Dagur - 15.12.1990, Qupperneq 11

Laugardagur 15. desember 1990 - DAGUR - 11
a
1 tór nstundir ,
„Dýr hafa náttúrlega
tíiflnnmgar eins og við“
- segir Atli Vigfússon barnabókahöfundur
Ein tómstundaiðja Atla Vigfússonar á Laxamýri í Reykja-
hverfi er að skrifa barnabækur. Önnur bókin hans, Hænsnin
á Hóli, var að koma út en í fyrra kom út fyrsta bókin, Kaup-
staðarferð dýranna. Báðar bækurnar eru ríkulega mynd-
skreyttar af Hólmfríði Bjartmarsdóttur á Sandi í Aðaídal.
Atli starfar við landbúnað en hefur jafnframt stundað
kennslustörf í héraði, frönskukennslu við Framhaldsskólann
á Húsavík og kennslu grunnskólabarna í Hafralækjarskóla.
Atli lauk prófí frá Kennaraháskólanum og stundaði síðan
nám við Sorbonne í París og starfaði í Suður-Frakklandi við
landbúnað til að ná betri tökum á frönskunni. í fyrra fékk
hann styrk frá sænsku landbúnaðarsamtökunum, boðið var
einum nemanda frá hverju Norðurlandanna til að stunda
nám við skóla samtakanna. Þar var fjallað um félagslega
stöðu bænda á Norðurlöndum í dag.
Atli Vigfússon með nýju bókina sína Hænsnin á Hóli, en þar segir frá ýms-
um ævintýrum og uppátækjum hanans Stórafótar og hænanna Toppu, Stélu
Og Vængju. Myndir: IM
„Þetta var mjög lærdómsríkur
tími á margan hátt og kemur til
meö að nýtast mér vel. Styrkur
sænsku landbúnaðarsamtakanna
fólst í uppihaldi og kennslu en
síðan fékk ég styrk frá Norræna
félaginu til ferðalaga. Þessu
fylgdu skoðunarferðir í fyrirtæki
víða í Svíþjóð og námskeið varð-
andi umhverfismál auk ferða til
annarra landa, t.d. ti| Hollands
þar sem við dvöldum í viku til að
kynna okkur stöðu landbúnaðar í
Hollandi. Þetta var mjög mikil
reynsla og það opnaðist ýmislegt
fyrir mér þannig að ég kann á eft-
ir betur að meta ýmislegt sem við
eigum hér heima,“ sagði Atli,
aðspurður um Svíþjóðardvölina í
fyrravetur.
Skortur á lesefni
fyrir krakkana
- Þú verð tómstundum þínum til
að skrifa barnabækur, hver er
orsökin fyrir því?
„Ég held að þetta sé eitthvað
sem umhverfið fær mann til að
gera. Þegar ég stundaði kennslu-
störf fannst mér oft vera skortur
á lesefni fyrir krakkana og oft var
ég að semja og segja þeim sögur.
Oft voru haidnar samkomur og
þá fólst það í kennslustarfinu að
gera heimatilbúna þætti. Til þess
fékk ég oft hjálp Hólmfríðar,
myndlistarkennara, en hún er
snillingur við að finna út hvernig
hlutirnir eiga að vera og við að
setja upp sýningar. Við vorum
oft að setja eitthvað saman og
þannig kom þetta til. Það var
kannski tilviljun fyrst að við
ákváðum að fara út í það að gefa
út og prufa hvort svona efni fengi
einhvern meðbyr. Svo fór þetta
að verða svolítið gaman. Það er
gaman að hugsa upp sögu, þá fer
ég að hugsa um dýr frá því ég var
lítill og rifja upp hvað þau hefðu
verið að gera og hvað ég hugsaði
mér að þau væru að gera. Dýr
hafa náttúrlega tilfinningar eins
og við og ef maður umgengst þau
náið finnur maður að þau hafa
svo margt sem við finnum hjá
okkur sjálfum líka. Því hlýtur
eitthvað að geta gerst í þeirra
samféiagi.
I svona bókum leynist ýmislegt
sem hægt er að kalla fróðleiks-
korn um lifnaðarhætti þessara
dýra þó að svolitlum ævintýrablæ
sé sveipað yfir. Á fyrstu síðunum
í þessari bók er töluverður fróð-
leikur um hvernig hænsni haga
sér. Einmitt í gegnum það að
eitthvað sé gaman að lesa og
gaman að skoða þá kemur
kannski örlítill fróðleikur með.“
- Nú búa hænsnin á Hóli við
aðrar aðstæður en flest hænsni í
dag.
„Já, því miður er mikið af
hænsnum lokað inni í búrum og
mér finnst lítil dýrasiðfræði á bak
við það. Samkvæmt lögum sem
verið er að setja í öðrum löndum,
t.d. í Svíþjóð, þarf að taka
hænsni úr búrum fyrir aldamót.
Búr eru talin fjandsamlegt um-
hverfi, dýrin standa á járnteinum
og búrin eru mjög lokuð þannig
að þau hafa ekkert umhverfi. Það
er unnið að því að skepnurnar
verði á gólfi og hafi meira
umhverfi þó að þær verði lokaðar
inni. Víða á Norðurlöndum eru
egg seld dýrari þar sem hænurnar
geta gengið úti. Það er farið að
huga að því við matvörukaup við
hvaða umhverfi dýrin lifa sem
afurðirnar koma frá. í Hollandi
troða skepnur jafnvel hver á ann-
arri í þröngum stíum. Það er ver-
ið að reyna að græða sem mest á
framleiðslunni en það bitnar á
umhverfi dýranna; Þarna takast á
hagfræðin og vistfræðin.
HænSnin á Hóli hafa mjög
frjálst umhverfi og geta í raun-
inni gert það sem þeim dettur í
hug því þau eru úti við bóndabæ-
inn. Það er afskaplega gaman að
sjá dýr úti við í sveit, það er það
sem gerir landsbyggðina svo lif-
andi. Það er talið hollara fyrir
skepnurnar að geta verið úti yfir
okkar stutta sumar. Ég sakna
þess á mörgum bæjum hvað fá
dýr sjást orðið úti en vissulega
eru fleiri og fleiri bæir sem ekki
eru skepnur á.“
*
Islensku hænsnin ekki til
í öðru landi
Sagan af hænsnunum á Hóli er
bráðskemmtileg. Hún fjallar um
hanann Stórafót sem er skrautleg-
ur íslenskur hani með rósakamb
og þrjár hænur, Toppu, Vængju
og Stélu, ævintýri þeirra og fleiri
fugla sem koma við sögu.
„Það er orðið lítið af þessu
íslenska hænsnakyni, en ég hef
svolítið verið að leika mér að því
að rækta það ásamt fleirum hér í
héraði. Við höfum áhuga á að
þetta kyn glatist ekki því það er
ekki til annars staðar. Þessar
hænur verpa að vísu ekki mjög
mikið en þær eru fallegar og dug-
legar úti, sérstaklega á sumrin.
Oft spyr fólk hvar ég hafi fengið
þessi hænsn og ég hef sent hænsni
bæði vestur í Eyjafjörð, suður á
land og austur í Bakkafjörð.
. Út frá þessu tómstundagamni
með hænsnin þá þróaðist þessi
saga.“
- Vita börn í kaupstað í dag
ekki ósköp lítið um sveitalífið?
„Jú, víða um lönd er það orðið
svo að aðeins örfá prósent fólks-
ins framleiða matvöru fyrir þjóð-
ina og þá gefur það augaleið að
það hleðst upp fólk sem ekki á
neinn aðgang að því að vera í
sveit á sumrin eða kynnast sveita-
lífi. Margt fólk á ekki lengur ætt-
ingja í sveit og veit mest lítið um
hvað er að gerast þar. Þarna held
ég að bændur, bændasamtök og
skólarnir þurfi að koma inn í og
hjálpa til við að kynna þetta t.d.
með þemavikum og skólabýlum.
Það eru býli sem eru með fjöl-
breyttan landbúnað og bændurn-
ir gætu tekið á móti skólabörnum
sem kæmu í heimsókn. Fyrst
mundi bændafjölskyldan koma í
bekkina og segja frá sínu lífi og
svo mundu krakkarnir koma í
heimsókn og kynnast því sem er
að gerast á býlinu, en á eftir
ntundi vera unnið verkefni í
skólanum sem tengdist landbún-
aði. Verkefnið þyrfti að vera svo-
lítið skemmtilegt svo barnið fengi
eitthvað út úr því.
Mér finnst svolítil synd hvernig
staða kjarnafjölskyldunnar í
blokk í þéttbýíi er. Fólk hefur
ekki þennan möguleika að vera
með dýr fyrir börnin sín, en það
er sannað að börnum sem um-
gangast dýr líður betur. Þau fá
mikið út úr tíma sínum með dýr-
unum. í kjarnafjölskyldunni er
maðurinn að vinna einhvers stað-
ar og konan er kannski að vinna
líka. Það er enginn heima allan
daginn og barnið hefur ekki
möguleika á að kynnast neinu um
lífið í sveitinni. Skólarnir og
bændur verða að koma þarna á
móti því það er ekkert mikilvæg-
ara í dag en að kynnast hvernig
atvinnuvegir þjóðarinnar ganga
fyrir sig og hvaða gildi þcir hafa
fyrir þjóðina. Þessi staða er
miklu betri fyrir sveitabörnin sem
hafa þennan stórkostlega mögu-
leika á að vera með skepnunum
og með foreldrum sínum við
þeirra störf. Bankastarfsmaður-
inn getur ekki haft barnið sitt
með sér í vinnuna en börnin í
sveitinni eru alltaf með og bara
pínulítil þegar þau fara að hjálpa
til og taka þátt í því sem er að
gerast.“
Dómur barnanna sá besti
- Hvernig seljast bækurnar
þínar?
„Það var góð útkoma í fyrra.
Hænsnin á Hóli hafa tvisvar selst
upp í Bókaverslun Þórarins Stef-
ánssonar hér á Húsavík. Það sem
ég legg áherslu á er að þetta er
íslenskt efni. málfarið er íslenskt
og sagan gerist í Þingeyjarsýslu.
Þegar ég horfi yfir bókaskrána sé
ég ekki margar bækur sem eiga
að gerast í sveit á íslandi. í sjón-
varpi, sem börnin eru mjög
bundin yfir, er t.d. hasar og ýmis-
legt sem er svo langt frá okkar
menningu.“
- Hvaða aldurshópi er bókin
ætluð?
„Yngri börnum, börnum sem
eru farin að lesa en svo má lesa
bókina fyrir krakka alveg niður
úr. En ég vona að krakkar til tíu
ára aldurs muni hafa gaman af að
lesa þessa sögu.“
- Ætlar þú að halda áfram að
skrifa barnabækur?
„Það má ekki gera of mikið af
svona hlutum því þeim sem halda
lengi áfram með sama efni hættir
til að verða svolítið þurrir. Að
svo stöddu vil ég fátt segja, en er
þó kannski með einhverjar gaml-
ar hugmyndir í huganum.“
- Fékkstu viðbrögð við Kaup-
staðarferð dýranna?
„Já, ég fékk góð viðbrögð.
Einn skólabróðir minn sagði að
þessi bók hefði verið hermdar-
gjöf. Sonur hans fékk bókina í
jólagjöf og hann þurfti að lesa
fyrir strákinn aftur og aftur öll
kvöld og á endanum var strákur
farin að geta í hvað kæmi næst.
Þetta er besti dómurinn sem ég
hef fengið því ég held að börnin
verði að dæma bækurnar. Þessi
viðbögð voru mér svolítið kær en
auðvitað eru alltaf misjafnar
raddir og maður fær aldrei ein-
róma umsögn með eða móti.“
IM
Atli Vigfússon við landbúnaðarstörf heima á Laxamýri.