Dagur - 22.05.1990, Blaðsíða 10

10 - DAGUR - Þriðjudagur 22. maí>1990
íslensk böm búa við vanrækslu
- eftir Valgerði Magnúsdóttur
Á síðustu vikum hefur þráfald-
lega heyrst að börn á íslandi búi
við vanrækslu. Vísast verður
mörgum fyrst til að halda að
þetta geti ekki verið. Fyrstu við-
brögð hjá öðrum gætu verið að
halda því fram að víst væru sjálf-
sagt til einhverjir einhvers staðar
sem vanræktu börnin sín, en slíkt
fólk væri nú bara pakk sem ekki
væri orðum á eyðandi.
Þeir sem vakið hafa máls á
vanrækslu barna eru ekki að tala
um neinar undantekningar. Þeir
eru að tala um viðvarandi ástand
hjá miklum þorra íslenskra
barna, sem ekki býr við viðun-
andi öryggi. Þau eru miklu meira
á eigin vegum en gengur og gerist
með börn meðal annarra þjóða,
og slysatíðni hjá íslenskum börn-
um er óhugnanlega há.
Hvað skyldi vera hér á seyði?
Við skulum líta til breyttra sam-
félagshátta eftir skýringum, og
svo skulum við athuga hvernig
samfélagið hefur brugðist við
breytingunum.
Breyttir samfélagshættir
Frá fyrstu tíð hefur hlutverk
kvenna verið að vernda líf og við-
halda því. Konur ganga með
börnin, fæða þau og ala upp. í
gegnum aldirnar var vinnustaður
kvenna á heimilinu eða í
námunda við það, og þar hafa
þær þróað sínar sérstöku aðferðir
við matargerð, fatasaum, ljós-
móðurstörf, uppeldi barna og
kennslu, þvotta og önnur þrif,
hjúkrun og ummönnun sjúkra og
aldraðra. Þetta er sameiginlegur
reynsluheimur kvenna og það
sem hefur mótað heimsmynd
þeirra og menningu.
Konur gegna enn þessum verk-
efnum, en vinnustaðurinn er ekki
lengur heimilið. Nú er svo komið
að 90,4% íslenskra kvenna vinna
utan heimilis. Tölur sýna að með-
alvinnutími íslenskra kvenna
utan heimilis eru 35,3 stundir á
viku, en 54 stundir hjá körlum..
Hvað konur varðar hefur hann
aukist jafnt og þétt síðustu árin,
og þessi aukni vinnutími hefur
verið undirstaða hagvaxtar á ís-
landi, því framleiðni hefur ekki
aukist.
Börn og dagvistir
Konur geta ekki haft börnin við
pilsfald sinn og sett þau til verka
með sér á sama hátt og áður var,
því vinnumarkaður hentar ekki
fyrir börn. Það hafa orðið til sér-
stakir vinnustaðir fyrir börnin,
skólarnir þeirra, og dagvistir fyrir
yngstu börnin. Á þessum stöðum
eru börnin við nám og leik á
meðan foreldrarnir eru við
vinnu.
Yfirleitt eru þetta góðir staðir
fyrir börn, þótt margs konar
endurbætur viljum við gera.
Gallinn er aðeins sá að þeir
hrökkva svo skammt á svo marg-
an hátt. Fæðingarorlof tekur nú
enda við sex mánaða aldur, en
hér í bænum taka dagvistir ekki
við börnum fyrr en við 2ja ára
aldur, reyndar 3ja ára eftir
hádegi. Svo er ekki einu sinni víst
að börnin fái inni á þeim strax og
þessum aldri er náð jafnvel þótt
foreldrarnir hafi sýnt fulla fyrir-
hyggju við umsóknir.
Hvar eru börnin á meðan beð-
ið er eftir plássi á dagvist? Dag-
mömmur eru oftast til fyrirmynd-
ar, en margir foreldrar kvarta yfir
tíðum vistaskiptum barna sinna
með tilheyrandi óöryggi. Að
öðru leyti skal hver bjarga sér
eins og best hann getur. Sum
börn eiga ömmu sem getur pass-
að þau, en ömmur eru líka konur
sem flestar vinna úti, svo sem að
ofan greinir. Þetta breytist ekki
fyrr en nægilega mörg rými á dag-
vistum standa börnum til boða
frá því að fæðingarorlofið
sleppir.
Skólabörn
þurfa einnig gæslu
Þegar börn verða sex ára vaxa þau
frá leikskólum og dagheimilum.
Skólinn tekur við. Frá komandi
hausti verða öll sex ára börn á
Akureyri í skólanum í lágmark 4
stundir á dag, en svo hefur ekki
verið hingað til. Skólagæsla hefur
aðeins verið í boði við suma skól-
ana, svo enn hafa foreldrar þurft
að bjarga málum eftir bestu getu.
Hvað gera foreldrar skóla-
barna sem vinna lengur en sem
nemur skólatíma barnanna? Ein-
ungis eitt skóladagheimili er í
bænum. Það liggur ekki of vel við
neinum þeirra sex skóla sem
börnin ganga í sem þar dvelja.
Um langan veg er að fara fyrir
börnin og öryggi þeirra er því
ekki einboðið. Auk þess komast
ekki öll börn þar að sem óskað er
eftir rými fyrir.
Það þarf að vera forgangsverk-
efni hjá bæjaryfirvöldum að full-
nægja þörf bæjarbúa fyrir dag-
vistarrými af öllum tegundum
fyrir börn sín og búa þeim þannig
viðunandi öryggi. Það er löngu
orðið tímabært. En fleira þarf að
koma til svo að við getum rekið
af okkur vanræksluorðið.
Samfelldur skóladagur
Börn sem hafa sundurslitin skóla-
dag þurfa margar ferðir milli
heimilis og skóla. Samfelldur
skóladagur minnkar hættuna sem
börnum er búin í umferðinni.
Það er fyrst og fremst skipulags-
atriði að koma á samfelldum
skóladegi. Aukinn kostnaður
felst aðeins í gæslu barnanna í
hádegi, og ríkið greiðir hann.
Börnum og foreldrum er það
ekki of gott að sest verði niður
hið bráðasta og þessari skipu-
lagsbreytingu komið á. Fróðlegt
væri að vita af hverju það er ekki
löngu búið.
A framboðsfundi í ríkisútvarp-
inu mánudaginn 14. maí bar
Kvennalistinn fram þá fyrirspurn
til fulltrúa hinna listanna hvort
þeir myndu samþykkja á fyrsta
fundi nýrrar bæjarstjórnar að
koma á samfelldum skóladegi í
bænum eins fljótt og skipulag
þeirrar framkvæmdar leyfði. Það
kom fram að samfelldur skóla-
dagur er á stefnuskrá allra list-
anna, en samt drógu margir full-
trúar þeirra seiminn og treystu
sér ekki til að lýsa yfir stuðningi
sínum. Kvennalistakonur munu
láta reyna á þetta strax eftir kosn-
ingar.
Geðheilbrigðisþjónusta
barna og unglinga
Það er á margan hátt miklu
flóknara að ala upp börn í hraða
streitusamfélags nútímans heldur
en var í bændasamfélaginu á ís-
landi. Auk þess gerum við sífellt
meiri kröfur um vellíðan og heil-
brigði. Það eru víða gloppur í
heilbrigðisþjónustuna sem stend-
ur okkur AÍcureyringum til boða.
Eina þá alvarlegustu tel ég í dag
vera skort á .geðheilbrigðis-
þjónustu fyrir börn og unglinga.
Hér í bænum er enginn sér-'
menntaður geðlæknir fyrir þenn-
an hóp, og hér eru ekki mögu-
leikar á innlögn, sem oft er nauð-
synleg. Það er ábyrgðarhluti að
geta ekki lagt veikt barn inn á
geðdeild nema senda það til
Reykjavíkur, þar sem það þarf
líklegast að vera fjarri ættingjum
og vinum. Þess vegna er slíkt gert
sjaldnar en þörf er fyrir, og allt of
oft fær vandamálið að vaxa og
versna. Við þurfum að láta okkur
meira varða geðheilbrigði barna
okkar en veri J hefur, og við þurf-
um að leggjast á eitt til þess að fá
svona þjónustu til bæjarins.
Auðlegðin í börnunum
Forfeðrum okkar var vel ljóst að
mesta auðlegð þeirra bjó í börn-
unum. í dag vill þetta stundum
gleymast. Það er tímabært að við
rifjum þetta upp og leggjum
metnað okkar í að búa sem best
að börnunum okkar. Að við lát-
um öryggi þeirra og vellíðan hafa
skilyrðislausan forgang. Til að
svo megi verða þurfum við að
sinna betur þeim þáttum sem hér
eru taldir upp. Við þurfum einnig
að búa sem best að fjölskyldun-
um, sem eru hornsteinar þjóðfé-
lagsins, svo að fjölskyldurnar
megi hlúa sem best að börnun-
um.
Höfundur cr sálfræðingur og skipar fyrsta
sæti á lista Samtaka um Kvennalista til
bæjarstjórnarkosninga á Akureyri.
Akureyringar!
Frambjóðendur B-listans bjóða Akureyringum
18 óra og eldri til skemmlikvölds að Hótel KEA
miðvikudaginn 23. maí - Skemmtunin hefst kl. 21.00
Hljómsveit Ingimars Eydal
lelkur fyrir dansi til kl. 02.00.
Frambjóðendur B-listans flytja óvörp
Hinn landskunni Jóhannes Kristjónsson
hermir eflir kunnum stjórnmálamönnum
Sigrún Eva Ármannsdóttir söngkona skemmtir
Góða skemmtun