Dagur - 08.10.1994, Blaðsíða 10

10 - DAGUR - Laugardagur 8. október 1994
Aðalfundur
Skautafélags Akureyrar
verður haldinn fimmtudaginn 13. október í húsi Garð-
ræktarinnar kl. 21.00.
Dagskrá:
1. Venjuleg aðalfundarstörf.
2. Lagabreytingar.
Stjórnin.
Sr
Halló - Halló
Erum búnar að opna aftur
eftir sumarfrí.
Opið alla mánudaga frá kl. 16-18.
Komið og fáið ódýr föt og gefins.
Tökum einnig á móti fötum ofl.
Erum í Gránufélagsgötu 5, efri hæð.
Lítið inn.
Það er tekið vel á móti öllum.
Maeðrastyrksnefnd.

Þann 10. september sl. voru gefin saman í hjónaband í Minjasafnskirkjunni á Akureyri af
séra Birgi Snæbjömssyni, brúðhjónin Agústa Karlsdóttir og Asgeir Tómasson. Heimili
þeirra er að Þingvallastræti 20, Akureyri. Ljósmynd: List-Mynd í Grófurgiii - Sigríður Soffía.
Fjallagrös teljast til fléttna (skófa) og eru í raun
sambýli tveggja lífvera, svepps og þörungs. Þau
vaxa á öllu norðurhveli jarðar og hér á landi eru
þau mjög algeng, einkum upp til Qalla og heiða,
þar sem þau mynda víðlenda fláka. Víst þykir að
þau hafa verið notuð til manneldis allt frá land-
námi og a.m.k. í sumum landshlutum er enn farið
til grasa, þó því miður hafi verulega dregið úr slík-
um ferðum.
Nokkur orð um íjallagrös og
notkun þeirra til manneldis
- Björn Dúason tók saman
Oftast var farið á grasafjall rétt
fyrir slátt, en sums staóar að
hausti, aðallega á Norðurlandi.
Enda segja Þingeyingar að ein
hausttínsla fjallagrasa sé á við
tvær vortínslur. Grösunum er
safnað í rekju eða rigningu og í
þurrkatíð er best aö safna þeim á
nóttunni og í þoku. Grösin er best
aö tína í grisjupoka og geyma í
þeim þar til þau eru þurr orðin.
Næringarrík - fitulítil og
holi fæða
Efnainnihald fjallagrasa:
Eggjahvíta 2%, fita 0,8%, kol-
vetni 81%, H.C. 350%.
Fjallagrös voru mikið notuð til
búdrýginda fyrr á öldum. Taliö
var að tvær tunnur grasa hefðu
jafn mikið næringargildi og ein
tunna mjöls og víða þótti sveita-
heimili illa búið til vetrar væri
ekki farið til grasa. I Jónsbók
1282 er lagt bann við því að lesa
grös í annars manns landi og flytja
heim og eru sömu vióurlög þar
við og berjatínslu.
Fjallagrös hafa löngum verið
almennur matur og er bágt til þess
að vita hvað notkun þeirra hefir
dregist saman, svo jafnvel jaðrar
við það að sú kynslóð sem er að
vaxa til forráða nú hafi hugmynd
um hvaða not má hafa af þessari
jurt við matargerð til búbótar,
bragðbætis og hollustu. Fyrr á ár-
um var drukkið grasavatn, grasate
og grasaseyði til heilsubótar og
hafa ýmsir mikla trú á þeim til
lækninga.
Sem dæmi þar um skal hér
vitnað í nokkra heimildarmcnn
sem hafa kynnst notkun þeirra af
eigin raun: „Seyói af þeim hið
ágætasta meðal við kvefi og
brjóstþyngslum. Grösin seydd,
seyðið af þeim bætt meó hunangi
eóa sykri, er þetta þá hin besta
brjóstsaft.“ ...“voru notuð bæði
viö kvefi og magakvillum. Til var
að sjóða fjallagrös í mjólk, þar til
allt var orðið að hálfþykkum
graut... Var haft til lækninga við
lífsýki (niðurgangi) og gafst vel.“
...“þótti mjög gott við niðurgangi,
jafnvel gefið ungbörnum." ...“við
brjóstþyngslum þótti gott að nota
fjallagrasahlaup þannig tilbúiö:
Grösin soðin lengi, allt aó þrjá
klukkutíma, síuð frá, en út í lög-
inn var blandaö niðurmuldum
kandíssykri, það miklu aö lögur-
inn hefur varla getað leyst upp
meira. Gefió spónblað í senn
a.m.k. fjórum sinnum á dag. Þótti
létta og losa frá brjósti."
Ölgerðarefni
Það er vitað að í Svíþjóð hafa
grösin verið notuð til víngerðar og
að minnsta kosti í einni sveit hér á
landi eru fjallagrös notuð til öl-
gerðar og fæst af þeim mjög
aðgöngugóður drykkur og ekki
síðri en úr innfluttum hráefnum.
Gefa gulan lit
Áður fyrr á árunum tíðkaöist að
lita gult úr fjallagrösum, einkum
ullardúka. Eggert Olafsson lýsir
því þannig: „Grösunum er þá stráð
yfir dúkinn og krækjast þau í allar
ójöfnur hans, því að rendur þeirra
eru alsettar hvössum smákrókum.
Að því búnu er dúkurinn vafinn
utanum prik og látinn í ketil eða
járnpott. Þá er hreinu vatni helt í
pottinn, uns það flýtur yfir og eld-
ur kyntur undir honum. Eftir 6
stunda suöu er potturinn tekinn af
eldinum og hefur dúkurinn þá
fengið dökkgulan haldgóðan lit.“
Væru sokkaplögg lituð gul, sem
var altítt, var grösunum troðið í
sokkinn og síðan soðið.
Meðhöndlun
Þegar komið var heim úr grasa-
ferð voru grösin breidd á lín úti og
látin þorna þar í sólinni. Meðan
þau voru aó þorna voru þau
hreyfð og greidd í sundur. Við það
hrundu úr þcim kvistir, sprek, strá
og annað rusl sem tínst hafði með.
Þetta var kallað að vinna grösin.
Aðrar aðferðir við grasavinnsluna
og fljótlegri má sjálfsagt nota. Að
hreinsun lokinni eru grösin látin í
grisjupoka og geymd þannig.
Einnig þekktist það að þau voru
söxuð í sérstökum grasastokki og
með sérstöku grasajárni, sem ekki
var ósvipaó svokölluóum tóbak-
sjárnum.
Ymsar aðferðir tíðkast við mat-
reióslu fjallagrasa. Oftast eru þau
látin liggja í bleyti í sólarhring
fyrir notkun og jafnvel núorðið
brúnuð á pönnu í sykri eins og
18. júní voru gefín saman í hjónaband í Grundar-
kirkju í Eyjafirði af séra Birgi Snæbjömssyni brúð-
hjónin Anna Klara Hilmarsdóttir og Björgvin Kol-
beinsson. Heimili þeirra er Helgamagrastræti 48,
Akureyri. Ljósm. Norðurmynd - Asgrímur.
18. jum voru gefin saman i hjonaband í Akureyr-
arkirkju af séra Birgi Snæbjömssyni brúðhjónin
Bryndís Amarsdóttir og Ámi Þór Freysteinsson.
Heimili þeirra er Nökkvavogur 26, Reykjavík.
Ljósm. Norðurmynd - Asgrímur.
25. júní voru gefin saman í hjónaband í Glerár-
kirkju af séra Gunnlaugi Garöarssyni brúðhjónin
Kolbrún Inga Jónsdóttir og Baldur Olafur Baldurs-
son. Heimili þeirra er Melasíóa 1, Akureyri.
Ljósm. Norðurmynd - Ásgrímur.
19. júní voru gefin saman í hjónaband í Akureyr-
arkirkju af séra Birgi Snæbjömssyni brúóhjónin Ása
Ottersted og Karl Eckner. Heimili þeirra er Hjalms-
hultsgata 13, Helsingborg, Svíþjóð.
Ljósm. Norðurmynd - Ásgrímur.