Dagur - 22.05.1990, Síða 6

'6 — ÐA'GUR - 'Þ'rfðj udag ur 22. nrfaí’ t990
Stefán Valgeirsson:
Opið bréf til Eyfirðinga
- vegna áhuga sumra þeirra fyrir álverksmiðju við Exjaijörð
Þrátt fyrir allan fyrirganginn,
fjölmiðlaáróðurinn, sendinefnd-
irnar til ríkisstjórnar og þing-
manna að ógleymdum hinum
sjálfskipuðu agentum fyrr og síð-
1. hluti
ar fyrir byggingu álverksmiðju
við Eyjafjörð, hef ég ekki tilfinn-
ingu fyrir því, að slík óhaipingja
geti átt eftir að henda það gjöfula
og fagra hérað, að þar verði
byggð verksmiðja, sem dreifir
eimyrju yfir byggðirnar.
Ég stend í þessari trú þrátt fyr-
ir fullyrðingarnar um að það sé
komin þjóðarsátt um að stefna að
því, að álver veri byggt þar sem
erlendir álfurstar óska og þrátt
fyrir neyðaróp einstaklinga úr
eyfirskum byggðum, að ef þar
verði ekki byggt hið umtalaða
álver sjái þeir fram á eyðingu
byggðarinnar. Já, ég stend ennþá
í þeirri trú þó nú nýverið væri
haft eftir varaformanni Einingar
á Akureyri, að hann sjái fram á
dauða og djöful ef Eyfirðingar fái
ekki álver. Mér finnst slíkar upp-
hrópanir flokkast undir hrein
öfugmæli sé málið athugað niður
í kjölinn.
Merkisberar álversins eru ekki
vandir að meðulum í þessari bar-
áttu sinni. Þeir hafa t.d. fullyrt í
mín eyru, að það sé algjör ein-
hugur um málið norðan fjalla, en
mér heyrist að annað sé að koma
fram og að vísu vissi ég það fyrir.
Ástæðan fyrir því að lítið hefur
heyrst í þeim, sem ekki telja
álver bjargráð fyrir Eyfirðinga er
að allar áætlanir fram að þessu
hafa verið við það miðaðar að
slík bygging verði reist í
námunda við Straumsvík. Þeir
hafa litið svo á, að yfirlýsingar
sumra stjórnmálamanna um hið
gagnstæða væri helber sýndar-
mennska, enda málflutningurinn
þannig fram settur að auðvelt
væri að kenna hinum erlendu ál-
furstum um staðsetninguna, þar
sem þeir hafa alltaf haldið því
hátt á lofti að þeir réðu staðarval-
inu. Það sýnir að risið á ráða-
mönnum þjóðarinnar er ekki hátt
þessa stundina e.t.v. sem betur
fer sé litið til umræðunnar um
byggingu álvers.
Ég vil taka það skýrt fram, að
ég er ekki að væna neinn um það
að fólk vitandi vits sé að berjast
fyrir uppbyggingu atvinnurekstr-
ar í Eyjafirði sem yfirgnæfandi
líkur eru á að muni valda umtals-
verðri mengun og alvarlegu tjóni
nái það fram að ganga. Æði
margir hafa haft samband við mig
og ýmsa samherja mína í þeim
tilgangi að reyna að hafa áhrif á
okkur í þá átt, að við förum ekki
að leggja stein í götu álmanna í
eyfirskum byggðum. Þegar farið
er að ræða um þetta við þetta
fólk og benda á ýmsar staðreynd-
ir um þennan atvinnurekstur, þá
hefur það vakið athygli mína að
fyrstu viðbrögð flestra eru að þeir
fara að telja upp fólk sem hefur
lýst yfir fylgi sínu við að byggt
verði álver við Eyjafjörð, þar á
meðal ráðherrar, þingmenn,
verkalýðsforingjar og meira að
segja eyfirskir bændahöfðingjar
að ógleymdum bankastjórum.
Að upptalingunni lokinni ersagt:
Heldur þú að þetta fólk viti ekki
hvað okkur er fyrir bestu? Þegar
spurt er, hvað veist þú um meng-
un frá álverum er yfirleitt ekkert
svar, en í stað þess bent á mála-
tilbúning fjölmiðlanna, endur-
tekin upptalning á þessu átrúnað-
arfólki og bætt við: Hér er
atvinnuleysi, okkur stendur ekki
annað til boða, annars flytja allir
suður. Eftir því sem málið er
meira rætt minnkar trúin á átrún-
aðarfólkið og þar með á álið.
Þessi reynsla mín hefur orðið til
þess að ég hef kynnt mér ýmsar
hliðar þessa máls. Ég mun m.a.
rökstyðja að álver er ekki hag-
kvæmur kostur fyrir okkur Is-
lendinga, veldur alvarlegri meng-
un og eykur misrétti, bæði milli
kynja og byggðarlaga, og það er
ekki til markaður fyrir hana á þvíl
Stefán Valgeirsson.
verði, sem þarf til að standa und-
ir virkjunarkostnaði.
Er staðsetning og bygging
álbræðslu byggðamál
eða er það líka öfugmæli?
Reynsla okkar íslendinga af
verðbólgu og háum vöxtum ætti
ekki að leiða til þess að við gerð-
um neitt vitandi vits til þess að
verðbólguskriða fari af stað á
nýjan leik. Bygging 200 þús.
tonna álbræðslu ásamt nauðsyn-
legum virkjunarframkvæmdum
næstu árin sem kallar á 3-4 þús.
starfsmenn yfir sumarmánuðina
sum árin, hlýtur að hafa veruleg
verðbólguáhrif. Ráðamönnum
mun vera þetta ljóst. Jóhannes
Nordal Seðlabankastjóri hefur
þegar bent ríkisstjórninni á
hvernig best sé að koma í veg fyr-
ir þensluáhrif frá slíkum fram-
kvæmdum. Hans ráð eru að það
opinbera stöðvi að mestu leyti
framkvæmdir og reyni að hafa
áhrif á sveitarfélögin í landinu að
gera slíkt hið sama á meðan á
framkvæmdum stendur. Ef eftir
þessari stefnu yrði farið, væri þá
ekki réttnefni á þessari nýju
stefnu, að kalla hana byggðaeyð-
ingastefnu.
í þessu sambandi verða allir að
hafa það í huga, að Atlantalhóp-
urinn svokallaði hefur sett þá ósk
fram, að ef þeir fari í byggingu
álbræðslu hér á landi, þá vilji þeir
tryggja sér rétt til að tvöfalda
framleiðsluna þegar henta þykir
og meira að segja fyrir aldamót.
Ef farið yrði í þá stækkun í beinu
framhaldi af verklokum hinnar
fyrri, sem er efalaust hagkvæmt,
þá sé ég ekki betur en að heild-
arframkvæmdatíminn gæti orðið
allt að 8-10 árum. Ef atvinnuupp-
bygging og mestu leyti aðrar
framkvæmdir verða látnar bíða í
öðrum héruðum landsins þar til
þessum framkvæmdum verður
lokið, hverjar yrðu þá afleiðing-
arnar? Hver og einn ætti að hug-
leiða það jafnvel þó kyrrstaðan
yrði aðeins 4 ár. Ef slík bygging
risi við Reyðarfjörð eða við
Eyjafjörð hvað þá á suðvestur-
horninu yrði þenslan gífurleg í
kringum byggingarsvæðið, en
kyrrstaða annars staðar. Er þetta
byggðastefnan, sem ríkisstjórn,
sem kennir sig við jafnrétti og fé-
lagshyggju ætlar að hrinda í
framkvæmd?
Hér er um að ræða nýja og
mjög athyglisverða atvinnumála-
stefnu, sem líklega enginn stjórn-
málaflokkur vill eða þorir að
gangast við þótt allt bendi til að
ríkisstjórnin sé að leggja grunn
að henni með gerð samninga um
byggingu álbræðsluverksmiðju á
íslandi. Þessi stefna myndi einnig
leiða af sér, að hlutur kvenna
yrði algjörlega fyrir borð borinn
ef ekki kæmi önnur umtalsverð
atvinnuuppbygging til. í ísal er
atvinnuþátttaka kvenna 9,6%
eða ein kona á móti 10 körlum. í
byggingarstarfsemi er hlutur
kvenna enn minni, eða aðeins
6%. Þessi stefna er því ekki til að
jafna lífsaðstöðu milli kynjanna
heldur til þess að auka misréttið
og launamuninn. Er það stefna
ráðamanna á íslandi árið 1990?
Slík atvinnumálastefna hentar
engan veginn okkar fámennu
þjóð. Við þurfum að stefna að
jafnari uppbyggingu á sem flest-
um stöðum á landinu, því eigum
við að færa atvinnufyrirtækin til
fólksins en ekki fólkið að fyrir-
tækjunum, eins og verðu.r raunin
ef álstefnan verður látin ráða.
Iðnaðarráðherra taldi álbræðslu
aðlaðandi fyrir konur.
Ríkisstjórnir en þó sérstaklega
iðnaðarráðherrar, hver af öðrum
hafa lagt þunga áherslu á bygg-
ingu álvera á liðnum árum og lagt
fram mikla fjármuni til þess að
leita eftir auðhringum til að reisa
hér slíka verksmiðju. Ekki hefur
heyrst að leitað hafi verið eftir
öðrum möguleikum sem betur
henta við okkar aðstæður. Hafi
það verið gert, þá hefur því verið
haldið leyndu.
Eru álbræðslur
hagkvæmur kostur?
Talið er að rafvirkjunarkostnað-
ur til að fullnægja 200 þús. tonna
álbræðslu muni verða a.m.k. 40
milljarðar króna á verðlagi 1989
þrátt fyrir að til þeirra fram-
kvæmda yrðu valdir ódýrustu
virkjunarstaðirnir. Þegar samið
er um orkuverð til álframleiðslu
er eðlilegast að miða það við
meðaltalskostnað þeirra virkjun-
arkosta sem gert er ráð fyrir að
nýta á næstu áratugum. Gerum
ráð fyrir að virkjunarkostnaður-
inn verði 40 milljarðar króna.
Erlendar langtímaskuldir þjóðar-
innar voru um síðustu áramót um
160 milljarðar. Vaxtagreiðsla um
15 milljarðar, að meðaltali
9,37%. Segjum að það takist að
fá þessa 40 milljarða að láni er-
lendis til 50 ára með jöfnum
greiðslum og 9% vöxtum, þá yrði
ársgreiðslan 4 milljarðar 140
milljónir króna. í ársbyrjun 1988
greiddi ísal 15.78 US mill. pr.
kwst. eða Ikr. 0.96 en í árslok
18.5 US mill. eða Ikr. 1.13 sem
mun vera hæsta orkuverð sem
ísal hefur nokkurn tíma greitt.
Síðari hluta árs 1988 var
álverðið 2.550 Bandaríkjadala
tonnið en 1990 1.500 dollarar.
Orkuverð fer að verulegu leyti
eftir álverðinu á hverjum tíma.
Þó við gefum okkur það að orku-
greiðslan yrði 18.5 US mill. þá
yrði orkugreiðslan 3 milljarðar
150 milljónir og að aukinn rekstr-
arkostnaður Landsvirkjunar
vegna þessarar virkjunar yrði um
560 milljónir á ári sem væri þó
um hálfur kostnaður miðað við
það sem nú er á gigawattsstund.
Nettótekjur yrðu þá aðeins 2
milljarðar 590 milljónir fyrir
greiðslu vaxta og afborgana eða
tekjuvöntun um 1 milljarður 550
milljónir til þess að ná saman
endum. Orkugreiðslan þyrfti því
að hækka um 37% eða verða 25.3
US mill. eða kr. 1.54. Éggeri ráð
fyrir að við þennan útreikning
verði gerðar þær athugasemdir
að raunvextir erlendis séu 6-
6,5% en þeir vextir sem fram yfir
þá tölu eru sé verðbólga og að
það beri að fella þá tölu út úr
dæminu. Ég get fallist á þau rök
ef á móti kemur að fullt tillit sé
tekið til meðaltalskostnaðar
þeirra virkjunarkosta sem líklegt
er að verði nýttir á næstu áratug-
um, því í lögum um Landsvirkj-
un er kveðið svo á um að orku-
sala til stóriðju megi aldrei leiða
til verðhækkana hjá almennum
notendum. Það er viðurkennt að
þær virkjanir sem nú á að byggja
séu verulega ódýrari en aðrir
virkjunarmöguleikar, sem ónýttir
eru og vitað er um. Er því skylt
lögum samkvæmt að taka tillit til
þessara staðreynda þegar samið
er um orkuverð til stóriðju nú.
Framhald síðar.
Höfundur er alþingismaður Samtaka
jafnréttis og félagshyggju.
Grein þessi hefur áður birst í
Morgunblaðinu en var send
Degi tii birtingar miðviku-
daginn 16. maí sl. ásamt 2. og
3. hluta.
Arnarneshreppur
Kjörfundur vegna sveitarstjórnarkosninga í Arnar-
neshreppi laugardaginn 26. maí 1990 hefst í Freyju-
lundi kl. 11.00.
Kjörstjórnin.
Bridgefélag Akureyrar
Aðalfundur
Aðalfundur Bridgeféiags Akureyrar verður hald-
inn þriðjudaginn 22. maí nk. kl. 20.00 i' Félags-
borg.
Dagskrá:
Venjuleg aðalfundarstörf.
Verðlaunaafhending fyrir mót vetrarins.
Önnur mál.
Kaffiveitingar á staðnum.
Félagar eru hvattir til að fjölmenna.
Stjórnin.
Útgerðarmenn og eigendur
smábáta minni en 10 brl.
Athugið!
í samræmi við nýsett lög nr. 38, 15. maí 1990 um stjórn fisk-
veiða, er koma til framkvæmda um næstu áramót, vinnur
sjávarútvegsráðuneytið nú að undirbúningi að úthlutun veiði-
heimilda til báta minni en 10 brl. í því sambandi vill ráðuneyt-
ið vekja athygli á eftirfarandi.
1. Skráning báta.
Samkvæmt nýju lögunum þurfa nú eigendur allra báta
10 brl. og minni sem sækja um leyfi til veiða í atvinnu-
skyni að verða skráðir á skipaskrá eða sérstaka skrá
Siglingamálastofnunar ríkisins fyrir báta styttri 6 m. Þá
þurfa eigendur þeirra báta sem ekki hafa veiðileyfi frá
ráðuneytinu samkvæmt núgildandi lögum um stjórn fisk-
veiða (nr. 3 1988) eða eru ekki á skrá Siglingamálastofn-
unar að óska eftir skráningu báta sinna hjá Siglinga-
málastofnun fyrir 18. júní 1990. Beiðni um skráningu
þarf að fylgja eignarheimild, smíðalýsing og teikningar af
viðkomandi bát.
2. Nýir bátar í smíðum.
Eigendur ófullgerðra báta sem smíði hefur verið hafin á
(skipsbolur upp byggður) fyrir gildistöku laganna 18. maí
1990 þurfa að óska eftir skráningu þeirra hjá Siglinga-
málastofnun fyrir 18. júní 1990. Þessir bátar þurfa að
vera fullbúnir og öðlast fullgilt haffærisskírteini fyrir 18.
ágúst 1990 til að koma til greina við úthlutun veiðiheim-
ilda. Sérstakir skoðunarmenn sjávarútvegsráðuneytisins
og Siglingamálastofnunar munu á næstu dögum meta
hvaða bátar teljast í smíðum samkvæmt framansögðu.
Eigendur báta sem eru í smíðum erlendis þurfa að fram-
vísa vottorði frá þartilbærum yfirvöldum um að smíði
báta þeirra hafi verið hafin (skiþsbolur uþp byggður) fyrir
18. maí 1990.
3. Upplýsingar og forsaga báta.
Eigendur og útgerðarmenn þeirra báta sem ekki hafa
fengið sérstakt eyðublað sjávarútvegsráðuneytisins til
útfyllingar um forsögu báta sinna þurfa að verða sér úti
um slík eyðublöð hjá ráðuneytinu eða Landssambandi
smábátaeigenda, fylla þau út og senda sjávarútvegs-
ráðuneytinu, Skúlagötu 4,150 Reykjavík, við fyrsta tæki-
færi.
Nánari upplýsingar um ofansagt fást hjá sjávarútvegsráðu-
neytinu og veiðieftirlitsmönnum þess.
Sjávarútvegsráðuneytið, 18. maí 1990.