Dagur - 28.11.1992, Qupperneq 6

6 - DAGUR - Laugardagur 28. nóvember 1992
Verða reynsluskírteini fyrir byrjendur í akstri til að bæta umferðarmenninguna?
Ökumenn á fyrsta ári eru valdir að
tíunda hveriu umferðaróhappi
Umferðarmál og þá sérstak-
lega umferðaröryggi eru stöðugt
til umræðu í þjóðfélaginu, ekki
síst þegar stór og mikil umferð-
aróhöpp verða þar sem eignar-
tjón verður mikið og slys á
fólki, jafnvel dauðsföll. Orsak-
ir umferðarslysa eru jafnvel
eins margar og umferðarslysin
og virðast aðfinnsluorð og
umvandanir auk átaks í
umferðaröryggi, sem helst fer
fram á vegum Umfeðarráðs,
ekki breyta miklu nema rétt á
meðan átakið stendur yfir.
Þegar skoðaðar eru skýrslur
um aldursskiptingu slasaðra í
umferðarslysum kemur í ljós að
hlutur 17 til 20 ára þjóðfélags-
þegna er hlutfallslega mjög stór.
Árið 1991 voru skráð umferðar-
slys hjá lögreglu alls 1153 og þar
af voru 17-20 ára 285, eða 24,7%
af heildinni, og hefur hlutur
þessa aldurshóps verið svipaður á
síðustu árum. Á skýrslum fyrstu
átta mánuði þessa árs hafa alls
verið skráð 984 slys á fólki í
umferðinni, 583 karlar og 401
kona.
Þar af eru 17-20 ára 283, eða
28,7% á meðan skráð umferðar-
slys hjá aldurshópnum 25-64 ára
eru 322, eða 32,7% af heildinni.
Það þýðir með öðrum orðum 35
slys á hvern aldurshóp í hópnum
17-20 ára, en aðeins 5 í eldri
aldurshópnum eða sjö sinnum
færri. Á fyrstu átta mánuðum
þessa árs slösuðust 435 ökumenn
og þar af voru ökumenn á aldrin-
um 17-20 ára 139, eða 32% á
móti 197 á aldrinum 25-64 ára,
sem er 45% af heildinni.
Á fyrstu átta mánuðum þessa
árs hafa alls verið skráð 2830
umferðarslys, þ.e. eignatjón,
slys með meiðslum og dauðaslys.
Af þessum slysum eru 164 skráð í
Norðurlandskjördæmi eystra en
83 í Norðurlandskjördæmi
vestra.
Á þessu ári hafa 1088 öku-
menn átt aðild að slysum með
einum eða öðrum hætti, og þar af
eru ökumenn fólksbifreiða
flestir, eða 746; ökumenn bif-
hjóla voru 47, reiðhjóla 55 og
snjósleða 3. Kynskipting öku-
manna er karlmönnum mjög óhag-
stæð, eða 793 karlar á móti 295
konum, en hins vegar eru ekki til
tölur um heildarfjölda ökumanna
í umferðinni, en telja verður víst
að karlar séu þar í nokkrum
meirihluta. 9,3% þessara öku-
manna eru með ökuskírteini á
fyrsta ári, þ.e. eru 17 ára, 6,2%
eru 18 ára og 24,7% 19 til 24 ára.
Af þessum tölum má augljós-
lega sjá að hlutur yngstu öku-
mannanna í umferðaróhöppum
er mjög hár, og það leiðir hugann
óneitanlega að því hvort þeir séu
nægjanlega vel undir það búnir
að axla þá ábyrgð sem á þá er
lögð með því að treysta þeim fyr-
ir stjórn á ökutæki. En hvað er þá
til ráða?
Æfíngaakstur fyrir bflpróf
í frumvarpi sem Þorsteinn Páls-
son, dómsmálaráðherra, leggur
fram á næstu dögum er gert ráð
fyrir því að foreldrar og eldri
systkini megi leiðbeina öku-
nemendum við æfingaakstur.
Ekki er hins vegar gert ráð fyrir
að þessi æfingaakstur komi í stað
venjulegrar ökukennslu undir
leiðsögn ökukennara, heldur
verði um viðbót að ræða sem
miði að því að unglingar hafi
fengið meiri reynslu þegar þeir
leggja einir út í umferðina með
spánýtt ökuskírteini upp á
vasann.
í athugasemdum með frum-
varpi dómsmálaráðherra segir
m.a.: „Talið er að það sé að veru-
legu leyti reynsluleysi um að
kenna að ungir ökumenn lenda
oftar í umferðaróhöppum en aðr-
ir ökumenn. Ástæða þessa sé í
sjálfu sér ekki vanþekking á
umferðarreglum eða léleg öku-
kennsla heldur fyrst og fremst of
lítil reynsla í akstri. Er talið að úr
þessu megi bæta með með því að
heimila nemanda að æfa sig í
akstri með leiðbeinanda sem þeg-
ar hefur hlotið reynslu í akstri
þannig ökutækis. Slík heimild er
fyrir hendi í nokkrum löndum og
er talin hafa skilað árangri."
í frumvarpi dómsmálaráðherra
er einnig gert ráð fyrir að tíma-
mörk æfingaaksturs fyrir bílpróf
verði rýmkuð. Samkvæmt því
mega unglingar hefja ökunám sex
mánuðum fyrir 17 ára afmælis-
daginn í stað þriggja mánaða,
sem núgildandi lög kveða á um.
Reynsluskírteini til
byrjenda í akstri
í frumvarpi til laga um breytingar
á umferðarlögum sem, Stein-
grímur J. Sigfússon þingmaður
Norðurlandskjördæmis eystra er
fyrsti flutningsmaður að, er gert
ráð fyrir að ökuskírteini verði
þrenns konar: Reynsluskírteini,
bráðabirgðaskírteini og fulln-
aðarskírteini. Reynsluskírteini
verði gefið út til byrjenda og gildi
í sex mánuði. Handhafa þess er
óheimilt að stjórna bifreið nema í
fylgd með honum sé einstakling-
ur, handhafi fullnaðarskírteinis
og a.m.k. 21 árs að aldri. Bráða-
birgðaskírteini er gefið út að
loknum gildistíma reynslu-
skírteinis og gildir í tvö ár.
í greinagerð með frumvarpinu
segir m.a.: „Horfast verður í
augu við þá staðreynd að tíðni
óhappa og slysa er óheyrilega
mikil meðal yngstu ökumann-
anna og þar af verða sorglega
mörg alvarleg slys á fyrstu vikum
eða mánuðum sem menn stjórna
ökutækjum." Með viðveru
reyndari stjórnenda telja flutn-
ingsmenn að byrjendur með
reynsluskírteini í höndum séu
stöðugt minntir á stöðu sína.
Það er mjög útbreidd skoðun
að ökuprófið sé meingallað og
skriflegi þáttur þess gangi aðal-
lega út á það að hengja menn í
orðalagi en ekki að komast að
því hvort viðkomandi hafi skiln-
ing á viðfangsefninu. Það er
löngu orðið tímabært að íslenskir
ökumenn vakni til meðvitundar
um það að þegar akstri er ekki
hagað eftir settum reglum þá geti
fólk slasast, örkumlast og jafnvel
látist. Notkun stefnuljósa virðist
oft vera á reiki hjá mörgum öku-
mönnum og eru þeir eldri þar síst
eftirbátar þeirra yngri. Hve oft
hafa ökumenn ekki sést nota
stefnuljós um leið og beygja er
tekin eða jafnvel ekki fyrr en í
sjálfri beygjunni, og algengt er að
stefnuljós eru notuð sem for-
gangsljós t.d. þegar mikið liggur
á að komast milli akreina eða frá
bílastæði. Það virðist því miður
teljast til undantekninga að
stefnuljós séu notuð til að aka út
úr hringtorgi hvað þá þegar ekið
er inn í bílastæði.
Er ökukennslunni
ábótavant?
En hvað er þá
til ráða? Stend-
ur ökukennslan
alls ekki undir
nafni, eða þarf
fyrst að koma til
hugafarsbreyt-
ing hjá öku-
mönnum? Krist-
inn Örn Jónsson
hefur haft öku-
kennslu á hendi til marga ára á
Akureyri og hann segir: „Það má
alltaf bæta ökukennsluna og hún
þarf að vera í sífelldri endurskoð-
un en ég tel hana í nokkuð góðu
lagi. Ef prófin yrðu þyngd mundi
ástandið lagast því þá þyrftu
nemendur að leggja meira á sig
til að ná prófinu og vera betur
undirbúnir að fara út í umferðina
og þá á ég sérstaklega við akstur-
inn.“
Hvaða skoðun hefur þú á þeim
hugmyndum að leyfa foreldrum
eða eldri systkinum að leiðbeina
við æfingaakstur og að ökunám
hefjist þremur mánuðum fyrr en
nú er?
„Ég sé engan tilgang með því
en í dag er það algengt að krakk-
arnir séu að hefja ökunám mán-
uði fyrir 17. afmælisdaginn og þá
eru ökutímarnir teknir þéttar og
ég tel það alveg eins gott eins og
að teygja þennan tíma upp í hálft
ár. Ég sé heldur ekki hvernig á að
framkvæmda það að þau séu í
æfingaakstri á sama tíma og öku-
kennarinn er að kenna þeim.
Ökukennarar eru skyldaðir að
hafa sérstakan öryggisbúnað í
kennslubifreiðinni auk þess sem
við ættum að vera þjálfaðri í að
leiðbeina verðandi ökumönnum
heldur en foreldrar. Hví ættu
þeir ekki að hafa sama útbúnað?
Ég held að skynsamlegast væri að
fyrst lærði nemandinn hjá öku-
kennara, tæki síðan ökupróf og
fengi loks bráðabirgðaskírteini í
einhvern ákveðinn tíma, t.d. tvo
mánuði og fengi á þeim tíma
aðeins að aka undir eftirliti for-
eldris eða eldra systkinis. Hvað
varðar tíð umferðaróhöpp hjá
yngstu ökumönnunum vil ég
vitna til orða eins prófdómara,
sem hér var eitt sinn, en hann
sagði: „Það má alltaf bæta öku-
kennsluna en ef allir nemendur
ækju eins og í prófinu þá væru
engin vandamál í umferðinni."
Stór þáttur í tíðum umferðar-
óhöppum yngstu ökumannana er
eftirlitsléysið í umferðinni, og
mér finnst að lögreglan þurfi að
fylgjast miklu betur með umferð-
inni en raun ber vitni í dag. Hve
oft má ekki sjá ökumenn í hróka-
samræðum sitjandi í bifreiðum
sínum á miðri akrein og valda þar
með umferðartöfum? Hvar er
lögreglan í slíkum tilfellum? Hún
þarf að taka á svona málum sem
og ýmissi annarri „ómenningu“ í
umferðinni en ekki fylgjast
aðgerðarlaus með úr fjarlægð,"
segir Kristinn Örn Jónsson öku-
kennari
Aðgerðir í stað orða munu
bæta umferðarmenninguna
Þórarinn B.
Jónsson for-
stöðumaður
Sjóvá-Almennra
hf. á Akureyri
segir umferðina
vera mjög
„stressaða" og
að ökukennsl-
unni hafi eitt-
hvað hrakað
gegnum tíðina en það sé ekki
einhlít skýring á allt of hárri tíðni
umferðaróhappa sem yngstu
ökumennimir verða valdir að.
Kannski eigi vaxandi agaleysi á
heimilum stærri hlut í þessu
vandamáli en almennt sé reiknað
með og nauðsynleg forsjá heimil-
ana sé oft ekki til staðar vegna
langs vinnudags. Þórarinn telur
að skrá þurfi inn á ökuskírteinið,
eins konar punktakerfi, ökuferil
viðkomandi, þannig að það sé
ekki sjálfgefið að ökumaður sem
hefur valdið mörgum óhöppum á
sínu fyrsta ári fái skírteinið
endurnýjað umyrðalaust.
„í þessu máli þarf aðgerðir í
stað orða, og það fyrr en seinna
ef við viljum aflétta þeirri
umferðarómenningu sem vissu-
lega ríkir hér,“ segir Þórarinn B.
Jónsson. GG
Slasaöir og látnir í umferðinni
á íslandi á árunum 1978-1991
Samkvæmt skráningu lögreglu
1153
Fjöldi
1000--
900
800--
700--
600 —
500 -
400--
300
200 •-
100 --
1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991
Látnir
Mikið slasaðir
Lítið slasaðir
|| UMFERÐAR
'RÁÐ
Þetta súlurit sýnir vel nauðsyn þess að lialdið sé uppi stöðugri umferðarfræðslu og þyrfti að sinna betur þætti skól-
anna í þeim efnum. Árið 1983 var Norrænt umferðarár en á árinu 1991 var ekkert umferðarátak í gangi