Dagur - 26.03.1993, Blaðsíða 6

6 - DAGUR - Föstudagur 26. mars 1993
Jarðvarmi - hlýsjávareldi:
Til hagsbóta fyrir íslenskt dreifbýli
- Guðmundur Örn Ingólfsson sjávarlíffræðingur í spjalli
Nýlega var stofnað svokallað
Undirbúningsfélag um hlýsjáv-
areldi á Sauðárkróki. Er ætlunin
að ala fisktegund sem er okkur
Islendingum lítt kunn. Þessi
fisktegund heitir Dicentrarchus
labrax eða vartari á íslensku.
Vartari þykir ekki lystaukandi
nafn og hefur því verið ákveð-
ið að kalla fiskinn barra í sam-
ræmi við evrópsk heiti hans.
Hlýsjávareldi í Skagafirði hef-
ur verið til umræðu allt frá árinu
1989. Fóru fram kannanir á veg-
um Átaks hf. á Sauðárkróki og
Guðmundar Arnar Ingólfssonar
sjávarlíffræðings og í samvinnu
við Frönsku Hafrannsóknastofn-
unina (IFREMER} og Sjávar-
útvegsstofnun H. I. Kom yfir-
maður IFREMER til Skagafjarð-
ar sumarið 1991 ásamt Erni D.
Jónssyni. Þá var ákveðið að
stofna starfshóp á vegum Sjávar-
útvegsstofnunar og lauk sá hópur
störfum sl. vor. Athuganir benda
til að íslenskur jarðvarmi geri
„þauleldi á hlýsjávartegund við
25° C tæknilega mögulegt og fjár-
hagslega hagkvæmt og sam-
keppnisfært við kvíaeldi í Mið-
jarðarhafi, einkum ef notaðar
eru ónýttar laxeldisstöðvar“, seg-
ir í greinargerð Guðmundar Arn-
ar um niðurstöður starfshópsins.
Á grundvelli þessarar niðurstöðu
var „Undirbúningsfélag um eldi
hlýsjávartegunda á Sauðárkróki
hf.“ stofnað 8. okt. sl. til að
undirbúa stofnun framkvæmda-
félags. Hlutafé og styrkir eru 2,1
milljón króna.
í stjórn félagsins eru Gísli
Halldórsson framkvæmdastjóri
Slátursamlags Skagfirðinga, Árni
Guðmundsson framkvæmdastjóri
Skjaldar hf., Páll Pálsson
framkv.stjóri Hitaveitu Sauðár-
króks, auk varamanna og Guð-
mundur Örn er framkvæmda-
stjóri félagsins. Sauðárkróksbær
hefur lagt til 400 fermetra hús-
næði á vægri leigu og eigendur
Fljótalax eru reiðubúnir til við-
ræðna um nýtingu mannvirkja
fyrirtækisins, sem nú standa auð.
Innflutningsleyfíð
er stórt mál
Guðmundur Örn Ingólfsson
framkvæmdastjóri hins nýja
félags var beðinn um að fræða
okkur nánar um hlýsjávareldið.
„Við erum búnir að fá húsnæði
hér í bænum og fyrirheit um
fyrirgreiðslu. Fólk hér á Sauðár-
króki virðist vera mjög spennt
fyrir þessu verkefni og væntir ein-
hvers af þessu og ég vil ekki
bregðast þvf. Innflutningsleyfi er
atriði sem menn hafa álitið stóru
hindrunina. Ég fór ásamt Gísla
Halldórssyni dýralækni á Sauðár-
króki og tveimur sérfræðingum
frá Keldum suður að Miðjarðar-
hafi og við heimsóttum rann-
sóknastöðvar IFREMER. Þar
var metin áhætta m.t.t. sjúkdóma
vegna innflutnings. Niðurstaðan
er jákvæð. Yfirdýralæknir er
búinn að gefa umsögn um inn-
flutning á hrognum eða seiðum
og við erum búnir að fá innflutn-
ingsleyfi.
Stjórnir IFREMER og H.í.
hafa samþykkt að gera samstarfs-
samning til 3-5 ára. Barraverk-
efnið verður uppistaðan í sam-
starfinu, en samningurinn er
einnig opinn fyrir öðrum sviðum
lagareldis. Ég átti fund með
starfsmönnum IFREMER um
væntanleg rannsóknarverkefni í
rannsóknastöðinni hér og við
settum niður hvað og hvernig við
ætluðum að vinna. Þær hug-
myndir þurfa að hljóta samþykki
yfirmanna IFREMER, en ís-
lensku aðilarnir hafa samþykkt
þær fyrir sitt leyti. Franska sendi-
ráðið styður okkur og fylgist náið
með málinu, svo og bæjarstjórnin
hér á Sauðárkróki.“
Þekkingin fyrst
„Pað eru í rauninni vísinda-
mennirnir sem ráða því hvað
verður gert. Rekstur kerfisins á
samningstímanum miðast ein-
göngu við upplýsingaöflun. Ég
kalla þetta rannsóknasel hérna.
Við erum að byggja upp rann-
sóknastöð, en ætlum ekki að vera
með sjálfstæða vísindastefnu.
Verkefnið hljóðar upp á litla
seiðastöð hér á Sauðárkróki og
10 tonna rannsóknakerfi, þ.e. 10
tonn á ári. Meiningin er að flytja
þessa tegund inn, rannsaka hana
hér, alla tæknilega og líffræðilega
þætti. Það verður gert undir
stjórn vísindamanna IFREMER
og Háskólans. Samvinna einka-
fyrirtækisins og þessara tveggja
opinberu stofnana verður þannig
Guðmundur Örn Ingólfsson, sjávar-
líffræðingur.
að við leggjum til allan eldisbún-
að en þekkingin kemur frá stofn-
ununum. En að samningstíman-
um loknum á einkafyrirtækið að
vera með þekkingu og fullbúna
stöð til að framleiða og fara út í
þennan atvinnurekstur. Þetta er
kjarninn í okkar hugmyndum um
hvernig opinberir aðilar og
einkaaðilar geta unnið saman og
hagnast báðir. Síðan gæti þessi
rannsóknastöð verið hér áfram ef
allir aðilar eru sammála.
Hver tegund á sinn ævitíma á
markaðnum og við nýtum okkur
það með því að skipta um. Við
ætlum okkur f framtíðinni að
framleiða það sem markaðurinn
biður um. Við förum mjög var-
lega, við ætlum ekki að hætta
meiru en sem nemur stöðinni hér
á Sauðárkróki. Síðan ætlum við
að byggja þetta upp stig af stigi,
fara út í 50 tonna framleiðslu í
Fljótalaxi þegar við metum að
öruggar þekkingarlegar forsend-
ur séu fyrir því og síðan í fulla
starfsemi, í um 100 tonn.“
Hvers vegna barri?
„Þetta verkefni á sér tvær hliðar,
val á tegund og þá tækni sem not-
uð er. Við gáfum okkur sem for-
sendu að taka í eldi vel þekkta
tegund. Valið stóð á milli þriggja
tegunda, barra, sandhverfu og
gullbrana, barrinn er öruggastur
og hagkvæmastur. Hann er fyrir
það fyrsta mest rannsakaða teg-
und sjávarfiska í Evrópu. Það
eru meiri líffræðileg vandamál
hjá hinum tveimur tegundunum.
Barrinn er mjög þekktur sem
lúxusvara, helmingur hans, 8000
tonn, kemur úr eldi. Eldisfiskur-
inn gengur mjög vel á markaðn-
um, ekki sfður en villtur. Verðið
í dag er 950-1000 krónur, hefur
lækkað úr 1200 krónum. Því er
hinsvegar spáð að þetta verð
haldist. Arðsemisathuganir okk-
ar benda til þess, ekki síst ef við
notum aflagða laxeldisstöð, þá
verði góður hagnaður og við þol-
um umtalsverða verðlækkun. Við
eigum margar fiskeldisstöðvar í
landinu sem verða ekki til eftir
u.þ.b. 10 ár. Það er nauðsynlegt
að koma þessum stöðvum í gagn-
ið áður en þær verða eyðilegging-
unni að bráð.“
Sameiginlegir hagsmunir
íslendinga og Frakka
„ísland á mikla sérstöðu varð-
andi eldi á landi, það er óvíða
jafn umfangsmikið. Við höfum
alla þekkingu sem þarf til að ala
fisk á landi. Vandamálið er hins
vegar skortur á umhverfisstýr-
ingu og mikil orkunotkun á fram-
leitt kíló af fiski. Endurbætur á
núverandi laxeldisstöðvum sem
fela í sér endurnýtingu á eldissjó,
svokallað nýtingarkerfi, sparar
bæði dælingarorku og gerir okkur
kleift að stjórna umhverfi lífver-
anna, þ.m.t. eldishitastigi. Þetta
þýðir að við getum alið lífverurn-
ar við kjörhita sem hámarkar
vaxtarhraða og einnig að mögu-
legt verður að ala aðra tegund
með annan kjörhita í sama kerf-
inu án þess að kosta neinu til.
Meginþungi rannsókna á sviði
eldistækni í dag liggur á þessu
sviði. Frakkar eru að færa eldið
úr kvíum á land vegna mengun-
arvandamála. Hagsmunir þessara
tveggja landa liggja saman,
Frakkar þurfa á þeirri mengunar-
vörn að halda sem felst í endur-
nýtingartækninni, við þurfum
aukna tæknivæðingu til að tjónka
við óblíða náttúru, einkun lágt
náttúrulegt hitastig.
Framtíðin mun leiða í ljós að
eldishitastig er ekki afgerandi
fyrir val á tegundum. íslenskur
jarðvarmi gefur okkur ótvírætt
forskot á aðrar þjóðir. Kostnaður
við að halda 25 g í endurnýtingar-
kerfinu er einungis 3% af heild-
arframleiðslukostnaði, sem verð-
ur að teljast óverulegt. Ef við
getum leyst þetta vandamál fyrir
barrann, sem við vitum að við
getum, þá mun þetta nýtast í
framtíðinni í strandeldi á laxi.“
Onýttar auðlindir
í Skagafírði
„Samkvæmt okkar áætlunum
mun stofn- og rekstrarkostnaður
hér á Sauðárkróki í eitt ár verða
um 30 milljónir. Inni í því er
kostnaður vegna samskipta við
Frakka. Aðilar hér á Sauðár-
króki leggja fram allan stofn-
kostnað, eða 11 milljónir. Við
höfum, ásamt Sjávarútvegsstofn-
un H.Í., sótt um til Byggðastofn-
unar og Rannsóknaráðs. Við ætl-
um að fá hinn eiginlega rann-
sóknakostnað úr sjóðum.
Franska sendiráðið mun styðja
okkur, sem áður. Við höfum
einnig sótt um til Comett sem er
Evrópusjóður. Verkefnið sjálft
er stílað inn á Evrópusjóði og í
því sambandi högnumst við á
IFREMER. Ef IFREMER skrif-
ar undir umsóknir til Evrópu-
sjóða þá er það ákveðinn gæða-
stimpill. Við reiknum því með að
þegar verður farið út í Fljótalax,
verði það með stuðningi frá
Evrópusjóðum og beinlínis við
það miðað. Ég held að þetta sé
pólitískt raunhæft og reyni á gildi
Evrópusamvinnu fyrir okkur.
Langtímamarkmiðið með
þessu er að fá vísindamenn til að
starfa hér á Skagafjarðarsvæðinu
og rannsaka auðlindir sem hér
eru geysilegar. Jarðhiti finnst
mjög víða í Skagafirði. Við fór-
um með Frakkana á Hóla og þeir
voru mjög hrifnir af starfseminni
þar og ég hef rætt við dr. Skúla
Skúlason um samstarf í framtíð-
inni.
Ég vona að við fáum hingað
öfluga starfsemi, það verði kjarni
vísindamanna á svæðinu sem eru
í alþjóðlegum tengslum, sem geri
okkur kleift í framtíðinni að gera
nýja landvinninga í auðlindanýt-
ingu til lands og sjávar. Þannig að
þetta fyrirtæki verði til mikilla
hagsbóta fyrir íslenskt dreifbýli í
framtíðinni." sþ
Tonlistarskolinn á Akureyri:
Fjórir söngnemendur
halda þrenna tónleika
Þær stöllur Dagný Pétursdótt-
ir, sópran, Elma Atladóttir,
sópran, Svana Halldórsdóttir,
mezzosópran og Hildur Tryggva-
dóttir, sópran, sem allar
stunda söngnám við Tónlistar-
skólann á Akureyri, halda
þrenna tónleika á Norðurlandi
í næstu viku.
Fyrstu tónleikarnir verða kl.
21 miðvikudaginn 31. mars á
Breiðumýri í Reykjadal, fimmtu-
daginn 1. apríl kl. 20.30 verða
tónleikar í sal Tónlistarskólans á
Akureyri og þriðju og síðustu
tónleikarnir verða á Dalvík laug-
ardaginn 3. apríl. Tímasetning
þeirra verður auglýst síðar.
Dagný Pétursdóttir er Austur-
Húnvetningur, en býr á Akur-
eyri. Hún er komin lengst í söng-
náminu, er á sjöunda stigi. Þær
Elma, Svana og Hildur eru allar á
sjötta stigi. Elma og Hildur eru
Þingeyingar, Hildur býr í Fremsta-
felli í Kinn en Elma á Akur-
eyri. Svana býr á Melum í Svarf-
aðardal.
í samtali við blaðamann sögðu
þær söngkonur að liður í námi
hvers og eins nemanda við söng-
deild Tónlistarskólans væri að
halda tónleika og þær hefðu
ákveðið að stilla saman strengi og
halda sameiginlega tónleika í
Reykjadal, á Akureyri og
Dalvík. Allar sögðust þær hafa
sungið einsöng áður, en þetta
væru fyrstu sjálfstæðu tónleikar
þeirra. Þær sögðust ekki neita því
að stressið væri þegar farið að
gera vart við sig og það ætti eftir
að aukast þegar nær tónleikunum
drægi.
Eins og áður segir sækja þær
Hildur og Svana námið langt að.
Þær láta sér ekki muna um að
fara til Akureyrar á hverjum
þriðjudegi til þess að þenja radd-
böndin og segja að allt erfiði sem
því óneitanlega oft fylgi, sé vel
þess virði.
Á efnisskrá tónleikanna eru
verk eftir bæði íslenska og
erlenda höfunda. Má þar nefna
Mozart, Bach, Fauré, Grieg og
Emil Thoroddsen. Þá syngja þær
Dagný og Elma dúett úr Brúð-
kaupi Fígarós og Svana og Hildur
syngja dúett eftir Mendelsohn.
Undirleikari á tónleikunum verð-
ur Guðrún A. Kristinsdóttir.
óþh
Söngkonurnar fjórar. Efst er Dagný Pétursdóttir, þá Svana Halldórsdóttir
(t.v.) og Hildur Tryggvadóttir og næst myndavélinni er Elma Atladóttir.
Mynd: Robyn