Dagur - 21.02.1992, Síða 4

4 - DAGUR - Föstudagur 21. febrúar 1992
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SÍMI: 96-24222
ÁSKRIFT KR. 1200ÁMÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ KR. 110
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMNETRA 765 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON
BLAÐAMENN:
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 96-41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþróttir),
ÓLI G. JÓHANNSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
SKÚLI BJÖRN GUNNARSSON (Sauöárkróki vs. 95-35960, fax 95-36130),
STEFÁN SÆMUNDSSON, ÞÓRÐUR INGIMARSSON
LJÓSMYNDARI: KJARTAN ÞORBJÖRNSSON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON, ÞRÖSTUR HARALDSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
Púðurtunnur í
atvínnulíflnu
Stoðir atvinnulífsins eru að bresta víða um land og
púðurtunnum hefur verið komið fyrir í mörgum fyrir-
tækjum. Brennuvargar ganga lausir. Ástandið er
eldfimt. Logandi hræðsla læsir sig í launþegans sál.
Sótt er að heimilum með brugðnum brandi kjaraskerð-
ingarinnar. Vofu atvinnuleysisins hefur verið hleypt
út og nágaul hennar nístir þúsundir vinnufærra
manna í hinu auðuga landi forréttindahópanna. Öll
spjót standa á óbreyttum launþegum og nú á að fara
að semja um kaup og kjör!
í janúarmánuði voru yfir 1100 manns án atvinnu á
Norðurlandi, hátt í 7% af mannafla á vinnumarkaðin-
um. Á Akureyri voru 310 manns að meðaltali án
atvinnu í mánuðinum, 216 á Húsavík, 116 á Siglufirði
og 103 í Ólafsfirði. Þessar tölur sýna glöggt hve
ástandið er slæmt og ekki hefur það batnað. Um miðj-
an febrúar voru 350 á atvinnuleyssiskrá á Akureyri og
hafði atvinnulausum fjölgað um 45 frá byrjun mánað-
arins.
Þau fáu störf sem auglýst eru laus til umsóknar eru
mjög eftirsótt og hafa forsvarsmenn fyrirtækja jafnvel
aldrei orðið vitni að öðru eins. „Ég hef aldrei fengið
svona viðbrögð í þau 20 ár sem ég hef verið í þessu,"
sagði framkvæmdastjóri heildsölu á Akureyri í frétt
Dags í gær, en hátt í 60 manns sóttu um starf sölu-
manns hjá fyrirtækinu og gátu flestir byrjað strax.
Annað dæmi er tiltekið í fréttinni, lagermannsstarf
sem á sjötta tug manna sótti um. Eftirspurn eftir laus-
um störfum hefur sjaldan verið meiri.
Fyrst hér er verið að tala um Akureyri er ekki úr vegi
að nefna að það eru ekki aðeins íbúar bæjarins, fag-
lærðir sem ófaglærðir, sem eiga í miklu basli með að fá
atvinnu. Mörg dæmi eru um Akureyringa sem hafa afl-
að sér menntunar á háskólastigi í Reykjavík eða
erlendis og vilja snúa aftur til heimabæjarins en fá
ekki atvinnu í bænum og þurfa því frá að hverfa. Og
hvernig verður ástandið á vinnumarkaðinum næsta
haust þegar framhaldsskólarnir á Akureyri og Háskóli
íslands fara að vísa nemendum frá í stórum stíl, eins
og nú stefnir í?
Ástandið í atvinnulífinu er vissulega viðkvæmt og
fregnir berast nú af auknum vanda hjá sjávarútvegs-
fyrirtækjum. Þarna hafa mikil umskipti orðið á skömm-
um tíma og böndin beinast að stjórnvöldum þegar
skýringa er leitað þótt ytri aðstæður hafi einnig tölu-
verð áhrif.
Einn anga þessa máls er vert að hugleiða einmitt á
þessari stundu. Sú hætta er fyrir hendi að slæmt
atvinnuástand verði notað sem grýla í kjarasamninga-
viðræðunum. Ætli stjórnvöld og atvinnurekendur að
beita atvinnuleysisvofunni fyrir sig í því skyni að
knýja fram litlar eða engar kauphækkanir má búast
við hörðum aðgerðum frá samtökum launþega.
Hræðsluáróðurinnimáiekkiíverða réttlætinu yfirsterk-
ari. Ábyrgðinni á versnandi atvinnuástandi skal vísað
aftur til föðurhúsanna. SS
Sífellt berast okkur fréttir af
umferðarslysum, alvarlegum
meiðslum, dauðaslysum og minni
háttar óhöppum og eignatjóni í
umferðinni. Því miður liggur við
að slíkar fréttir séu taldar eðlileg-
ur hluti daglegs lífs og umferðar-
slysin orðin jafn sjálfsögð og
flensan og kvefið. I reynd eru
umferðarslys alvarlegt heilbrigð-
isvandamál og væri full ástæða til
að reyna að sporna við þeim með
sama krafti og gert hefur verið
gegn alnæmi og öðrum hættuleg-
um sjúkdómum. Við þekkjum þó
meginorsakir umferðaslysa -
gáleysi, glannaskap og of hraðan
akstur. A nokkrum sviðum hefur
náðst markverður árangur með
áróðri og breytingum á umferð-
arlögum, t.d. hefur hlutfall slysa,
þar sem fólk slasast alvarlega,
lækkað. Nýjar fréttir greina þó
frá því að slysum hafi fjölgað um
nær þriðjung á síðasta ári miðað
við árið þar áður og slysum á 7-14
ára börnum hafi fjölgað um 48%
milli ára.
Bílaeign hér er mjög mikil og
Minni hraði - meira öryggi. Greinarhöfundur viil vekja athygli ungra öku-
manna á hópi óvarinna og óöruggra vegfarenda, sem verður að taka tillit til
í umferðinni.
Bréf tfl ungra ökumanna
bílanotkun einnig. Sú notkun er
tvíþætt; annars vegar nauðsynleg
og gagnleg en hins vegar óþörf og
ómarkviss. T.d. er bíllinn mikið
notaður til styttri ferða innanbæj-
ar og jafnvel innan hverfa. Fjöldi
manna notar bílinn sem yfirhöfn
frekar en samgöngutæki þannig
að vart er farið milli húsa öðru-
vísi en í bíl (sbr. í frakka eða í
úlpu!). Margir þeirra sem þannig
misnota þetta annars ágæta farar-
tæki eru hraustir karlmenn, ungir
eða á besta aldri og við góða
heilsu.
Hraði, snögg viðbrögð og
vottur af tiilitsleysi
Ungir menn með nýtt og glans-
andi ökuskírteini lifa samkvæmt
þessu - a.m.k. þeir sem ráða yfir
ökufæru farartæki. Hraði, snögg
viðbrögð og vottur af tillitsleysi
gagnvart gangandi fólki og eldri
ökumönnum er aðalsmerki margra
drengja og tákn karlmennsku
þeirra og færni. En ungir öku-
menn þroska smátt og smátt með
sér raunverulega færni og getu til
þess að takast á við margbreyti-
legar aðstæður sem upp geta
komið í umferðinni og verða
þannig flestir góðir ökumenn í
fyllingu tímans. Sá tími sem líður
milli þess að ökuskírteinið er
fengið og þessum þroska er náð
er hættulegur - bæði ökumönn-
unum ungu og öðrum vegfarend-
um sem á vegi þeirra verða.
Ég ætla að gefnu tilefni að
vekja athygli þessara ungu öku-
manna á hópi óvarinna og óör-
uggra vegfarenda, sem verður að
taka tillit til í umferðinni ekki
síður en annarra. Það eru börnin,
skólakrakkar 6 ára og eldri. Ég
ætlast til þess að yngri börn verði
ekki á ferli í nánd bílaumferðar
nema í fylgd fullorðinna.
Börn hafa ekki þroska til þess
að valda mismunandi aðstæðum í
umferðinni á sama hátt og full-
orðnir fyrr en þau eru orðin
a.m.k. 11-12 ára. Þau eiga erfitt
með að skilja milli þess sem er
langt í burtu og nálægt og sjá því
illa hvort bíll stendur kyrr eða er
á ferð - hvað þá hversu mikilli
ferð. Sjónsvið þeirra er heldur
ekki jafn vítt og fullorðinna.
Hæfileikinn til þess að túlka
hljóð er ekki fullþroska hjá börn-
um og veldur það því að þau eiga
erfiðara en fullorðnir með að
skynja hvaðan hljóðin koma og
átta sig á því hvaða hljóðum er
mikilvægast að hlusta eftir.
Best ef hægt væri að vernda
börn gegn umferðarhættum
Aðstæður í umferðinni eru
síbreytilegar. Engar reglur eiga
við allar aðstæður. Börn læra að
fara yfir götu á merktum gang-
brautum og þau ímynda sér
gjarnan að þau séu alveg örugg
þar. Ef börn verða óörugg og
hrædd í umferðinni telja þau yfir-
leitt að besta leiðin til þess að
bjargast heil á húfi sé að hlaupa
yfir götuna eins hratt og mögu-
legt er. Börn miða einungis við
eigin viðbrögð og tilfinningar og
hafa ekki sama þroska og full-
orðnir til að geta tekið tillit til
annarra. Þau geta auðveldlega
orðið hugfangin af einhverjum
atriðum í umhverfinu þannig að
þau gleyma stund og stað.
Það er ekki öruggt að 8 ára
börn skilji allt, sem þeim er sagt
um umferðina. Misskilningur er
algengur og óljós atriði mörg.
Börnin gleyma auk þess fljótt því
sem þau telja ekki skipta máli
hverju sinni. Þau geta þó tileink-
að sér mjög einfaldar umferðar-
reglur og virðast oft haga sér rétt
í umferðinni. Takmarkað sjón-
svið þeirra, óútreiknanleg við-
brögð þeirra og hugdettur gera
þau hins vegar að algerlega
óvörðum vegfarendum. Best væri
ef hægt væri að vernda þau gegn
umferðarhættum með því að
aðgreina gönguleiðir þeirra t.d.
til skóla algeriega frá bílaumferð.
Því miður er því ekki þannig var-
ið hér á Akureyri og ófram-
kvæmanlegt nema með stórkost-
legum breytingum á afstöðu
almennings til bílaumferðar í
íbúðarhverfum og bílanotkunar
yfirleitt.
Víða þurfa nemendur grunn-
skóla að fara yfir miklar umferð-
argötur á leið sinni að og frá
skóla. Börn úr Gerðahverfi þurfa
t.d. að fara yfir Þingvallastræti,
sem er greiðfært með tveggja
akreina akbrautum í hvora átt, á
leið í Lundaskóla. Hörgárbraut
er hindrun á leið barna úr Holta-
hverfi í sinn skóla. Barnaskóli
Akureyrar er illa settur þar sem
skólahverfið er skorið bæði af
Þingvallastræti/Kaupvangsstræti
og Þórunnarstræti. Skólastjóri
Barnaskólans hefur marg oft
bent á þá hættu, sem börnunum
stafar af umferðinni á leið þeirra
í skólann. Fyrir nokkrum árum
voru gerðar lagfæringar á Þór-
unnarstræti við Húsmæðraskól-
ann og við Hrafnagilsstræti þann-
ig að gatan var þrengd og settar
miðeyjur á hana þannig að
framúrakstur varð ómögulegur á
gangbrautum og gangandi fólk
þurfti aðeins að gæta að umferð
úr einni átt í einu. Af þessum
aðgerðum var mikil bót og öryggi
gangandi fólks bætt.
„Vettlingarnir mínir
strukust viö bílinn“
Nú er ég kominn að tilefni þess-
ara skrifa. Um daginn var 7 ára
skólastrákur á leið heim úr
skólanum um hádegisbil. Hann
þurfti að fara yfir Þórunnarstræti
við gatnamót Hrafnagilsstrætis.
Hann gengur rólega að gang-
brautinni og sér bíl það langt í
burtu sunnan gatnamótanna að
hann telur óhætt að leggja af stað
yfir götuna. Fyrr en varði heyrir
hann flaut og rauður bíll rennir
framhjá - „þannig að vettlingarn-
ir mínir strukust við bílinn“ segir
hann frá. Ökumanninum hefur
eflaust brugðið, hann snýr við,
kemur til baka og spyr drenginn
að því hvort ekki sé allt í lagi.
„Hann var svo ungur að það var
ekki einu sinni farið að vaxa
skegg framan í honum“ sagði sá
stutti þegar hann greindi frá
atburðinum. Ég vil ekki hugsa þá
hugsun til enda hvað hefði gerst
ef strákurinn hefði verið kominn
feti lengra út á gangbrautina.
Suður á Eyrarlandsholti er
merk stofnun, Verkmenntaskól-
inn. Að honum og frá ekur á degi
hverjum fjöldi ungs fólks, flestir
sjálfsagt samkvæmt öllum um-
ferðarreglum. Ótrúlega oft sjást
þó í nágrenni skólans, bæði á
Þórunnarstræti og Mýrarvegi,
bílar á miklum hraða jafnvel
þannig að jaðrar við glæfraakstur
og kornungir ökumenn undir
stýri. Þórunnarstrætið er beinn
og breiður vegur frá skólanum og
norður eftir og hæglega má ná
þar upp góðum hraða. Gangandi
fólk ætti bara að geta gætt að sér
hugsa sjálfsagt margir þessara
ökumanna. Þeim vil ég benda
sérstaklega á það sem ég taldi
upp hér að framan að börn hafa
ekki öðlast nægan þroska og
reynslu til þess að meta fjarlægðir
og hraða á sama hátt og fullorðn-
ir. Hraðakstur kemur þeim ger-
samlega í opna skjöldu.
Hraðakstur er hættulegur -
hraðakstur innanbæjar er víta-
verður. En við náum ekki árangri
og bættri umferðarmenningu
með því eingöngu að siga lögregl-
unni á ökumenn þótt æskilegt
væri að hún beitti sér af krafti
gegn glönnum í umferðinni.
Ökumenn, ungir sem aldnir,
verða að skynja ábyrgð sína
gagnvart öðrum vegfarendum.
Ungu ökumenn: Gætið ykkar-
bíllinn er jafn hættulegur og
skæðasta vopn ef honum er ekki
stjórnað af viti og í samræmi við
aðstæður.
Akureyri, 15. febrúar 1992,
Árni Ólafsson.
Höfundur er skipulagsstjóri Akureyrarbæjar.