Dagur - 15.12.1989, Blaðsíða 9
Föstudagur 15. desémber 1989 — DAGUR — 9’
Pað var setinn Svarfaðardalur í hátíðarmessu
í Víðidalstungukirkju sunnudaginn 19.
nóvember sl. Tilefnið var eitt lumdrað ára
vígsluafmæli kirkjunnar. Aldargömul ber hún
aldtrrinn vel, að ytra sem innra borði. Á síðari
árum hefirr henni verið haldið vel við og æ
fleirum er ljóst sögulegt gildi þessa merka
guðshúss.
Fram til ársins 1885 var Víði-
dalstungukirkja í eigu og umsjón
búenda í Víðidalstungu. Á því
ári fór sóknarnefnd þess á leit
við þáverandi ábúanda að
afhenda söfnuðinum kirkjuna til
umsjónar og eignar. Þetta varð
að samkomulagi og einnig að
kirkjan mætti um aldur og ævi
standa í Víðidalstungu, svo lengi
sem sóknarnefnd vildi.
Þáverandi kirkja í Víðidals-
tungu var orðin heldur illa farin
enda lítt verið hugað að viðhaldi
um árabil. Sóknarnefnd kom
saman til fundar og tók þá stór-
huga ákvörðun að ráðast í bygg-
ingu nýrrar kirkju. Til verksins
var ráðinn kirkjusmiðurinn Hall-
dór Bjarnason frá Örnólfsdal í
Mýrarsýslu og samningur þar að
lútandi gerður í október árið
1887. Samningurinn kvað á um
að stærð kirkjunnar skyldi vera
14 álnir á lengd og 11 álnir á
breidd auk 4 álna -langrar og 5
álna breiðrar for- og bakkirkju.
Halldór féllst á að hefjast handa
við bygginguna snemma á kom-
andi vetri ef þess væri kostur. Á
móti hét sóknarnefnd því að
gera allt sem í hennar valdi
stæði til að tryggja byggingar-
efni til kirkjusmíðinnar.
Miklð átak safnaðarins
Af einhverjum ótilgreindum
ástæðum hófst Halldór kirkju-
smiður ekki handa við bygging-
una snemma vetrar 1888 eins og
samningurinn kvað á um. Annar
samningur var gerður þann 12.
júní árið 1889 og í honum skuld-
bindur kirkjusmiðurinn sig til að
vanda verkið og flýta því svo að
ný kirkja verði messufær fyrir
komandi jólaföstu. Þetta gekk
eftir og séra Hjörleifur Einars-
son, prófastur, vígði nýja og
glæsilega kirkju í Víðidalstungu
við hátíðlega athöfn fyrir réttum
100 árum, 17. nóvember árið
1889.
Á vígsludegi var ekki að fullu
lokið við frágang kirkjunnar.
Nefna má að ekki var lokið við
bikun hennar að utan og máln-
ingu að innan. Úr þessu var bætt
á næstu árum samhliða lagfær-
ingu á kirkjugarði.
Bygging kirkjunnar á svo
skömmum tíma þótti afrek hið
mesta. Sóknarbörn lögðust á eitt
við að gera guðshúsið sem best
úr garði og í engu var til sparað
að svo mætti verða. Kostnaður
á vígsludegi var 4.533 krónur
sem var mikill peningur í þá
daga. Auk Halldórs byggingar-
meistara báru sóknarnefndar-
mennirnir Jóhannes Guðmunds-
son, Auðunarstöðum, Þorsteinn
Hjálmarsson, Hvarfi, og Árni
Árnason, síðar bóndi á Hörgshóli
í Vesturhópi, hitann og þungann
af kirkjubyggingunni. Þá er í
þessu sambandi vert að hafa í
huga að söfnuðurinn var sá
fyrsti í prófastdæminu sem tók
við umsjón og fjárhaldi kirkju
sinnar.
Þörf á endurbótum
Söfnuður Víðidalstungukirkju lét
sér ekki nægja að fjármagna nýja
kirkjubyggingu. Konur í söfn-
uðinum stóðu fyrir söfnun fjár til
kaupa á orgeli í kirkjuna. Séra
Hjörleifur prófastur var mikill
áhugamaður um kirkjusöng og
lýsti hann mikilli ánægju með
þetta framtak kvennanna og
kvað hljóðfærið það besta í pró-
fastdæminu. Hjónin á Lækjamóti,
Sigurður Jónsson og Margrét
Eiríksdóttir, höfðu ætíð mikinn
áhuga á málefnum kirkjunnar og
mun frú Margrét hafa verið fyrsti
organisti í Viðidalstungukirkju.
Fram kemur í skráðum heim-
ildum að árið 1899 hafi verið ráð-
ist í að setja járn á þak kirkjunn-
ar þar sem pappaklæðning þótti
ekki gefast vel. Síðar var einnig
sett járn á veggi hennar.
Næst er getið um viðgerð á
kirkjunni árið 1923. Þá var gert
við hlaðinn grunn hennar. Á
næstu árum var lítið gert til þess
að halda Víðidalstungukirkju
við. Um miðja þessa öld sáu
menn þó að við svo búið mátti
ekki standa. Á safnaðarfundi
árið 1952 var ákveðið að undir-
búa byggingu nýrrar kirkju. Fjár-
skortur hamlaði þó framkvæmd-
um. Það var síðan árið 1960 sem
tekin var um það ákvörðun, ekki
síst fyrir dug þáverandi for-
manns sóknarnefndar Sigurðar
Líndals á Lækjamóti, að ráðast í
gagngerar endurbætur á kirkj-
unni og var Páli Lárussyni, bygg-
ingameistara á Hvammstanga,
falið að hafa umsjón með verk-
inu. Grjóthleðsla í undirstöðum
kirkjunnar var rifin og í hennar
stað steyptur nýr grunnur. í ljós
kom mikill fúi og það sem verra
var að húsið hafði skekkst all
verulega. Með öflugum lyftum
og þvingum tókst að rétta húsið
að mestu. Fúinn viður var fjar-
lægður og nýtt timbur sett í stað
hans. Þá voru gluggar endurnýj-
aðir svo og þakpappi og járn. Ári
síðar var kirkjan máluð að utan
og innan og punkturinn þar með
settur yfir i-ið í endurbyggingu
hennar.
Stílhreint guðshús
Á þeim tæpu þrjátíu árum sem
liðin eru frá því að Víðdalstungu-
Fimm prestar á tröppum Viðidalstungukirkju 19. nóvember sl. þegar
minnst var 100 ára vígsluaímælis hennar. Frá vinstri: Sr. Guðni Þór
Ólafsson, prófastur Melstað, sr. Kristján Björnsson, sóknarprestur Brún
í Víðidal, Sigurður Guðmundsson, vígslubiskup Hólum í Hjaltadal, sr.
Ágúst Sigurðsson, Prestbakka og sr. Gísli Kolbeins, Stykkishólmi.
Mynd: Guðrún Helga Bjarnadóttir.
Söngfólk i Víðidal, ásamt orgelleikara sínum, Guðmundi St. Sigurðssyni
(fremst fyrir miðju), í Víðidalstungukirkju 19. nóvember sl.
Mynd: Guðrún Helga Bjarnadóttir.
Kirkjan er falleg að ytra sem innra borði. Altaristaflan, sem Asgrímur
Jónsson málaði, er meðal fallegra gripa í kirkjunni. Mynd: Kristján Björnsson
Víðidalstungukirkju hefur verið haldið vel við á undanförnum árum og ber hún aldurinn vel.
Mynd: Kristján Björnsson
kirkja var að stórum hluta endur-
byggð hefur henni verið haldið
vel við. Fyrir átta árum var ráðist
í verulegar endurbætur á henni.
Þá var hún einangruð og klædd
að innan. Það verk var unnið af
Þorvaldi Brynjólfssyni frá
Hrafnabjörgum á Hvalfjarðar-
strönd.
Viðidalstungukirkja þykir fal-
legt og stílhreint guðshús að
utan og innan. í kirkjunni eru
margir fallegir gripir sem vert er
að geta. Fyrst má nefna altaris-
töfluna sem meistari Ásgrímur
Jónsson málaði árið 1916 og sýn-
ir fjallræðuna. Hjónin á Lækja-
móti, Sigurður og Margrét, gáfu
kirkjunni altaristöfluna sem og
númeratöflu. Þá skal getið lýs-
ingar inn í kirkjunni sem Jóhanna
Björnsdóttir í Víðidalstungu gaf
kirkjunni. Guðbjörg Jónsdóttir í
Valdarási og maður hennar
færðu kirkjunni sömuleiðis að
gjöf tvær ljósakrónur.
Sex prestar hafa þjónað þeirri
kirkju í Viðidalstungu sem nú
stendur, sr. Gunnlaugur Hall-
dórsson, sr. Hálfdán Guðjóns-
son, sr. Lúðvík Knudsen, sr.
Stanley Melax, sr. Róbert Jack
og nú síðast sr. Kristján
Björnsson, sem var vígður til
þjónustu í Breiðabólstaðar-
prestakalli á liðnu sumri.
Höfuðból í Htinaþingi
Víðidalstunga er fornt höfuðból í
Húnaþingi og þar hafa miklir
veraldlegir höfðingjar setið í
gegnum tíðina. Fyrstan má fræg-
an telja Pál Vídalín, lögmann,
sem fæddist í Víðidalstungu árið
1667 og bjó þar til dauðadags
árið 1727. Jarðabók Páls og Árna
Magnússonar mun halda nafni
þessa merka manns á lofti um
ókomna framtíð. Þá má ekki
gleyma vísnabók Páls og sálm-
um hans, sem lifað hafa vel með
þjóðinni og til marks um það eru
tveir þeirra skráðir i nýjustu
útgáfu sálmabókarinnar.
Forfaðir Páls Vídalíns hét Jón
Hákonarson, fæddur í Víðidals-
tungu árið 1350. Jón þessi var
um margt merkur maður. Fræg-
ast hans afreka er varðveitt í
stofnun Árna Magnússonar og
nefnist Flateyjarbók. Bókin sú er
án efa ein stærsta og merkasta
skinnbók hér á landi sem enn er
varðveitt. Sagan segir að til rit-
unar Flateyjarbókar hafi þurft
heil 113 kálfsskinn. Eins og
kunnugt er var hún fyrsta hand-
ritið sem Danir skiluðu heim til
íslands árið 1971.
Víðidalstunga var fyrr á öldum
sannkallað stórbýli og undir
hana heyrðu víðáttumiklar
lendur. Allur framanverður Víði-
dalur var innan marka Víðdals-
tungu svo og afréttur innundir
jökul. Hlunnindi voru mikil, lax-
og silungsveiði í Víðidalsá og
Fitjá auk reka og hvalreka út af
Vatnsnesi. Þá átti jörðin slægjur
víðar utar í dalnum og fleiri
hlunnindi.
Jörðin var í tæpar sex aldir í
eigu Vídahnsættarinnar en
skömmu fyrir síðustu aldamót
festi Teitur Teitsson í Kirkju-
hvammi kaup á stærstum hluta
hennar og síðan hafa þar búið
afkomendur hans. Núverandi
ábúendur í Víðidalstungu I og II
eru Ólafur B. Óskarsson og Teit-
ur Eggertsson. óþh
Heimildir: Kristján Björnsson: Nokkrir
molar um Viðidalstungu að fornu og
nýju. Óprentað handrit 1989. Ólafur B.
Óskarsson: Erindi flutt við hátiðar-
messu í Víðidalstungukirkju 19.
nóvember 1989. Þorsteinn Jósepsson
o.fl.: Landið þitt ísland.