggst reisa undir sjálft
sig á sama þenslubiettinum og
handboltahöllina. Þessar bygg-
ingar hljóta að flokkast undir
það sem verið hefur nánast
þjóðareinkenni okkar síðustu
áratugina. Flottræfilsháttinn.
Nú þegar að kreppir, og það
ef til vill ekki bara í bili, þá hlýt-
ur þjóðin að spyrja sjálfa sig
margra spurninga varðandi
þennan flottræfilshátt. Við
hljótum þannig að spyrja sjálf
okkur að því hvort það sé
íslenskri leiklist algjör lífsnauð-
syn að til staðar séu tvö há-
tæknileikhús í Reykjavík með-
an heilu landshlutarnir eiga
ekkert Þjóðleikhús. Hvort það
sé brýnasta verkefnið í heil-
brigðisþjónustunni að halda
uppi fleiri en einu og fleiri en
tveimur hátæknisjúkrahúsum í
þessu sama plássi þegar jafnvel
þarf að þvæla ungum börnum
þvert yfir landið vegna smáað-
gerða.
Hagvöxtur
Það er svo sem meira en hugs-
anlegt að sá hagvöxtur sem á að
verða meðal hagstæðra áhrifa af
hinni styrktu afmælisbollu sé
falinn í lottóhöllinni, hand-
boltahöllinni, tónlistarhöllinni
að ógleymdum dýragarðinum,
sem skreyta eiga Laugardals-
toppinn á loftkökunni, hverrar
undirlag verður í Straumsvík,
og víst er að margur mun yfir-
gefa bú sitt og byggð til að kom-
ast í teitið. Hitt er svo annað
mál að timburmennirnir kunna
að verða hrikalegir.
Því er nefnilega þannig varið,
að hallir, hversu fagrar sem þær
nú annars kunna að vera skapa
ekki gjaldeyri, jafnvel ekki
handboltahöll, nema þá í mjög
skamman tíma, og þá varla fyrir
kostnaði. Og hvað myndi svo
gerast ef Keflavík lokaðist nú í
nokkra daga mitt í öllum her-
legheitunum.
En hallarbyggingarnar draga
til sín vinnuafl burt úr fram-
leiðslunni, þar sem laun eru
þegar svo lág að þau geta ekki
keppt við aðra. Því þyrfti að
hækka þessi laun með tilheyr-
andi gengisfellingum og öðru,
þannig að afleiðingarnar yrðu í
besta falli umtalsverð verð-
bólga.
Hagvöxtur og verðbólga
haldast þannig oft í hendur eins
og samrýmd systkini, en þeim
markmiðum um hagvöxt, og
þar með hærri þjóðartekjur eða
með öðrum orðum betri lífskjör
má ná án þess að til komi stór-
felld verðbólguskriða.
Á markað
Sú leið sem farsælust hlýtur að
teljast til hagvaxtar hlýtur að
liggja beint á eins konar mark-
að, þar sem fyrst og fremst er
boðin fram hæfni, dugur, hugvit
°g byggðastefna í skiptum fyrir
kjarabætur, velferð, jafnrétti og
félagshyggju. Losa verður um
þau tök sem alls kyns einokun,
einkum frá Reykjavík, hefur á
lykilþáttum efnahagslífsins.
Þannig er ekki nóg fyrir fram-
leiðslu- og útflutningsfyrirtækin
að selja gjaldeyrinn frjálst og
dýrt eins og Þorsteinn vill, held-
ur þarf að skapa öllum sömu
skilyrði til að kaupa og ráðstafa
þessum gjaldeyri eftir vild án
tillits til búsetu, nokkuð sem
gæti falið í sér mismunandi
gengisskráningu eftir landshlut-
um, sem er ekkert fáránlegri
hugmynd en tillögur Þorsteins
og þeirra íhaldsmanna um lög-
legt gjaldeyrisbrask.
Lykilhlutverk
Akureyri hefur lykilhlutverki
að gegna í sambandi við þau tvö
markmið, sem þjóðin vill að
höfð verði í huga hvað sem
tautar og raular. Enginn annar
staður utan suðvesturhornsins
hefur í dag það bolmagn sem til
þarf, svo spyrna megi fótum við
hinni, að því er virðist óhjá-
kvæmilegu, en að flestra mati
stórskaðlegu byggðaþróun,
samanber hina uggvænlegu
aukningu glæpa og ofbeldis í
kjölfar hömlulausrar stórborg-
armyndunarinnar. Akureyrsk
fyrirtæki, t.d. á sviði sjávarút-
vegs, hafa vakið þjóðarathygli
fyrir góðan rekstur, og það án
verulegrar hjálpar reykvískra
byggðasjóða. Og Akureyringar
gætu vel tekið að sér ýmsan þátt
á sviðum þar sem í dag ríkir
reykvísk einokun. Á Akureyri
er þannig vel rekið flugfélag,
sem gæti tekið að sér stærri þátt
innanlandsflugsins en nú er, og
ætti kommatetrið frá Gunnars-
stöðum að hafa þetta í huga
þegar flugleyfunum verður út-
hlutað um áramót, og þetta
félag gæti jafnvel rekið eitthvert
millilandaflug frá Akureyri. Þá
er ekkert fjarlægur möguleiki
að ímynda sér akureyrskt olíu-
félag, og það er jafnvel ekkert
guðlast að tala um sjálfstætt
akureyrskt ÁTVR, samanber
það að „Ríkið“ það er auðvitað
ekki ég, og það merkir heldur
ekki Reykjavík. Að slík sjálf-
stæð fyrirtæki í eigu ríkis, sveit-
arfélaga og einstaklinga, þar
með talinna t.d. verkalýðsfé-
laga, eru forsendan fyrir því að
nokkur raunhæf byggðastefna
verði rekin, að nokkur raun-
verulegur hagvöxtur verði, sem
ekki er keyptur út á erlenda krít
og byggður á einhverjum flott-
ræfilshætti. Og slík byggða-
stefna tengist svo líka eflingu
félagslegrar þjónustu á öllum
sviðum, til að mynda ntálefnum
fatlaðra. En það ætti að vera
metnaðarmál að minnsta kosti
hvers landshluta, þó ef til vill
ekki hvers sveitabæjar í land-
inu, að þar geti fatlaðir átt bú-
setu og störf við hæfi. Engin
Sjálfsbjargarsöfnun getur leyst
okkur undan þeirri skyldu.
Rétturinn til að velja sér búsetu
er helgur.