Dagur - 13.03.1992, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - Föstudagur 13. mars 1992
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SlMI: 96-24222
ÁSKRIFT KR. 1200 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ KR. 110
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMNETRA 765 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
BLAÐAMENN:
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 96-41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþróttir),
ÓLI G. JÓHANNSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
SKÚLI BJÖRN GUNNARSSON (Sauöárkróki vs. 95-35960, fax 95-36130),
STEFÁN SÆMUNDSSON, ÞÓRÐUR INGIMARSSON
LJÓSMYNDARI: KJARTAN ÞORBJÖRNSSON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON, ÞRÖSTUR HARALDSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
SIMFAX: 96-27639
Sitthvað gjaldþrot og
greiðsluerfiðleikar
Að undanförnu hafa einstakir stjórnmálamenn dregið
upp þá mynd að íslenskur sjávarútvegur rambi á barmi
gjaldþrots. Fullyrðingum um fyrirsjáanlegt fjöldagjald-
þrot í þessari atvinnugrein hefur m.a. verið haldið á lofti
inni á Alþingi, fyrst og fremst af stjórnarliðum. Slíkar full-
yrðingar, þegar heil atvinnugrein á í hlut, eru mjög alvar-
legar, ekki síst þegar um er að ræða sjálfa undirstöðu-
atvinnugrein þjóðarbúskaparins. Það er vissulega rétt að
mörg sjávarútvegsfyrirtæki eiga í verulegum rekstrarörð-
úgleikum um þessar mundir en það er fjarri lagi að stað-
an sé svo slæm að stjórnmálamenn megi leyfa sér að full-
yrða um yfirvofandi fjöldagjaldþrot í greininni.
í umræðunni um erfiðleika sjávarútvegsins hafa fjöl-
margar staðreyndir málsins farið forgörðum og málsmet-
andi menn hafa vísvitandi farið með staðlausa stafi.
Dæmi um þetta er fullyrðingar Þrastar Ólafssonar,
aðstoðarmanns utanríkisráðherra og annars tveggja
formanna nefndar, sem vinnur að því að endurskoða nú-
gildandi sjávarútvegsstefnu. Þröstur Ólafsson hefur
ítrekað haldið því fram að aðgerðir síðustu ríkisstjórnar til
bjargar sjávarútvegsfyrirtækjum hafi aukið vandann,
þegar til lengri tíma er litið. Þetta er fáránleg staðhæfing,
því aðgerðir fyrri ríkisstjórnar fólust fyrst og fremst í því
að skuldbreyta lánum sjávarútvegsfyrirtækja og gefa
þeim þar með lengri greiðslufrest. Þá fólust aðgerðir fyrri
ríkisstjórnar ekki síður í því að skapa sjávarútveginum í
heild betri og þar með sæmilega viðunandi rekstrarskil-
yrði. Menn mega ekki gleyma því að rekstrarstaða sjávar-
útvegsins hverju sinni ákvarðast ekki síst af aðgerðum
ríkisvaldsins.
Það er staðreynd að víðtækar björgunaraðgerðir fyrri
ríkisstjórnar árið 1989 komu í veg fyrir fjöldagjaldþrot í
sjávarútvegi og báru í flestum tilfellum tilætlaðan árang-
ur. Það er einnig staðreynd að árið eftir, þ.e. 1990, voru
mjög mörg sjávarútvegsfyrirtæki farin að rétta verulega
úr kútnum. Þetta sést vel á því að það ár voru fiskveiðar
og -vinnsla rekin með 2,5 prósenta hagnaði. Þar var um
að ræða veruleg umskipti til hins betra.
Síðla árs 1990 tók að síga á ógæfuhliðina á nýjan leik.
Fyrir því eru tvær ástæður veigamestar: Annars vegar
stórfelldur aflasamdráttur og hins vegar ört hækkandi
fjármagnskostnaður. í september á síðasta ári hófst nýtt
kvótaár. Þá var þorskaflinn skorinn niður úr 300 þúsund
lestum í 270 þúsund lestir. Kvóti ýmissa annarra fiskteg-
unda var einnig minnkaður. Þegar þessi niðurskurður
leggst við aflasamdrátt síðustu tveggja ára á undan, rýrir
heildarskerðingin afkomu veiða og vinnslu um rúmlega 4
milljarða króna, sem er sá halli sem nú er sagður vera á
greininni. Frá hausti 1990 hefur fjármagnskostnaður síð-
an hækkað til muna og gert illt verra. Vaxtastigið hefur
mjög mikið að segja um afkomu sjávarútvegsins og t.d. er
talið að 3-4% vaxtalækkun myndi laga stöðu atvinnu-
greinarinnar um einn milljarð króna á ári.
Þeir sem nú tala hvað hæst um yfirvofandi fjöldagjald-
þrot í sjávarútvegi ættu að hafa hugfast að það er sitt-
hvað gjaldþrot og greiðsluerfiðleikar. Skuldugustu
sjávarútvegsfyrirtækin eiga nú í greiðsluerfiðleikum
vegna aflasamdráttar og hækkunar fjármagnskostnaðar.
Það er ekki þar með sagt að þau séu gjaldþrota og eigi
ekki annað betra skilið en „fara á hausinn". BB.
Fokdreifar
Vænlegt að kaupa
hlutabréf í Sæplasti
- er niðurstaða Stefáns Halldórssonar, hagfræðings,
eftir að hafa sundurgreint ársreikning fyrirtækisins
í nýjasta tölublaði Vísbending-
ar, vikurits um viðskipti og
efnahagsmál, sem gefið er út af
Kaupþingi hf., er að finna
athyglisverða grein eftir Stefán
Halldórsson, viðskiptafræðing
og ráðgjafa. í greininni
skyggnist Stefán ofan í árs-
reikninga Sæplasts hf. á
Dalvík, fjallar um afkomu þess
og stöðu, framtíðarhorfur,
styrk þess og veikleika. Grein
Stefáns fer hér á eftir, með
góðfúslegu leyfi útgefanda Vís-
bendingar.
„Afkoma: Hagnaður ársins
1991 varð verulega minni en árið
á undan, eins og við hafði verið
búist, enda var árið 1990 óvenju-
hagstætt, eftirspurn eftir kerum í
hámarki og gengisþróun hag-
stæð. Heildarvelta minnkaði um
15%, sala fiskkera innanlands
dróst saman um nærri fimmtung,
en heldur minna erlendis, en hins
vegar jókst sala á trollkúlum. Þá
var gengisskráning óhagstæðari
og vextir langtímalána heldur
hærri en áður. Meðalálagning á
framleiðsluvörur félagsins hefur
heldur hækkað frá fyrra ári; hlut-
deild trollkúlna í sölunni fer vax-
andi og þær gefa meira af sér en
fiskkerin.
Samdráttur í íslenskum sjávar-
útvegi dregur úr innlendri eftir-
spurn eftir fiskkerum. Kerin eru
nú komin í notkun hjá stærstum
hluta líklegra kaupenda og má
búast við, að eftirspurn minnki
og sala beinist einkum að endur-
nýjun. Heildarfjöldi kera í notk-
un er þó það mikill, að eðlileg
endurnýjun skapar Sæplasti næg-
an rekstrargrundvöll. Kaupenda-
hópurinn hefur breyst, smærri
útgerðir kaupa lítið, en fiskmark-
aðir og stór útgerðarfyrirtæki
þeim mun meira og þessir við-
skiptavinir eru yfirleitt betur
stæðir fjárhagslega.
Vaxtarmöguleikar félagsins
eru þvi einkum bundnir útflutn-
ingi. Hlutdeild útflutnings í sölu
fer vaxandi, var á síðasta ári 43%
af kerunum og 53% af trollkúlun-
um, og að undanförnu hefur
náðst góður árangur í sölu á nýj-
um mörkuðum, m.a. í Suðaust-
ur-Asíu. Þó fer samkeppni á
erlendum mörkuðum harðnandi
og verð lækkandi.
Minnkandi sjávarafli eykur
áhuga á bættri meðferð aflans til
að draga úr tekjuskerðingunni.
Fiskkerin auka í flestum tilvikum
gæði aflans og lækka flutnings-
kostnað.
Sala á trollkúlum hefur vaxið,
einkum til útflutnings. Minnk-
andi afli eykur sókn fiskiskipa í
djúpsjávarfisk; trollkúlur Sæ-
plasts eru gerðar fyrir mikið dýpi
og því má búast við vaxandi sölu.
Staða: Fjárhagsstaða Sæplasts
er afar sterk. Eiginfjár- og veltu-
fjárhlutföll eru með því hæsta hjá
fyrirtækjum á íslenskum hluta-
bréfamarkaði. Félagið greiðir
enga vexti af skammtímaskuld-
um sínum og á tugi milljóna í
sjóðum og markaðsverðbréfum.
Skammtímahorfur: í rekstrar-
áætlun ársins 1992 er gert ráð fyr-
ir svipaðri veltu og á síðasta ári.
Afkoma ætti þó að batna af
tveimur ástæðum: Afskriftir við-
skiptakrafna verða væntanlega
talsvert minni en undanfarin tvö
ár, m.a. vegna breyttrar samsetn-
ingar kaupendahópsins, og aukin
framleiðslugeta verksmiðjunnar
dregur úr framleiðslukostnaði á
hverja einingu, m.a. vegna minni
yfirvinnu. Á árinu verður einnig
lokið við að afskrifa yfirverð
vegna kaupa á eignum hlutafé-
lagsins Barkar hf. í árslok 1987.
Eftir kaupin á Berki hf. og Plast-
einangrun hf. á félagið enn ójafn-
að skattalegt tap sem nemur 107
Mkr. og er því ekki útlit fyrir, að
það þurfi að greiða skatt af hagn-
aði sínum fyrr en á árinu 1995.
Styrkur: Sæplast er eitt fárra
íslenskra framleiðslufyrirtækj a
sem hefur náð að verða leiðandi
fyrirtæki á heimsmarkaði í sinni
grein. Helstu keppinautar þess
erlendis eru í eigu norrænna stór-
fyrirtækja og hafa því næga fjár-
hagslega burði til að veita harða
samkeppni, en gæði vörunnar og
lágur framleiðslukostnaður hafa
gert Sæplasti kleift að halda mark-
aðshlutdeild og jafnvel auka
hana. Sæplast hefur náð um 70-
75% hlutdeild á íslenskum mark-
aði í samkeppni við tvö minni
íslensk fyrirtæki. Tilraun norsks
framleiðanda til að ná fótfestu á
markaðnum mistókst, verð hans
var of hátt. Með kaupum á Plast-
einangrun hf. og búnaði þess
félags til trollkúluframleiðslu hef-
ur Sæplast breikkað vöruúrval
sitt og dregið úr hættu á sveiflum
í sölu og afkomu.
Veikleiki: Félagið er mjög háð
afkomu sjávarútvegs og breyting-
ar í vinnslu- eða flutningsaðferð-
um aflans geta haft mikil áhrif á
sölu fiskkeranna. Heimamarkað-
ur er að mettast. Framleiðsla
Sæplasts nýtur engrar verndar af
einkaleyfum og því er mikilvægt
fyrir félagið að stunda vöruþróun
og viðhalda forskoti sínu í gæð-
um og framleiðsluhagræðingu.
Sæplast á í málaferlum vegna
samnings um tæknigjald á árun-
um 1984-1989 og hefur tapað
málinu í undirrétti, en áfrýjað til
Hæstaréttar. Tapist málið, kann
félagið að þurfa að greiða yfir 18
milljónir króna á núverandi verð-
lagi. Þá er félagið í ábyrgðum fyr-
ir tæpum 24 milljónum króna í
tengslum við sölu á verksmiðju-
húsnæði í Hafnarfirði. Kaupend-
ur hafa staðið að fullu í skilum til
þessa. Stjórnendur félagsins telja
ekki ástæðu til að óttast, að þessi
mál hafi veruleg áhrif á fjárhag
þess. Sæplast á nægt fé í sjóðum
til að mæta þessum kröfum að
fullu.
Langtímahorfur: Vaxtarmögu-
leikar félagsins eru einkum
tvenns konar: Aukin sala erlend-
is (og kemur þá til greina að reisa
aðra verksmiðju erlendis) og
þátttaka í öðrum rekstri hér á
landi (eða erlendis). Núverandi
rekstur skilar miklum peningum í
sjóði félagsins og eigið fé fer
hraðvaxandi. Arðsemi eiginfjár
fer á hinn bóginn minnkandi og
þurfa stjórnendur félagsins því
að fara að koma þessum pening-
um í vinnu með einhverjum hætti
til að tryggja hluthöfum áfram-
haldandi góða ávöxtun, eða
greiða ella út aukinn arð. Raunar
vex arðgreiðslugetan verulega á
næsta ári, þar sem aðalfundur
samþykkti að nær tvöfalda hluta-
fé félagsins með útgáfu jöfnun-
arhlutabréfa. Þar sem Sæplast
hefur auðveldlega efni á að
greiða hámarksarð (15%), geta
hluthafar vænst þess að fá helm-
ingi fleiri krónur í arð á næsta ári
en á þessu.
Ábendingar um hlutabréfavið-
skipti: Ég álít, að þrátt fyrir horf-
ur um óbreytta veltu megi gera
ráð fyrir að hagnaður ársins 1992
verði yfir 40 milljónir króna og
árið 1993 verði hann um 50 millj-
ónir. Virðis/hagnaðarhlutfall ný-
liðins árs er um 8, en verður sam-
kvæmt þessari spá um 7 á þessu
ári og um 6 á næsta ári, miðað við
óbreytt hlutabréfaverð. Því má
ætla, að gengi bréfanna fari held-
ur hækkandi eða haldi a.m.k. vel
hlut sínum í samanburði við önn-
ur hlutabréf á markaðnum. Því
er vænlegt að kaupa hlutabréf í
Sæplasti um þessar mundir.“
Rekstrarreikningur 1991 1990 Helstu kennitölur
Rekstrartekjur 301,8 358,0 Raunarðsemi eiginfjár* 17%
Rekstrargjöld -235,5 -278,0 Eiginfjárhlutfall 0,59
Afskriftir -31,5 -22,7 Veltufjárhlutfall 1,96
Fjármunatekjur/gjöld 0,1 2,8 Lausafjárhlutfall 1,65
Hagn. af reglul. starfsemi 34,9 60,1 Innra virði hlutabréfa 5,47
Söluhagnaður eigna 0,4 22,9 Gengi fyrir aðalfund 7,00
Skattar -1,6 -1,4 Q-hlutfall 1,28
Hagnaður ársins 33,7 81,6 Arður 15%
Jöfnun 99%
* M.v. framfærsluvísitölu
Efnahagsreikningur 1991 1990 Efnahagsreikningur 1991 1990
Eignir 389,4 388,8 Skuldir og eigið fé 389,4 388,8
Veltufjármunir 130,1 156,0 Skammtímaskuldir 66,4 94,1
Hlutabréf og skuldabréf 54,9 39,0 Langtímaskuldir 94,3 105,9
Varanl. rekstrarfjármunir 197,5 180,9 Hlutafé 41,8 38,0
Langtímakostnaður 6,8 12,9 Artnað eigið fé 186,9 150,7
Eigið fé samtals 228,7 188,8