Dagur - 29.12.1993, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - Miðvikudagur 29. desember 1993
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 60, AKUREYRI, SÍMI: 96-24222
ÁSKRIFT KR. M. VSK. 1400 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ M. VSK. KR. 125
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 765 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
BLAÐAMENN:
GEIR A. GUÐSTEINSSON, HALLDÓR ARINBJARNARSON (íþróttir),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 96-41585, fax 96-42285),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
STEFÁN SÆMUNDSSON, ÞÓRÐUR INGIMARSSON
LJÓSMYNDARI: ROBYN ANNE REDMAN
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
Meiri eða minni
skattheimta?
Áramót eru tími breytinga, en æskilegast er að þær
séu til bóta en ekki aðeins breytinganna vegna og
markmiðin verða að vera skýr. Svo er ekki um hin
nýju tekjustofnalög. Ferlið sem hófst með afnámi
aðstöðugjaldsins er farið að taka á sig óræða mynd.
Það er mat Sigríðar Stefánsdóttur, formanns bæjar-
ráðs Akureyrar, og Garðars Jónssonar, viðskipta-
fræðings hjá Sambandi íslenskra sveitarfélaga, að
með breytingum á tekjustofnalögunum hafi ríkis-
valdið ekki farið að kröfu sveitarstjórnarmanna um
að heildarskattbyrði landsmanna aukist ekki. Skatt-
heimta ríkisins lækkar ekki til jafns við útsvars-
hækkun sveitarfélaganna og útkoman sé því óum-
deilanlega aukin skattheimta á þegna landsins.
Fjármálaráðuneytið metur það svo að með breyt-
ingunum lækki skattar um rúman milljarð á næsta
ári og ráðstöfunartekjur heimilanna aukist um
0,5%. Þar vegur lækkun virðisaukaskatts á matvæl-
um niður í 14% þyngst. Hins vegar hækkar ríkis-
valdið tekjuskattsprósentuna um 0,5% til að vega
upp á móti matarskattslækkuninni og nettótekju-
skattslækkunin verður því aðeins 1,15% meðan út-
svar hækkar að líkindum um 1,7% að jafnaði. Garðar
Jónsson, viðskiptafræðingur hjá Sambandi íslenskra
sveitarfélaga, segir í frétt Dags í gær að miðað við
niðurfellingu aðstöðugjaldsins verði skattheimta
sveitarfélaganna sú sama en skattheimta ríkissjóðs
aukist, þannig að niðurstaðan er þyngri skattbyrði
en áður. Staðgreiðsluhlutfalhð fer að öllum líkindum
upp í tæp 42% en sveitarfélögin hafa reyndar ekki
ákveðið útsvarsprósentuna þar sem tekjustofnalög-
in voru afgreidd mjög seint á Alþingi.
Erfitt er að sjá á þessu stigi hvort meint skatta-
lækkun ríkisvaldsins sé aðeins blekkingarvefur en
margt bendir til þess að svo sé, m.a. í ljósi mis-
ræmis milli lækkunar á tekjuskatti og hækkunar á
útsvari. Persónuafsláttur verður nær óbreyttur og
vaxtabætur lækka í heild. Þá er ekkert hægt að full-
yrða um hvort lækkun virðisaukaskatts á matvæli
muni skila sér að fullu til neytenda. Og í þessu sam-
bandi má heldur ekki gleyma stórauknum álögum á
bifreiðaeigendur.
Bifreiðagjaldið hækkar um 35% þótt slysatrygg-
ing ökumanns verði tekin út úr gjaldinu og færð til
tryggingafélaganna. Þar með verða tryggingafélög-
in að hækka sína slysatryggingu. Að auki hækka
þungaskattur og sérstakt bensíngjald um 5% um
áramótin og því ljóst að rekstrarkostnaður fjöl-
skyldubílsins mun aukast verulega og var hann þó
ærinn fyrir.
Spurningunni um hvort skattbyrði landsmanna
mun þyngjast eða léttast á nýju ári er í rauninni
enn ósvarað. Það er sjálfsögð krafa almennings að
skýr svör hggi fyrir um áramót og ótti fólks um enn
frekari kaupmáttarskerðingu er skiljanlegur. Gleðin
yfir lækkun matarskatts verður skammvinn ef út-
koman úr öhu þessu talnaflóði reynist sú að heildar-
skattbyrðin þyngist. Nóg er búið að leggja á laun-
þega þessa lands. SS
Góðverkín kalla
Góðverkín kalla er gamanleikur, sem einnig
segír frá átökum manna á milli í þorpinu
Gjaldeyri á Ystunöf. Leikurinn drepur á ýmislegt
það, sem gerst hefur eða jafnvel er aö gerast í
samtíð okkar. Hann má því með nokkrum rétti
kallast tilraun til nokkurrar ádeilu á það nútíma
ísland, sem við byggjum, svo Iangt sem hún
nær.
Höfundar leikritsins Góðverkin kalla eru þrír:
Þorgeír Tryggvason, Ármann Guðmundsson og
Sævar Sigurgeirsson. Þeir hafa haft samvinnu
um gerð ýmissa gamanmála allt frá því að þeir
vom í námi við Menntaskólann á Akureyri. Mest
hafa þeir í seinni tíð unn-
ið innan áhugaleíkhóps-
íns Hugleiks í Reykjavík,
en fyrir hann rituðu þre-
menningamir í sam-
vinnu við fleiri Ferming-
arbarnamótið (1991) og
Stútungasögu (1992).
Leikritið Góðverkin kalla var frumsýnt í Sam-
komuhúsinu á Akureyri mánudaginn 27. desem-
ber. Leíkstjóri er Hlín Agnarsdóttir, leikmynd og
búninga hannaði Stígur Steindórsson, en lýsing
er verk Ingvars Björnssonar.
Leikstjórinn gerir ýmislegt vel í uppsetningu
verksíns. Leikurinn gengur að jafnaði hratt og Iip-
urlega. Þá ganga sviðshreyfmgar og fas almennt
vel upp, þó að megi finna að á nokkmm stöðum
svo sem í senu Jökuls Heiðars bankastjóra (Skúli
Gautason) og Ástu (Ingibjörg Gréta Gísladóttir)
framarlega í verkinu, sem er heldur daufleg. í
nokkmm tilfellum hefði mátt halda betur að fasi
einstakra leikara. Fyrir kemur, að það verður svo
brussulegt að umfram skopmörk er. Þetta á tíl
dæmis við að hluta um Drífu (Rósa Guðný Þórs-
dóttir). Einnig má nefna heldur einhæf skoptök í
nokkmm tilfellum, svo sem hjá Lúðvíki (Sigurþór
Albert Heimisson) og Nonna (Dofri Hermanns-
son).
Leikmynd Stígs Steínþórssonar er vel gerð.
Hún er tvö hús sitt hvom megin á svíðinu. Þau
mynda góða umgjörö um verkið og em í sjálfum
sér skopleg smíð, en þó með raunsönnum
þorpsblæ. Eíns em búningar að flestu skemmtí-
lega valdír og falla vel að þeim persónum, sem
bera þá.
Lýsing Ingvars Björnssonar er einnig góð.
Ljósum er beitt til þess að skapa anda og tekst
það vel. Víða koma fram fallegar lýsingamyndir
t.d. þegar sviðið er að mestu myrkvað, en ljóst
skín úr gluggum.
Björn, lækní, leikur Sigurður Hallmarsson og
gerir að jafnaði vel. Hlutverkið er hógværlega
skoplegt og sæmilega samfellt frá hendi höfunda
og Sígurður virðist ná því út úr því, sem í því
felst. Gerví Sigurðar er, eíns og annarra, gott, en
verður heldur fálkalegt í lokaatriðinu, þegar hann
kemur inn klæddur nánast sem eitthvert afbrigðí
Tyrólbúa.
Saga Jónsdóttír fer með hlutverk Dagbjartar,
heldur hlédrægrar og nokkuð þrúgaðrar eigin-
konu Jónasar, formanns annars karlaklúbbanna
tveggja í plássinu, sem leikinn er af Aðalsteini
Bergdal.
Saga kemst vel frá hlutverkí sínu og skapar
eina heildstæðustu persónuna í verkinu. Hún er
skemmtilega vandræðaleg og óframfærin.
Klaufaskapur hennar er gjarnan hrífandí og jafn-
framt skoplegur, svo sem í einræðu hennar.
Aöalsteinn Bergdal á einnig víða góðan leik í
hinu sjálfumglaða góðmenni, sem telur sig alla
sína ævi hafa fórnað sér fýrir byggð sína og
hennar heill. Fas Aðalsteins fer afar sjaldan yfir
mörk og er víða vel skoplegt.
Lúðvík, hinn kokkálaða og starblinda eígín-
mann Drífu og formann samkeppniskarlaklúbbs-
ins, leíkur Sigurþór Albert Heimisson. Hann gerir
víða talsvert vel og nær að draga ýmislegt skop-
legt fram úr lítlu, til dæmís útíhurðinni á íbúð
sinni. Hins vegar verður hann á stundum nokk-
uð einhæfur, svo sem undir lok leiksins, þegar
hann er sífellt að fitla í buxnaklauf sinni.
Rósa Guðný Þórsdóttir er Drffa, hin Iausláta
tildurdrós plássins, sem veitír smiðnum, Jóni
hefli, blíðu sína. Rósa
Guðný á góð tílþríf í
verkínu, svo sem í upp-
hafsatriðinu, sem er
dans að bandarískum
söngleikjastíl og í kring-
um söluborö kvenna-
klúbbsins, svo að nokk-
uð sé nefnt. Hins vegar er fyrirgangur á stundum
heldur meiri en efni gefast tÚ.
Nonna, smiðínn, Ieikur Dofri Hermannsson.
Hann gerir vel framan af fyrra hluta verksins, svo
sem í upphafsdansatriðinu og því, sem fylgir. Er
á líður verða taktar hans nokkuð einhæfir. Einnig
kemur fyrir, að „brandarar", sem honum eru
ætlaðír, eru verulega neðan þess, sem ástæða er
til, svo sem í nuddatriði Nonna og Ástu hjúkrun-
arkonu.
Ingibjörg Gréta Gísladóttir leikur Ástu. Hún
gerír víöa talsvert vel. Alloft er þó svo, að henni
tekst ekkí að vera skopleg, heldur verður allt að
því vandræðaleg. Hlutverkið býður ef til vill ekki
upp á annað. Það er ekki verulega skondið,
heldur á stundum allt að því væmið.
Bína, móðir þeirra Drífu og Jökuls Heíðars,
bankastjóra, leikur Sigurveig Jónsdóttir. Hún
kemst talsvert vel frá því að túlka þessa sögu-
smettu og ná því út úr persónunni, sem í henni
felst.
Skúli Gautason fer með hlutverk Jökuls Heíð-
ars. Þessi persóna á að vera haldin einhvers
konar geðklofa. Skúli nær allvel að túlka hann,
en híns vegar verður ekkí séð hvaða skophlut-
verki þeir „dr. Jekyll og Mr. Hyde komplexar",
sem bankastjórinn er haldinn, eiga að þjóna.
Oddur Bjarni Þorkelsson kemur fram í nokkr-
um persónum og gerir Iipurlega og hóglega en
tekst vel að vekja bros.
Talsverð tónlist er í verkínu. Laglínur eru eftir
höfunda talaðs og sungins texta, en útsetningar
eru eftir Míchael Jón Clarke. Þær em flestar
skemmtílega unnar og Iyfta lögunum, sem mörg
hver eru heldur smá, vemlega. Flutningur Iag-
anna er almennt vel við hæfi og skemmtílega
skoplegur, svo sem í söngnum Gjaldeyri, sem
einnig er eítthvert besta Iagið í verkinu.
Ef til vill má segja, að skopi leíkrítsins Góð-
verkin kalla sé best lýst með þeim staðarheitum,
sem fylgja því. Það gerist á Gjaldeyri, sem er
sjávarpláss á Ystunöf. Á orðaleikjum svipuðum
þessum byggist mikið af skopi verksins og verð-
ur á stundum talsvert þunnt og langdregið án
þess að ná tilgangi sínum, svo sem í tilraunum
með forskeytið „var“ í orðínu „varmenni".
Þrátt fyrir það, að ýmíslegt megi að þessu
verki finna jafnt frá hendi höfunda sem Ieikara
og leikstjóra, eru vissulega í því margir kímilegír
kaflar, sem vekja verulegan hlátur áhorfenda.
Það er tilgangurinn og hann næst að stómm
hluta.
LEIKLIST
Haukur Ágústsson
sbrífar