Dagur - 30.12.1994, Blaðsíða 6

6 - DAGUR - Föstudagur 30. desember 1994
HORFT UM OXL
viöstödd tvíburafæðingu. Bróöur-
dóttir mín fæddi tvíbura þann 21.
mars, á afmælisdegi eiginmanns
míns, þaö var yndislegt að fylgjast
með þessum bömum, stúlku og
dreng, koma í heiminn.Kynjamis-
réttið kemur snemma fram því aó
í móðurkviði sat drengurinn á
stúlkunni þannig að hún fékk ekki
sama aðgang að næringu og hann
og hún var því fjórum mörkum
léttari.
*
Islenska skólakerfið
A árinu hafa farið fram töluvert
miklar umrceður um skólamál.
Rótin af þeirri utnrœðu er líklega
fyrst og fremst fyrirhugaður flutn-
ingur grunnskólans yfir til sveitar-
félaganna á nœsta ári Skólamálin
voru nœst rœdd yfir kaffibollunum
á Stássinu.
Kristín: Af því aó Pétur sagð-
ist vera svartsýnn á skólakerfið þá
verð ég að setja að ég hef fylgst
meó skólum á Norðurlandi eystra
síðastliðin 28 ár og ég sé mikla og
jákvæða þróun, sérstaklega síðast-
liðin tíu ár.
I fyrsta lagi sé ég jákvæða þró-
un varðandi börn sem eiga í erfið-
leikum, það hefur verið tekið
mjög kröftuglega á þeirra málum.
I öðru lagi hafa síðastliðin ár
hátt á annan tug skólastjóra á
þessu svæói farið í framhaldsnám
í skólastjórnun og um tuttugu
kennarar farið í nám í sérkennslu-
fræðum. Ég sé þetta fólk þessa
dagana vera aö bæta norólenska
grunnskóla og það fyllir mig
bjartsýni. Vissulega sé ég agaleysi
í skólum en mér finnst foreldrar
bera ábyrgö á aga barna sinna,
fyrst og fremst. Þaó er ekki hægt
að ætlast til þess aó kennari með
20-28 böm í bekk nái að halda
aga á bömum sem foreldrar ráða
ekki við.
Svanhildur: Auóvitað eru það
foreldramir fyrst og fremst sem
bera ábyrgð á uppeldi barna sinna.
Hins vegar hefur hlutverk leik-
skóla aukist mjög á síðustu árum
og þeir gegna sífellt stærra upp-
eldishlutverki.
Islenska skólakerfið hefur í
alltof miklum mæli apað eftir hin-
um Norðurlöndunum ýmsar að-
ferðir, meóal annars ýmiskonar
frjálsræði sem hefur boðið aga-
leysinu heim. Það er vissulega
margt í sambandi við skólakerfið
sem þarfnast athugunar enda þarf
menntakerfið okkar að vera í sí-
felldri athugum og launamál
kennara verður að laga.
Hins vegar er ég er ekki ein af
þeim sem óttast flutning grunn-
skólanna til sveitarfélaganna. Ég
er alveg sannfæró um að sveitar-
stjómarfólk og heimamenn hafi
nægan metnað og ábyrgö til að
standa á bak vió skólann sinn. Ég
er því bjartsýn á framtíó grunn-
skólans.
Pétur:Að mínu mati eru geysi-
legar brotalamir í öllu skipulagi
íslenskra skóla. Eftir því sem mér
skilst hefur skólastjórinn aóeins
yfir þremur klukkustundum af
vinnutíma kennara yfir sumar-
mánuðina að ráða og hann hefur
ekkert um það aó segja hvaða
námskeið kennarar sækja á sumr-
in. Hvað haldið þið að atvinnufyr-
irtæki mundu segja um það ef
starfsmaður ætti samkvæmt kjara-
samningum rétt á að fara á nám-
skeið, til þess að bæta sig sem
starfsmaður, en atvinnurekandinn
hefði ekkert um þaó aó segja á
hvað námskeið hann færi?
Kristín: Þetta atriði sem Pétur
nefndi stendur skólastarfi verulega
fyrir þrifum og margir skólastjórar
kvarta undan þessu. Ég sé þaó fyr-
ir mér að kennarar, eins og aðrir,
vinni sína dagvinnu á vinnustað
frá 9 til 5 og hafi þá lokið störfum
þann daginn.
Ég vil tengja áform um flutning
grunnskólans drögum aó frum-
varpi til grunnskólalaga sem
komu fram á þessu ári. Eg er sér-
staklega ánægð með þessi frum-
varpsdrög. Mér finnst hafa verið
unnió mjög faglega að þeim og
þar er margt mjög gott.
Atvinnulífið - atvinnuleysi
Arsins 1994 verður í sögunni
minnst sem árs erfiðleika í at-
vinnulífi um allt land, en þó má
greina umtalsverðan bata á ýms-
um sviðum atvinnumála frá fyrra
ári. Afkoma fyrirtœkja hefur al-
mennt batnað en hins vegar hefur
atvinnuleysisdraugurinn verið í
essinu sínu, ekki síst á Norður-
landi, og fjöldi fólks verið á at-
vinnuleysisbótum og einnig notið
fjárframlaga frá sveitarfélögum.
Atvinnumálin voru ncest á dag-
skrá.
Svanhildur: Ein skýringin á
atvinnuleysinu á Akureyri hlýtur
að vera sú að stór atvinnufyrirtæki
hafa lagst af, við megum ekki
gleyma hnignum Sambandsins.
Pétur: Islendingum hefur því
miður mistekist aó koma fótunum
undir aðra atvinnuvegi en sjávar-
útveg. Það er sláandi að vægi
sjávarútvegs í vöruútflutningi er
mjög svipað því sem það var fyrir
tuttugu árum, það er um 80% af
öllum útflutningi. Þannig er stað-
an í dag þrátt fyrir allar þær um-
ræður sem hafa átt sér stað um
uppbyggingu stóriðju og um
nauðsyn þess að teysta stoðir ann-
ars iðnaóar í landinu.
Michael: Ef við lítum á at-
vinnumálin frá jákvæöu sjónar-
horni þá vil ég benda á að þrátt
fyrir að mörg gamalgróin fyrir-
tæki hafi lagt upp laupana þá hafa
sprottið upp í þeirra stað smáfyrir-
tæki sem hafa vaxið og dafnað.
Oft hefur þetta gerst í kjölfar
gjaldþrots gamalgróins stórfyrir-
tækis. Þannig myndast smærri ein-
ingar og fólkið í fyrirtækjunum á
meiri þátt í stjórnun og rekstri
þeirra og yfirbyggingin verður
minni. Agætt dæmi um þetta er
Kjarnafæði.
Jafnvel í tónlistarkennslumál-
um má hugleiða hvort það sé
endilega rétt að aðeins einn tón-
listarskóli sé styrktur af sveitarfé-
laginu á hverjum stað. Aður fyrr
var hægt að stofna tónlistarskóla

%
J
Pétur
að ákveðnum skilyrðum uppfyllt-
um og þá greiddi sveitarfélagið
kennaralauninn í skólanum, sá
réttur var einfaldlega til staðar fyr-
ir alla. Spurningin er; væri ekki
betra aó gefa fleiri aðilum tæki-
færi til að koma slíkum sérskólum
á fót, tónlistar-, dans-, myndlistar-
eða leikskólum. Ég tel að það
mundi opna aðra möguleika og
þjónustan yrði fjölbreyttari.
Svanhildur: Þama er einfald-
lega um þaó að ræða að ef við eig-
um sjálf hlutdeild í einhverju, þá
leggjum við meiri og betri rækt
viö það. Þetta er ríkjandi í þjóðfé-
laginu hvar sem litið er.
Michael: Þetta er bara mann-
legt.
Kristín: Þegar við veltum at-
vinnuleysinu fyrir okkur þá vakn-
ar hjá mér sú hugsun hve lítið við
vitum um atvinnuleysi og afleið-
ingar þess. Það hefur svo lítið ver-
ið rannsakað hvaða áhrif það hef-
ur þegar móðir eða faðir er at-
vinnulaus, hvaóa áhrif hefur það á
börn og unglinga þegar foreldrar
þeirra hafa ekkert nema atvinnu-
leysisbæturnar til að komast af?
Sumir segja; fólk vill vera at-
vinnulaust, en aðrir segja; fólki
líður skelfilega illa þegar það er
atvinnulaust. Aó mínu mati vitum
við mjög lítió um þetta. í könnun
sem gerð var á vegum samtakanna
Barnaheilla hér á Norðurlandi
eystra kom vanlíóan barna vegna
atvinnuleysis foreldra sterkt fram.
Ég held að hörmungamar í sam-
bandi við atvinnuleysið séu faldar
og nauðsynlegt sé aó skoða
ástandið nánar.
Svanhildur: Mín skoðun hefur
alla tíð verið sú að sveitarfélögin
eigi sem minnst aö standa fyrir at-
vinnurekstri. Þau eiga hins vegar
að reyna að búa þannig í haginn
aó fyrirtæki geti blómstrað. Auk
þess eru sveitarstjómir bundnar
lögum sem kveóa á um þessa
þætti. Við þekkjum það að sum
sveitarfélög hafa neyðst til að fara
út á þá braut, að setja verulegt
fjármagn inn í atvinnureksturinn.
Sum þessara sveitarfélaga hafa
einfaldlega lent á gjörgæslu hjá
félagsmálaráðuneytinu.
Hins vegar eru sveitarfélögin
meó atvinnumálanefndir. Þær
starfa hver á sinn hátt og eru mis-
jafnlega öflugar, þær vinna meðal
annars að því aö leita að nýjum
störfum. Auðvitaó er lang best að
einstaklingamir hafi þannig um-
hverfi að þeir geti komið
einhverju í framkvæmd og byggt
upp og eins og Michael benti á
eru mörg lítil fyrirtæki að koma
fram á sjónarsviðið.
Þegar sverfur að þá herðir það
oft í okkur og ég hef því mikla trú
á að bjartari tími sé framundan í
efnahags- og atvinnumálum.
Pétur: Ég held aó sveitarfélög-
in geti lagt ýmislegt gott til at-
vinnumála og eigi í einhverjum
tilvikum að taka þátt í þeim.
Það sem hefur einkennt þátt-
töku opinberra aðila í atvinnu-
rekstri er því miður að þeir hafa
hlaupiö undir bagga eftir að erfið-
„Ég cr ekki í vafa um að upp-
bygging Listagiisins á Akureyri
heftir skilað veruiegum ár-
angri,“ sagði Pétur. Hér heilsar
Hulda litla Lýð Ólatssyni gítar-
leikara sem lék í Listusafninu á
Akureyri við opnun sýningar á
verkiun meistarannu Jóhannes-
ar Kjarval og Ásmundar Sveins-
sonar þann 4. júlí. Sama dag
voru opnaðar sýnlngar Kristín-
ar Gcirsdóttur og Bryndísar
Jónsdóttur í Deiglunni og Ólaf-
ar Kristínar Sigurðardóttur á
Café Karólínu. I Myndlistaskól-
anuin var ciiuiig sýning að lok-
inni tíu daga samveru lislafóiks
og barna undir handlciðslu
Ditte Rcijer og Maria Hagberg
Jangscll frá Svíþjóð. I»ad má þvi
með sanni segja að listin liafi
blómstrað í Gilinu þcnnan júlí-
dag scm og aðra daga ársins
scm er að líða.
leikar fyrirtækja hafa verið orðnir
svo miklir að dæmið er í raun tap-
að.
Ég held að sveitarfélögin ættu
að leggja áherslu á nýsköpun og
þróun, hugsa lengra fram í tím-
ann, en það er hins vegar meira í
eðli okkar að grípa tækifæri þegar
þau gefast frekar en að skapa okk-
ur sjálf tækifærin. Við erum líka
óþolinmóð og viljum að allir pen-
ingar ávaxti sig strax. Ég held að
þetta sé rangt viðhorf og standi ís-
lendingum fyrir þrifum, við þurf-
um að líta til lengri tíma.
Dæmi um aðila sem hafa gert
þetta eru þeir sem standa að Fisk-
eldi Eyjafjarðar og ég er ekki í
nokkrum vafa um að það sem þar
er verió að gera á eftir að skapa
verulega undirstöðu fyrir lífskjör
og atvinnu. Þar hefur nú þegar far-
ið fram sex ára þróunarstarf.
Ég er líka sannfærður um það
að starfsemi Listagilsins á Akur-
eyri hefur orðið til þess að ferða-
menn stoppa lengur í bænum og
er þá um leið atvinnuskapandi.
Ferðamannaþjónustan
og menningin
Islendingar horfa í auknum mceli
til ferðaþjónustunnar sem framtíð-
aratvinnugreinar og þar eru
vissulega verulega miklir vaxtar-
möguleikar. Ferðaþjónustan hefur
verið töluvert í fréttum á árinu,
hljóðið er auðvitað misjafnlega
gott í ferðaþjónustuaðilum á
Norðurlandi, en góða veðrið sl.
sumar snéri dceminu við til betri
vegar miðað við sumarið 1993.
Þá má ekki gleyma því að á árinu
var opnuð á Akureyri skrifstofa á
vegum Ferðamálaráðs. Það var
áncegjulegt skref í flutningi ríkis-
stofnana út á landsbyggðina.
Kristín: í sumar dvaldi ég í
Skotlandi um þriggja vikna skeið
og ég varð fyrir áfalli þegar ég átt-
aói mig á því hve langt aó baki
Skotum við stöndum í feróaþjón-
ustu. Mér fannst þjónustulund
fólksins sem tekur á móti ferða-
mönnum athyglisverð, hún er slík
að það er umhugsunarefni fyrir
okkur. Þessi starfsemi þarna nyrst
í Skotlandi er atvinnuskapandi og
skipti sköpum á þessu svæði sem
er mjög dreifbýlt.
Michael: Mér finnst hafa oróið
miklar framfarir hér á Akureyri
undanfarið. Hugsið ykkur breyt-
inguna á Strandgötunni fyrir
ferðamennina sem koma hingaó
með skemmtiferðaskipunum.
Þetta svæði var til skammar og
ströndin var ægileg, en nú hefur
þetta verið lagfært og mér finnst
að húsin í Strandgötu bíði einfald-
lega eftir því að framtakssamir
einstaklingar setji þar upp ýmis-
konar sýningar og þjónustu fyrir
feróamenn. Af hverju erum við
ekki með gamalt skip sem safn?
Eða sýningarsal þar sem feröa-
menn geta skoóað og snert fisk af
ýmsum tegundum? Það eru tví-
mælalaust mörg tækifæri ónýtt í
ferðaþjónustu hér á landi.
Svanhildur: Mér hefur verið
sagt af kunnugum og kynnst því
af eigin raun að útlendingar sem
koma til Dalvíkur sækjast eftir því
að komast inn í frystihúsió til að
sjá vinnsluna þar og að ég tali nú
ekki um að fá tækifæri til að kom-
ast um borð í fyrstitogara.
Kristín: Mér hefur dottió í hug
aö fá mér íslenskan þjóðbúning og
standa fyrir framan húsið mitt í
sumar og selja lummur, en ég bý
nánast í ferðamannaiðunni. En
þetta finnst engum sem ég spjalla
við sniðugt, sennilega er þessi
hugmynd of afbrigðileg.
Michael: Hvaö er viðurkennd
hegðun og hvað ekki? Islenska
þjóðfélagið er svo þröngt að hér
þurfa allir að falla í sama farið og
þaó er eitt af því sem vinnur gegn
nýsköpun og framtaki.
Svanhildur: I framhaldi af
þessari umræðu um ferðamál, þá
verð ég að segja að það vakti at-
hygli mína í skýrslu, sem nýlega
var kynnt í fréttum, að gistirými á
Islandi hefur fimmfaldast á tíu ár-
um. Hvernig endar þetta? Þetta
minnir mig á þaö þegar allir ætl-
uðu að verða ríkir á rækjuverk-
smiðjum cða loðdýrarækt.
Pétur: Mér finnst tími til kom-
inn að íslendingar átti sig á því
Sveitarstjórnarkosningarnar voru einn af stærri atburðum ársins, í það
minnsta á pólitíska sviðinu, hér er unnið við talningu atkvæða í Oddeyr-
arskóla á Akureyri þann 28. maí i vor. Svanhildur Árnadóttir segir að
úrsllt kosninganna á Dalvík hafi orðið sér persónulega mikil vonbrigði.