Dagur - 15.12.1989, Blaðsíða 6

sögubrot
V — ÍTITOAG -- G80r i’ídrnaaob .r,fHrUBbirtaö'J
Ö - DAGUR — Föstudagur 15. desember 1989
fT
/

Óskum Ólafsfirðingum
svo og landsmönnum öllum
gleðilegra jóla
og farsældar á komandi árí
Bæjarstjóm Ólafsfjarðar
rm
J*WK-

.
4 A 1

/|
Sendum viðskiptavinum okkar
og landsmönnum öllum bestu
jóla- og nýárskveðjur
HUÓflfl^
Sími (96) 23626 Glerárgötu 32 • Akureyri

/

Óskum viðskiptavinum okkar
gfeðilegra jóla
og farsældar á komandi árí
Þökkum viðskiptin.
Réttarhvammsvegi 1
Sími 26776 • Akureyri

/

Óskum viðskiptamönnum
og landsmönnum öllum
gleðilegra jóla
og gleðilegs nýárs
Þökkum viðskiptin á liðnu ári.
cfc fí

n
/

Gleðileg jól
og farsælt komandi ár
KJœbcmershm
Sigutðctr Guörtmndssomrhf. j
ÍEYRI
HAFNARSTRÆTI96 SIMI96-24423 AKUREYRI

\
n
/
Gleðileg jól
og farsœlt komandi ár
Þökkum viðskiptin á liðnu ári
■V:

laraldur og Gudlaugur
b\ ggi i ígavcrktaka r
Móðrusiðu 6. Símar Har 25131. Guði 22351.
á/
7
I íöfundareinkeniii
Einars
Benediktssonar
—þjóðskáldsins sem vildi virkja fallvötnin
og láta reisa stóriðju
Einar Benediktsson var þjóðskáld, mikilfeng-
leg persóna og heimsborgari. Hann var með
eindæmum stórhuga og kannast flestir við
byltingarkenndar hugmyndir hans um stór-
virkjanir og sögtrmar af því þegar hann ætlaði
að selja norðxrrljósin. Sögubrot þetta er hins
vegar helgað kveðskap Einars. Við ætlum að
líta á helstu höfundareinkenni þjóðskáldsins
og yrkisefni en íyrst er hér stutt æviágrip.
Einar Benediktsson fæddist
árið 1864 á Elliðavatni í Gull-
bringusýslu. Frá tíu ára aldri ólst
hann upp á Héðinshöfða á Tjör-
nesi. Hann lauk stúdentsprófi í
Reykjavík 1884 og lögfræðiprófi
frá Hafnarháskóla 1892. Einar
var um skeið aðstoðarsýslumað-
ur í Þingeyjarsýslu, málflutn-
ingsmaður í Reykjavík og rit-
stjóri. Fyrst ritstýrði hann Útsýn
1892 ásamt öðrum og síðan
Dagskrá 1896-1898, sem var
fyrsta dagblað á íslandi. Árið
1902 stóð hann að stofnun Land-
varnarflokksins og ári síðar tók
hann þátt í útgáfu blaðsins
Landvarnar. Um þessar mundir
lét hann þjóðmál mjög til sín
taka og samdi bæklinginn Ný-
valtýskan og landsréttindin.
Einar var sýslumaður Rang-
æinga 1904-07 með búsetu á
Stóra-Hofi. Eftir það bjó hann
erlendis, á Bretlandseyjum og í
Danmörku, til ársins 1921 og
stundaði þar fésýslu. Á þessum
árum og síðar ferðaðist hann
mikið og dvaldi oft lengi í öðrum
löndum, t.d. í Þýskalandi 1922-
23 og Túnis 1930-32. Þá sneri
Einar heim og dvaldist eftir 1932
í kyrrþey á eignarjörð sinni, Her-
dísarvík í Selvogi, og andaðist
þar 1940. Hann var jarðsettur
fyrstur manna í heiðursgrafreit á
Þingvöllum.
Einar samdi mörg listaverk á
sviði ljóða og smásagna, einnig
eitt leikrit svo og greinar og rit-
gerðir. Hann réðist líka í þýðingu
á ýmsum heimsbókmenntum og
má þar nefna Pétur Gaut eftir
Ibsen. En nú er rétt að líta á
höfundareinkenni Einars.
Náttúran
En stoltastur ertu og stærstur í roki
á haustin.
Strandmöhn grýtir landið. Þú seilist
í naustin.
Skýin, þau hanga á himninum slitin
í tötra-
Það hriktir í bænum, eins og kippt
sé í fjötra.
- Þá bryðurðu gaddinn við grúfandi
bátastefnin.
Grunnsjórinn beljar um voginn, svo
jarðirnar nötra.
(Útsær)
Þarna birtast náttúruöflin í
ham, en náttúran er eitt áþreif-
anlegasta yrkisefni Einars.
Frumkrafturinn hrífur mann
samstundis og bergnuminn fylg-
ist maður með hverju myndbroti,
líkt og á breiðtjaldi. Af þessum
sökum er trúlegt að við fyrstu
kynni verði náttúran í ljóðum
Einars mest áberandi og áhrifa-
ríkust. Hrikalegt landslag, ofsi
hafsins, fegurð himinsins og allt
sem nöfnum tjáir að nefna verð-
ur ljóslifandi í meðförum
skáldsins. Fyrir utan Útsæ má
t.d. nefna Dettifoss, Hafís, Voga,
Stórasand, Fáka og fleiri ljóð
sem verða mönnum minnisstæð,
einmitt vegna náttúrulýsing-
anna.
Að gíganna storð án gróðurs og
brauðs
fellur glitrandi eldhraun
norðurbrunans.
Tvíeggjuð sveifla frerans og funans
slær frjóöfhn hafs og moldar til
dauðs.
(Hafís)
Áðurnefnd kvæði vísa til nátt-
úru íslands og hafsins í kring. En
Einar var maður víðförull, lands-
lag og umhverfi á erlendri grund
varð honum einnig að yrkisefni.
Vissulega höfðu skáld á borð við
Jónas Hallgrímsson, Steingrím
Thorsteinsson og Grím Thomsen
áður dvalist meira eða minna
erlendis en þó ortu þessir ágætu
menn lítið sem ekkert um útivist
sína. Hins vegar sótti Einar sér
yrkisefni til þriggja heimsálfa.
Meðal ljóða má nefna Spánarvín,
Tínarsmiðjur og Kvöld í Róm, þar
sem hann lýsir umhverfi sem
flestum var framandi.
Tíber sígur seint og hægt í ægi,
seint og þungt - með tímans
göngulagi.
Loft er kyrrt. Ei kvikar grein á
baðmi-
Kvöld með rauðri skikkju og bláum
faldi.
- Sál mín berst til hafs í fljótsins
faðmi.
(Kvöld í Róm)
Þrátt fyrir öll náttúruljóðin þá
höfðu náttúrumyndir Einars
sjaldan tilgang í sjálfu sér. Nátt-
úran leiðir skáldið til heimspeki-
legra rökræðna. Einar sneri baki
við raunsæisstefnunni og var
með fyrstu skáldum sem geta
flokkast undir nýrómantísku
stefnuna hér á landi. Sú stefna
hlaut í erfðir frá rómantísku
stefnunni m.a. þjóðernishyggju
og náttúrurómantík. Fyrir áhrif
frá Nietzsche komu svo ofur-
mennisdýrkun, trú á snilligáfu
og hin díonísísku öfl í mannin-
um, óbeislað ímyndunarafl.
Sumir hölluðu sér að dulhyggju
ellegar trúarbrögðum. Hinir
sundurleitu þættir nýrómantíkur
birtast flestir i kvæðum Einars
en snúum frá náttúrunni að öðr-
um einkennum kvæða hans.
Þjóðfélagsmál
Nokkuð ber á hugleiðingum um
stöðu lands og þjóðar í ljóðum
Einars og hann fjallar oft á
draumkenndan hátt um framtíð
íslendinga. Hann var ætíð stór-
huga eins og áform hans um
stóriðjur og virkjunarfram-
Einar orti um Dettifoss, ekki aðeins um hrikalega fegurð hans heldur
einnig þau not sem hægt væri að hafa af fossinum með virkjunarfram-
kvæmdum.