Dagur - 12.04.1990, Page 12

12 - DAGUR - Fimmtudagur 12. apríl 1990
Hann á tuttugu ára starfsafmæli í Sparisjóði Svarfdæla á Dalvík á
þessu ári. Síðustu fimm árin hefur Friðrik Friðriksson stýrt stofn-
uninni úr sparisjóðsstjórastólnum og óhætt er að segja að hann
hafi ætíð lagt kapp á að sjóðurinn standi í fremstu röð nýtísku
bankastofnana. Honum finnst alltaf jafn gaman að bregða sér fram
til gjaldkeranna og spjalla við viðskiptavinina utan skrifstofunnar.
Eldra fólkið man þá tíð þegar Friðrik var eini starfsmaðurinn hjá
Sveini sparisjóðsstjóra á skrifstofunni í Kaupfélaginu og margt af
því vill helst enn þann dag í dag að hann afgreiði það í sjóðnum.
Friðrik hefur lúmskt gaman af þessu, eins og hann orðar það
sjálfur, og segir að á sama hátt og hann finni að þessu fólki þyki
vænt um sig þá geti hann sannarlega sagt að honum þyki líka vænt
um fólkið.
„Mér finnst að þessir tveir áratugir hafi
verið fljótir að líða. Breytingarnar hafa ver-
ið ótrúlegar. Fyrst þegar ég byrjaði var allt
skrifað á blað og eina tæknin sem við höfð-
um var ein reiknivél. Á þessum tíma leigð-
um við í Kaupfélaginu en segja má að þró-
unin hafi farið af stað af krafti þegar við
fluttum hingað í ráðhúsið árið 1979,“ segir
Friðrik þegar hann er beðinn að líta um öxl
á starf sitt í sparisjóðnum.
Starf hans hófst hjá Sparisjóði Svarfdæla
árið 1970 og þá starfaði hann við hlið Sveins
Jóhannssonar, sparisjóðsstjóra. Við starfi
Sveins tók Gunnar Hjartarson árið 1979 og
þá flutti sjóðurinn í nýtt og glæsilegt hús-
næði. Friðrik var þá skrifstofustjóri í sjóðn-
um og þegar Gunnar lét af störfum árið
1985 sótti Friðrik um starfið og var ráðinn.
„Ég er Dalvíkingur í húð og hár,“ segir
hann hlæjandi þegar hann er spurður um
æskuna. „Hér er ég borinn og barnfæddur.
Eftir að skóla hér heima lauk fór ég austur
að Laugum og þaðan í lýðháskóla til Dan-
merkur. Eftir veruna hjá Dönum sat ég einn
vetur í Verslunarskólanum en síðar fór ég í
bankamannaskólann. Um svipað leyti
kynntist ég konunni minni, Marín Jónsdótt-
ur frá Fljótshólum í Árnessýslu og leiðir
okkur lágu líka saman í starfi hjá Austur-
bæjarútibúi Landsbankans. Pegar þeirri
dvöl var lokið þá dreif ég mig aftur norður
til hans Sveins míns í sparisjóðnum en fljót-
lega fórum við Marín að búa hér og eigum
nú þrjú börn.“
Aldrei leiðst í vinnunni
Friðrik er einn af þeim mönnum sem unir
sér vel í vinnunni. Ekki svo að skilja að hon-
um þyki ekki gott að taka sér frí frá vinn-
unni, þvert á móti. Veiðiskapur og Friðrik
eru óaðskiljanlegir vinir og þá gerir hann
vart upp á milli skotveiða og stangveiða.
Hjá honum er árið eitt allsherjar veiðitíma-
bií, með litlum hléum. „Jú, það er sennileg-
ast alveg óhætt að kalla mig dellukall á
þessu sviði,“ bætir hann við og glottir. Tal-
inu víkur hann aftur að starfinu.
„Ég hef stundum velt því fyrir mér,“ segir
hann hugsi, „að þrátt fyrir 20 ára starf hér í
sparisjóðnum þá hefur mér aldrei leiðst í
vinnunni. Ég heyri alltof marga tala um að
þeim finnist leiðinlegt í vinnunni en ég skil
þá ekki. Sjálfsagt kann þetta fólk skýringar
á sínum viðhorfum en ég get ekki skýrt mitt
viðhorf gangvart vinnunni á annan hátt en
þann að öll þessi samskipti við fólk hafi gert
að verkum að ég hef ekki haft tíma til að
láta mér leiðast."
Að stýra einu peningastofnuninni á staðn-
um leggur þær skyldur á herðar sparisjóðs-
stjóranum að vera heima í sem flestum þátt-
um atvinnulífsins. Peir eru örugglega ekki
margir bankastjórarnir sem í hverri viku
leggja leið sína niður að höfn til að hitta
sjómennina og útgerðarmennina og spyrja
frétta af aflanum. „Mér finnst ég hafa bæði
gaman og gott af því að fara niður að höfn
og ræða við þessa menn. Alveg á sama hátt
er ég vís með að skjótast fram í afgreiðslu
þégar bændur framan úr sveit eru hér og
spyrja þá frétta."
Velti mér fyrst upp úr
vandamálum fólks
Vandamál fólks birtast sennilega hvergi í
jafn mörgum myndum eins og á borði
bankastjórans. Friðrik segist taka undir þau
orð Guðjóns Steindórssonar, bankastjóra
útibús íslandsbanka á Akureyri, að menn
sjóist í þessu starfi. Fyrsta árið í starfi spari-
sjóðsstjóra tók hann vinnuna með sér heim
á hverjum degi. „Ég var að velta mér í hug-
anum upp úr vandamálum fólks á ólík-
legustu tímum sólarhrings. En með tíð og
tíma lærði maður að taka öðruvísi á þessum
vandamálunt þó þau væru margvísleg.
Vandamálin hafa ágerst í seinni tíð, meðal
annars vegna þess að gjaldþrot hafa aldrei
verið fleiri á landinu en síðastliðin tvö ár.
Unga kynslóðin verður að skipta um gír því
mikið af ungu fólki í dag fær alltof mikið
upp í hendurnar. Ég hef sjálfur ekki búið
nema í 12 ár en fyrstu árin bjó maður við að
hafa óinnréttaða stofu, hraðsuðuhellu í stað
eldavélar og húsið í raun ekki nema hálfgert
þó búið væri í því. Maður ólst upp við að
sætta sig við þetta en núna skulu allar íbúðir
vera fullbúnar þegar flutt er inn. Að mínu
mati gerir þetta að verkum að ungt fólk lær-
ir ekki að meta hlutina. Ég get ekki neitað
því að oft blöskrar mér þetta enda tel ég mig
sjálfan vera það varkáran í þessum málum.
Maður lendir líka oft í að leiðbeina fólki
enda er þetta starf ráðgjöf að miklum hluta.
Flestir taka þessum leiðbeiningum mjög vel
en undantekningar eru í þessu eins og öllu
öðru.
Sjúkt húsnæðiskerfl
Húsnæðisvandræði. Þetta orð hefur verið
rauður þráður í þjóðfélagsumræðunni á síð-
ustu árum enda peningavandræði fólks oft
sprottin af húsnæðiskaupum. Húsnæðiskerf-
ið er sparisjóðsstjóranum hugleikið og
Friðrik segir að því verði ekki lýst betur en
með orðinu; sjúkt. Þess verði ekki langt að
bíða að Húsnæðisstofnun ríkisins leggist af
og húsnæðislánin flytjist út til peningastofn-
ana.
„í þessu kerfi eru um 12.000 umsóknir og
stór hluti þeirra eru falsaðar. Petta kerfi
hefur verið opnað fyrir hvern sem er og ekki
er tekið tillit til þarfa hvers og eins. Eg hef
margoft sagt að í þessu kerfi er ekkert til
sem heitir forgangshópur. Þess eru dæmi að
fólk hafi tekið sig saman í þessu kerfi og log-
ið út lán fyrir íbúðum þó svo þörfin hafi
engin verið og þessir peningar hafi síðan
verið látnir ávaxta sig á einhvern annan
hátt. Á meðan fólk er að notfæra sér þetta
bíða aðrir sem sannarlega hafa þörf fyrir
þessi lán. Kerfi sem býður upp á þetta hlýt-
ranga hugsunarhátt að sjálfsagt sé að sækja
verulegan hluta þjónustunnar til Akureyrar."
ur að teljast sjúkt. Hins vegar er ég mun
bjartsýnni á nýja húsbréfakerfið og held að
kostir þess eigi eftir að koma betur í ljós
þegar það verður komið í fullan gang.“
Lífeyrismálum ræður
fámenn og stöðnuð klíka
Pegar talað er um húsnæðismál er komið að
öðru og skyldu máli sem eru lífeyrissjóðirn-
ir. Friðrik og kollegi hans Þorsteinn Þor-
valdsson í Sparisjóði Ólafsfjarðar komu á
síðasta ári miklu róti á lífeyrissjóðakerfið
þegar þeir stóðu fyrir undirskriftasöfnun þar
sem skorað var á lífeyrissjóðina að ávaxata
fé í heimabyggðum launþeganna. Þessi þúfa
ýtti við þungu hlassi sem ef til vill er ekki
oltið enn.
„í framhaldi af þessu þá var skipuð nefnd
hér á Dalvík og Svarfaðardal sem fengið
hefur gagnrýni frá ýmsum í verkalýðshreyfing-
unni. Þeim hefur fundist við vera að teygja
okkur inn á þeirra valdsvið, sem að mínu
mati er alrangt. Okkar skoðun er einfald-
lega sú að ekki hafi verið staðið nægilega vel
að lífeyrismálunum á undanförnum árum og
manni þykir það hart ef fólk má ekki tjá sig
um þessi mál. Staðreyndin er sú að þessum
málum ræður fámenn og stöðnuð klíka. Eft-
ir því sem við skoðuðum þessi mál meira,
þeim mun meiri ástæða fannst okkur til að
kafa dýpra og nálgast botninn í allri vitleys-
unni. Ástæðan fyrir því að við sparisjóðs-
stjórarnir á Dalvík og Ólafsfirði fórum af
stað í þessu máli var í fyrsta lagi sú að okkur
vantar oft fjármagn á þessa staði og f öðru
lagi vildum vil kanna hvort ekki væri með
einhverju móti hægt að hækka þær greiðslur
sem fólk fær mánaðarlega í formi lífeyris.
Skammarlega lágar lífeyrisgreiðslur
Friðrik segir að hækkun lífeyrisgreiðslna
geti fengist með því að sameina lífeyrissjóði
vegna þess að reksturinn á all flestum þess-
ara sjóða sé hrikalega slæmur. „Við höfum
bent á að ekki væri nema sjálfsagt að koma
með þessa sjóði inn í peningastofnanirnar
þar sem rekstur þeirra kostaði nánast
ekkert. Breytingin yrði því mikil frá því sem
nú er því staðreyndin er sú að dæmi eru um
að 30-35% af iðgjöldum fari í rekstur
sjóða,“ segir hann og röddin er heldur far-
ina að hækka.
„Okkar skoðun er sú að stefna skuli að
stofnun lífeyrissjóðs fyrir þessa bæi en við
gagnrýni okkar á rekstur og uppbyggingu
lífeyrissjóðanna vaknaði af þyrnirósarsvefni
það fólk hjá Alþýðusambandi Norðurlands
sem kosið hafði verið fyrir nokkrum árum
til að vinna að stofnun sameiginlegs lífeyris-
sjóðs fyrir allt Norðurland. Nú er þeirra
vinna komin í gang og á meðan bíðum við
átekta. Við höfum lagt á það áherslu að
lokaniðurstaðan verði sú að stofnaður verði
einn sameiginlegur lífeyrissjóður fyrir allt
Norðurland en okkur hefði þótt tilvalið að
Fimmtudagur 12. apríl 1990 - DAGUR - 13
Friðrik Friðriksson í stól sínum á skrifstofunni í Sparisjóði Svarfdæla. Honum hefur aldrei leiðst í vinnunni þrátt fyrir 20 ára starf hjá sjóðnum og
segist ekki skilja það fólk sem láti sér ieiðast í vinnunni. Myndir: j
„Vakning fólks um lífeyrismál hefur sannað fyrir okkur á Dalvík og Ólafsfirði að gagnrýni okkar á
lífeyriskerfið var réttmæt. Sú staðreynd að 30-35% iðgjalda sumra sjóða fara í rekstur er hrikaleg.“
byrja hér á Dalvík og í Ólafsfirði. En hreyf-
ing er komin á þessi mál sem best sést á því
að umræðan um lífeyrismálin er stöðugt að
aukast og fólk er að vakna upp við þann
vonda draum að það hafi lítil sem engin
réttindi í sjóðunum. Einmitt þessi vakning
sannar fyrr okkur að nauðsynlegt var að
fara af stað með þessa gagnrýni. Ég trúi
ekki öðru en okkur skili að því lokatak-
marki að stofna sameiginlegan sjóð fyrir
Norðurland og þá verður það fé sem kemur
af stöðunum og ekki fer í húsnæðiskerfið að
vera í umsjón peningastofnana á hverjum
stað. Sú verður að vera niðurstaðan,“ segir
Friðrik ákveðinn á svip.
Sparisjóðir sameinast eins og annað
Sameining lífeyrissjóða eru ekki einu sam-
einingarmálin sem að Friðriki snúa. Spari-
sjóðir eru nú að byrja að sameinast og
nýjasta dæmið um það eru þrír sjóðir í S-
Þingeyjarsýslu sem nýverið sameinuðust í
einn. Umræða hefur verið í gangi um sam-
einingu sparisjóðanna á Dalvík, Árskógs-
strönd og í Hrísey en Friðrik segir þetta mál
enn á umræðustiginu.
„Mér finnst ekki ólíklegt að sú staða komi
upp að þessir þrír sjóðir sameinist að ein-
hverju leyti og þá gætum við alveg hugsað
okkur að Grímsey komi líka inn í þetta
enda er Sparisjóður Svarfdæla aðal peninga-
stofnun Grímseyinga. Við höfum hér við-
skipti útgerðaraðila og einstaklinga í Gríms-
ey og óhætt er að segja að þau samskipti
hafi verið mjög góð.“
Samvinna eða síðar samruni sparisjóða á
þessu svæði ér aðeins hluti af þeirri þróun
sem virðist framundan við utanverðan Eyja-
fjörð. Ýmis þjónusta er þegar sameiginleg
milli sveitarfélaga á þessu svæði og Friðrik
bætir við að með tilkomu ganganna í geng-
um Ólafsfjarðarmúla opnist margir mögu-
leikar sem ekki séu komnir enn upp á yfir-
borðið. Hann segist jafnframt telja það
grundvallaratriði að í heimahéraðinu verði
byggð upp sem fjölbreyttust þjónusta þann-
ig að fólk á þessu svæði geti verið sjálfu sér
nægt.
Engin ástæða til að sækja
matvöru til Akureyrar
„Við eigum að halda utan um það sem okk-
ur ber að hafa og það sem við mögulega get-
um á þessum stöðum. Ég er mikill kaupfé-
lagsmaður í mér og er mjög fylgjandi því að
við verslum hér i okkar ágætu Svarfdæla-
búð. Þar er boðið upp á mikið vöruúrval og
gott verð og þessi verslun stenst fyllilega
samkeppni við stórmarkaðina á Akureyri.
Meðan svo er sé ég enga ástæðu til að keyra
100 kílómetra til að versla í matinn. Á sama
hátt held ég að við getum byggt upp fjöl-
breyttari þjónustu hér í kringum okkur.
Fólk verður að leggjast á eitt til að það
takist. Ég held að margt fólk hér á svæðinu
hafi þann ranga hugsunarhátt að sjálfsagt sé
að sækja verulegan hluta þjónustunnar til
Akureyrar."
Skoðanir Friðriks á þeim möguleikum
sem göngin í Ólafsfjarðarmúla bjóða upp á
gefa eflaust mynd af þeirri untræðu sent
verða mun uppi þegar þau verða opnuð.
Hann horfir á Dalvík og Ólafsfjörð nánast
sem heild með tilkomu þeirra og segir að
bæjarfélögin geti bæði notið mjög góðs af
þessari samgöngubót.
„í fyrsta lagi getum við samnýtt hafnarað-
stöðuna hér. Sömuleiðis upphitaðan knatt-
spyrnuvöll þeirra Ólafsfirðinga, þeir geta
komið til okkar og notað num betra skíða-
svæði en þeir hafa möguleika á að byggja
hjá sér og við getum farið út eftir og spilað
golf á ágætum velli sem þeir hafa byggt upp.
Mín skoðun er semsagt í stuttu máli sú að
við skiptum þessurn hlutum jafnt á milli
okkar. Til að þetta geti gengið eftir þarf jú
að leggja til hliðar ákveðinn hrepparíg en
„Húsnæðiskerfið er sjúkt og verulegur hluti umsóknanna þar eru falsaðar. Þetta kerfi er opið hverj-1
um sem er og þarna er að mínu mati ekkert til sem heitir forgangshópur. Þess eru jafnvel dæmi að
fólk hafi logið út lán úr þessu kerfi.“
miðað við þau samskipti sem ég hef haft við
Ólafsfirðinga og þá sérstaklega Þorstein vin
minn í sparisjóðnum þá trúi ég ekki öðru en
þetta eigi að geta gengið upp.“
Uggvænlega? fréttir úr atvinnulífinu
Samdráttur í atvinnulífinu gerir strax vart
við sig hjá peningastofnunum. Friðrik segist
ekki neita því að hann hafi áhyggjur af
atvinnuástandinu á Eyjafjarðarsvæðinu.
Sífelldar fréttir af erfiðleikum fyrlrtækja og
uppsögnum starfsfólks auki eðlilega á þess-
ar áhyggjur.
„Ég sé ekkert annað en við verðum að
leggjast öll á eitt og beita okkur fyrir að
áliðjuver komi hér við Eyjafjörðinn. Við
megum ekki við því að héðan flosni upp
fólk því við þurfum ekkert að velta því fyrir
okkur hvcrt það fólk fer. Mín ósk er því sú
að álver verði staðsett hér," segir hann
alvarlegur á svip urn leið og hann lítur út
yfir hafnarmannvirki Dalvíkinga.
„Auðvitaö verðum við áfram að horfa eft-
ir öllum færurn leiðum til eflingar atvinnu-
lífs á svæðinu en ég held að af því að svona
stendur á þá megum við ekkert gefa eftir í
baráttunni um að fá þessa verksmiðju
hingað. Til allrar blessunar höfum við verið
laus á undanförnum árum við atvinnuleys-
isvofuna en hennar er farið að gæta hér og
hana forðumst við ekki öðruvísi en með
samstilltu átaki allra. Nú eru í gangi
ákveðnar aðgerðir sent við vonum að verði
til að bæta stöðu okkar."
Segi eins og Bjartur í Sumarhúsum...
Kliðurinn fyrir framan skrifstofu sparisjóðs-
stjórans er hljóðnaður, enda vinnudagurinn
liðinn. Gjaldkerarnir hafa gert upp og geng-
ið tryggilega frá peningaskúffunum. Tutt-
ugu ára starf innan um peninga og aldrei
leiðinlegt í vinnunni. Hvernig lítur sá maður
á peninga sem hefur haft umönnun þeirra
að aðalstarfi allt sitt líf? Enn færist bros yfir
andlit sparisjóðsstjórans og ekki stendur á
svarinu.
„Ég hef á þessum langa tíma orðið þess
áþreifanlega var að lítið sé hægt að gera án
peninga en annað hef ég líka lært í starfinu
og það er að peningar eru ekki allt. Þeir
ráða ekki öllu. Mannlegi þátturinn verður
að vera til staðar og því miður finnst mér að
ekki hafi verið lögð eins ntikil áhersla á
hann í seinni tíð eins og vera ætti. Oft finnst
mér að fólk mætti hugsa meira út í að pen-
ingar eru ekki allt og þá verður mér gjarnan
hugsað til orða Bjarts í sögunni Sjálfstætt
fólk: „Því hvað er auður, afl og hús ef eingin
jurt vex í þinni krús“. Peningarnir eru vissu-
lega mikið afl en ntannlegi þátturinn má
aldrei gleymast. Á þessum þætti mætti bera
mun meira í samskiptum manna á meðal."
JÓH