Dagur - 12.03.1992, Blaðsíða 8

8 - DAGUR - Fimmtudagur 12. mars 1992
fólks í fyrirtækjum þar sem ekki
sé um að ræða iðnaðarframleiðslu
og þar af leiðandi ekki mengun
frá henni. Reynt sé að kanna
aðstæður á hverjum stað og
kynna sér hve kvartanirnar eru
miklar og setja fram almenn ráð
til úrbóta án þess að orsakir van-
líðanar fólksins hafi legið ljósar
fyrir.
„Skilgreiningar á húsasótt eru
Fyrirbrigðið húsasótt er talin ein af hugsanlegum skýringum þess að fólk kvartar yfir óþægindum eða vanlíðan í
húsum.
á heilsu
og líðan fólks
nú á dögum mismunandi eftir
þeim, sem um hana fjalla, en
yfirleitt telja þeir, að einkennin
séu slímhimnuerting, einkenni
frá miðtaugakerfi og að minnsta
kosti stundum: húðþurrkur,
brjóstþyngsli og ofnæmisvið-
brögð sem venjulega hverfa um
helgar og í fríum þegar ekki er
verið á vinnustað.
Kvartanir fólks eru erting og
óþægindi í augum, nefi, hálsi,
öndunarfærum, húðóþægindi,
óskilgreint ofnæmi, þreyta, höfuð-
verkur, ógleði og svimi meðan
dvalist er í byggingunni. Dæmi-
gert er að vanlíðanin eykst þegar
á starfsdaginn líður og hverfur
eða rénar eftir að fólk hefur yfir-
gefið staðinn. Óþægindin reynast
því tengd veru í húsinu. Orsakir
húsasóttar eru enn óþekktar, en
viðtekið er að fleiri en einum
umhverfsþætti sé um að kenna.
Mengun efna, ryks, lífræn meng-
un og sálænir áhrifaþættir hafa
verið sett í samband við einkenn-
in.
Kvartanir um slímhimnuert-
ingu, almenn einkenni, svo sem
höfuðverk, þreytu og lasleika,
hafa reynst útbreiddar og í mis-
miklum mæli frá húsi til húss án
þess að unnt sé að skýra niður-
stöðurnar með einhverjum mæl-
ingum innanhúss. Rannsóknir
hafa sýnt að kynferði, starf, ljós-
ritun, vinna við tölvuskjái og
meðferð sjálfkalkerandi pappírs
er marktækt tengt einkennum frá
slímhimnum í augum, nefi og
hálsi og almennum einkennum
svo sem höfuðverk, þreytu og
lasleika. Nánari athuganir sýndu
að einkenni fylgja fremur vissum
húsum en persónusérkennum,
vinnu og vinnubrögðum og
félagslegum þáttum. Vanlíðan af
þessu tagi getur leitt til þess að
starfsliðið verði óánægt, afköst
minnki og veikindaforföll verði
rneiri."
Eðlisfræðilegu
áhrifaþættirnir
Meðal þeirra eðlisfræðilegu þátta
í húsum sem áhrif geta haft á líð-
an fólks er hitastigið. Talið er að
hæfilegt hitastig fyrir almenna
vellíðan sé á bilinu 20-24 gráður.
Margt bendir þó til að hitinn eigi
að vera í lægri kantinum, bæði
hafa menn orðið varir við minni
hæfni til huglægra starfa þegar
hiti fer yfir 24 gráður og einnig
verður uppgufun frá húsgögnum,
innréttingum og byggingarefnum
meiri með hækkuðu hitastigi.
Rakastigið er líka þáttur sem
margir hafa viljað kenna um
’oágri heilsu sinni. En ekki eru
allir á eitt sáttir um kjörrakastig.
Vitað er að hátt rakastig er
óþægilegt og getur verið heilsu-
spillandi en lágt rakastig getur
aukið stöðurafmagn og uppgufun
úr húsgögnum, innréttingum og
byggingarefnum.
Fleiri þættir í þessum flokki
koma til, s.s. loftræsting, innan-
hússryk, stöðurafmagn og svo-
Ahríf ínnilofts
Árið 1983 fjallaði Alþjóða
heilbrigðisstofnunin um fyrir-
brigðið húsasótt en svo er það
kallað þegar fólk finnur fyrir
tilteknum óþægindum í ákveðn-
um húsum án þess að unnt sé
að finna á því viðhlítandi
skýringar. Húsasótt hefur ver-
ið þekkt um alllangt skeið sem
ein af hugsanlegum skýringum
þess að fólk kvartar yfir óþæg-
indum eða vanlíðan í húsum.
En því aðeins er hægt að full-
yrða að um húsasótt sé að
ræða að búið sé að útiloka
önnur veikindi sem tengjast
byggingum.
I bæklingi Vinnueftirlits ríkis-
ins, þar sem fjallað er um inniloft
og líðan fólks, segir að iðulega sé
leitað til eftirlitsins og beðið um
ráðleggingar vegna vanlíðanar
HúsasóttarvandamáJ algengarí en áður
- segir Alfreð Schiöth, fulltrúi hjá Heilbrigðiseftirliti Eyjaflarðar
Alfreð Schiöth.
Umræða um áhrif umhverfis á
heilsu fólks fer sívaxandi.
Ljóst er að fólk ver stærstum
hluta tíma síns innan dyra og
því þarf ekki að koma á óvart
að sjónum hafi verið beint að
heimilunum og vinnustöðun-
um og því hvernig einstakir
hlutir á þessum stöðum geti
haft áhrif á líðan fólks. Við
leituðum til Alfreðs Schiöth,
fulltrúa hjá Heilbrigðiseftirliti
Eyjafjarðar, og spurðum hann
fyrst um svokallaða húsasótt
og hvaða áhrif inniloft hafi á
Iíðan fóiks.
„Þegar menn eru að hugsa um
þessi mál þá má hafa í huga að
einstaklingar eru mjög misjafnir.
Flestir eru nokkuð í sama móti
en svo eru aðrir sem eru við-
kvæmir og síðan er þriðji hópur-
inn, einstaklingar sem standa af
sér meira álag en flestir.
Ef við tökum einstök sjúk-
dómseinkenni sem rakin eru til
umhverfis og tengd eru til þessar-
ar húsasóttar, s.s. höfuðverkur,
einkenni á öndunarfærum og
húð, þá er eðlilegt að einhver
ákveðinn hluti fólks finni fyrir
einkennum. Nokkuð gott hús-
næði getur því valdið einhverjum
einkennum hjá ákveðnum hópi.
Ef við erum að kanna húsnæði
þar sem margir búa eða vinna þá
verður að gera könnun á ákveðn-
um einkennum fyrir hóp fólks og
bera niðurstöðurnar saman við
það sem teljast eðlilegar tölur.
Húsasótt er því ekki húsasótt
nema hægt sé að rekja saman
ákveðin einkenni í of hárri tíðni
og tengja þau húsnæðinu. Það er
sjaldan sem einhver einn ákveð-
inn þáttur er valdur að húsasótt-
areinkennum. Yfirleitt er það
röð aðstæðna sem veldur," segir
Alfreð.
Náttúruleg loftræsting síður
til staðar í nútímahúsum
- Eru húsasóttarvandamál
algengari nú en áður í íbúðar-
húsnæði
„Menn álíta að þau séu algeng-
ari nú en áður og tengist því að
byggingartækninni hefur fleygt
fram. Hús eru betur einangruð, í
því skyni að spara orku og nátt-
úrulega loftræstingin sé síður til
staðar í nýju húsunum. Þessu til
viðbótar er meiri notkun en áður
var í öllum innanstokksmunum,
t.d. formalín sem andar frá
spónaplötum og efni frá ýmsum
tækjabúnaði á nútímaheimilum.
Erting af völdum kemískra efna
er því mun meiri en var og allt er
þetta álag á fólk.
Við getum líka nefnt tískufyr-
irbrigði sem koma og fara, eins
og t.d. gólfteppi en þau eru ekki
í tísku um þessar mundir. Teppin
geta andað frá sér kemískum
efnum, safnað í sig óhreinindum
og geta hýst rykmaura sem jafn-
vel geta valdið óþoli eða ofnæmi.
Það er því margt sem hefur áhrif
í þá átt að auka hlutfall þeirra
sem verða fyrir ertingu."
Reykingar skipta miklu
máli um inniloft
Alfreð segir að fyrsta atriðið sem
spurt sé um þegar leitað er eftir
úttekt á húsnæði þar sem fólk tel-
ur sig verða fyrir húsasóttar-
einkennum sé hvort reykt sé í
húsnæðinu. Margsannað sé að
reykingar valdi alvarlegum heilsu-
skaða.
„Það sem vekur hinn almenna
borgara til umhugsunar er tóbaks-
varnaáróðurinn sem var sterkur
fyrir nokkrum árum en þarf Iík-
ast til að herða aftur. Annað sem
vekur almenning til umhugsunar
eru þessir ofnæmis- og óþolssjúk-
dómar sem virðast vera að auk-
ast.“
Alfreð segir að umræðan um
áhrif innilofts á heilsu fólks fari
vaxandi. Sérstaklega eigi það við
um nágrannalönd okkar þar sem
fyrirtæki leggi æ meira upp úr
bættri vinnuaðstöðu fyrir starfs-
menn sína. Fyrirtækin telji sig
hafa beinan hag af því að bæta úr
þessum málum þannig að starfs-
menn skili betra starfi með betri
heilsu. „í einstaka tilfellum er
hægt að sýna fram á að fyrirtækin
hafi strax hagnað af því að huga
að því hvernig loftslagið er hjá
starfsmönnum. Þess eru dæmi að
fundist hafi alvarlegir gallar á
loftræstikerfum sem einfalt er að
laga en oftast er það þannig að
það er röð atvika sem veldur
húsasóttareinkennum hjá starfs-
mönnurn."
Ástæður fyrir kvefsækni
geta verið margar
í lokin spyrjum við Alfreð hvern-
ig t.d. foreldrar eigi að bera sig
að ef þeir hafi grun um að tíð
veikindi þeirra og barnanna eigi
sér skýringar í húsnæðinu.
„Fólk ætti að spyrja sig fyrir
það fyrsta hvort reykt sé í hús-
næðinu. Það hefur slæm áhrif á
andrúmsloftið og sannað er að
tíðni öndunarfærasjúkdóma er
hærri hjá börnum fólks sem reyk-
ir. Spurningin er líka hvort gælu-
dýr eru á heimilinu sem valdið
gætu einkennum á börnunum.
Þriðji þátturinn er loftræstingin
og ef um er að ræða loftræstikerfi
þá er spurningin hvort skítugt
loft í kerfinu er hringkeyrt eða
ekki. Þá kemur spurningin um
einangrun hússins og hvort
möguleiki sé á að einhvers staðar
slái út raka sem örverugróður
verði til í. Gegnumtrekkur í
húsnæðinu er líka slæmur og
veldur vanlíðan fólks. Þá erum
við komin að innanstokksmunum
og hvort einhverjir þeirra séu lík-
legir til að gefa frá sér mikið af
kemískum efnum.
í heild eru það því margir þætt-
ir sem geta haft áhrif en eins og
ég sagði áðan þá koma húsasótt-
areinkenni fremur fram vegna
nokkurra samverkandi þátta
fremur en eins afmarkaðs
hlutar," sagði Alfreð. JÓH