Dagur - 30.12.1994, Blaðsíða 7

Föstudagur 30. desember 1994 - DAGUR - 7
HORFT UM ÖXL
hvers virói þróunarstarf og rann-
sóknir eru og enn vil ég nefna
Fiskeldi Eyjafjarðar sem dæmi.
Þar er verið að reyna að framleiða
lúðuseiöi. Seiðin þarf að ala á sér-
stökum krabbadýrum. Fyrst þarf
því að ala krabbadýrin svo þau
verói nægilega næringarrík fyrir
lúðuseiðin og þaó gekk ekki upp
með hefðbundnu innfluttu fóðri
fyrir þessi krabbadýr. Rannsókn-
arhópur íslenskra aðila þróaði því
nýtt fóður fyrir þessi krabbadýr og
nú er þetta fóður að veröa fram-
leiðsluvara hjá fyrirtækinu Lýsi
hf. Þannig hefur framleiðsla á
lúðuseiðum skapað nýja fram-
leiðslumöguleika hjá fyrirtækinu
Lýsi hf. á alþjóðlegum markaði.
Ég tel að þetta dæmi ætti að
Jóhanna Sigurðardóttir sagði
bicss við gamlu fclaga sína í Al-
þýðuflokknum og ríkisstjórn-
inni, lagði upp í hringfcrð um
landið og stofnaði nýjan flokk
þcgar heim kom. Þjóðvaki, hinn
nýi flokkur Jóhðnnu, hefur náð
umlalsverðu fylgi i skoðana-
könnunum og hyggst bjóða
fram í öllum kjördæmum í al-
þingiskosningunum á komandi
vori. „Ég sé Jóhönnu sem næsta
forsætisráðherra, hún mun ná
tii sín fylgi úr öllum flokkum,“
er álil Michaeis Clarke.
Guðmundur Árni Stcfánsson
sagði af sór ráðhcrradómi í upp-
hafi vclrar eftir mikla orrahríð.
í kjölfar umræðunnar um slörf
Guðmundar Árna komst sið-
ferði í pólitík á fslandi á dag-
skrá og siðvæðing komst á
stefnuskrá stjórnmálamanna.
Pétur Bjarnason tclur að afsögn
Guðmunar Árna marki ákveðin
tímamót i íslcnskum stjórnmál-
um.
hvetja til vöruþróunar og rann-
sókna í auknum mæli.
Svanhiidur: Ég tek undir þaó
að það hefur verið unnið frábært
starf hjá Fiskeldi Eyjafjarðar og
það var og vonandi er einhugur
hjá sveitarstjómarmönnum á Dal-
vík um aö standa við bakið á
þessu verkefni.
Michael: Vió megum ekki
gleyma því að ýmislegt sem ekki
er framleiðsla á vörum er atvinnu-
skapandi. Við, sem störfum aó
menningarmálum, viljum benda á
þá staðreynd.
A þessu ári hefur skapast tölu-
verð umræða um þessi mál hér á
Akureyri bæði varðandi kaup á
flygli, rekstur Tónlistarskólans og
fleira. Þessi umræða hristi vissu-
lega svolítið upp í fólki á mínum
vinnustað.
I þessu sambandi vil ég spyrja
hvort fólk byggi fyrst kirkju eða
kaupi kirkjuorgel? Þaó er til lítils
að kaupa orgelið og setja það nið-
ur úti á túni. Við þurfum miklu
meira en flygil hér á Akureyri, við
þurfum tónleikasal. Ég tel aö þeir
sem starfa að menningarmálum
þurfi að fá íþróttaskemmuna í
hendur. Svo má nýta hana í ýms-
um tilgangi fyrir listviðburði, ráó-
stefnur og jafnvel íþróttir.
Fjölskyldan í kröppum
dansi á ári fjölskyldunnar
Arið 1994 er ár fjölskyldunnar og
umrœðan um málefni fjölskyld-
unnar hefur vissulega verið meiri
en áður. Hins vegar vilja margir
halda því fram að fjölskyldan hafi
sjaldan hafl það jafn erfitt fjár-
hagslega og að hagur hennar hafi
stöðugt verið að þrengjast. Hvað
segir hringborðið um stöðu fjöl-
skyldunnar?
Kristín: Auðvitað er skelfilegt
að fólk skuli hafa 60 þúsund eóa
minna í laun á mánuði og að fjöldi
fólks sé í þessari stöðu í dag.
Margir hafa mun minna, eru ein-
faldlega á lægri launatöxtum eða
geta einhverra hluta vegna ekki
unnið fulla vinnu.
Pétur: Ég held að alltof margir
hafi það skítt. Hins vegar hafa
margir talsvert af aurum milli
handanna og það verður auðvitað
að reyna að breyta stöðu þeirra
sem verst standa.
Launahækkanir koma ekki
lengur sem kaupmáttur til almenn-
ings vegna þess hvernig kerfið er
byggt upp. Nýlega las ég tvær
greinar sem tengjast þessu sem
hafa vakið athygli mína. Önnur
var eftir Asgeir Jónsson hagfræó-
ing cn í henni sýndi hann fram á
aó launahækkanir koma ekki leng-
ur fram sem aukin kaupmáttur til
almennigs. Hin greinin var um
skattamál eftir Finn Birgisson
arkitekt og hún sýndi fram á aó ef
fólk þyrfti, til dæmis vegna fæó-
ingar barns, að auka tekjur sínar
um ákveðna upphæð sér til lífs-
viðurværis þyrfti þaö í raun að
vinna fyrir helmingi hærri upphæð
en sem nemur þeim kostnaðar-
auka sem fjölgunin í fjölskyldunni
mundi valda. Þessi dæmi sýna að
kerfið er orðið slík vitleysa að ein-
staklingurinn er orðinn algjörlega
ósjálfbjarga í því.
Svanhildur: Þetta er ágætis
punktur. En mér finnst sá stöðug-
leiki sem við höfum búið vió í
efnahagslífinu síðustu 2 til 3 árin
mikils virði og það er bæði nýr og
gamall sannleikur að launahækk-
anir birtast í aukinni verðbólgu og
kaupmáttaraukinn verður enginn
þegar upp er staðið.
En vissulega er til fátækt á Is-
landi, því miður, við heyrum það
bæði frá Mæðrastyrksnefndum og
félagsmálaráðum sveitarfélaga
víðsvegar af landinu þessa dag-
ana. Ég hef samt tilfinningu fyrir
því aö ástandið sé ekki eins slæmt
í raun og umræðan hefur gefið til-
efni til að álíta.
Kristín: Ég er ósammála því,
ég held að ástandið sé enn verra
en viö áttum okkur á.
Michael: Ég get bara sagt aó
fólk hefur ekki lengur peninga til
að sækja menningarviðburði, það
á þá einfaldlega ekki til.
Svanhildur: Ef við förum inn
á heimili hjá ungu fólki sem er ný-
flutt í nýtt húsnæði koma í ljós
Michael
kröfumar sem gerðar eru í dag.
Kröfur til húsnæðis og þess sem
fólk vill veita sér og sínum í þeim
efnum. Þegar ég var að byggja var
það hreinlega ekki í umræðunni
hvað mann Iangði í heldur var það
spurningin að sníða sér stakk eftir
vexti. Því finnst mér kröfurnar
hafa aukist alveg gífurlega.
Michael: Við lifum núna, við
getum ekki farió aftur til fyrri
tíma, það er ekki hægt. Ungt fólk
gerir eðlilega kröfur í takt við tíð-
arandann.
En dæmin eru ýmiskonar. Ef
ég óg konan mín værum í dag ný-
útskrifaðir kennarar með námslán
á bakinu, og hygðumst kaupa okk-
ur húsnæði, þá fengjum við mat
hjá Húsnæðisstofnun og í ljós
kæmi að við værum ekki einu
sinni metin nægilega hátt til að
geta keypt tveggja herbergja íbúð
í blokk. Ef við ætluðum að kaupa
húsnæði þá væri það eingöngu fé-
lagslega kerfið sem kæmi til
greina. Ég veit dæmi um kennara
meö mikla starfsreynslu, í hæsta
mögulega launaflokki kennara,
með sparifé upp á hundruð þús-
unda í vasanum sem mátti kaupa
aó hámarki sex milljóna króna
íbúð. Þetta er staða kennarans í
dag, þetta lýsir samhenginu á milli
launanna og annars í þjóðfélaginu
og svona er staða þeirra sem eru
aó byrja að búa í dag.
Kristín: Ég held að við vitum
ekki hvernig tjárhagsaðstæður
margra fjölskyldna eru í dag
vegna þess hve lítið það hefur ver-
ið athugað. Það er fjöldi fólks sem
hefur ekki ráð á því að lifa mann-
sæmandi lífi þó ég niiði ekki við
þær miklu kröfur sern fjöldinn
gerir. Þeir eru margir sem hafa
ekki efni á að kaupa ávexti eóa
grænmeti, þaö er aldrei keypt á
fjölda heimila. Ég þckki dæmi um
fólk sem hefur hreinlega ekki efni
á því að borða neitt annað en
brauð, fisk og mjólk. Böm sem
Svanhildur
veróa að sætta sig við eina fjólu-
bláa skólapeysu alla daga, allan
veturinn, veróa fyrir aðkasti vegna
þess að þau fullnægja ekki efnis-
legum kröfum nútímans.
Pétur: Ég vil aðeins benda á
það að ef við hefðum ekki stöðug-
leika væri enn verr komið fyrir
þessum fjölskyldum en er í dag.
Vandamálið er einfaldlega það
að við erum ekki með framleiðslu
í landinu sem gefur nóg af sér.
Vió erum með alltof margar fjár-
festingar sem gefa ekkert af sér,
nákvæmlega ekki neitt. Vió getum
ekki bætt kaupmáttinn nema þetta
breytist.
Svanhildur: Ég vil taka þaó
skýrt fram að það er til fátækt á
Islandi og ég þekki mörg dæmi
um heimili þar sem staðan er
slæm, en ég hef ástæðu til að ætla
að ástandið sé samt sem áður ekki
jafn slæmt og af er látið. Hvað
með allar verslunarferðimar til er-
lendra borga?
Kristín: Þarna komum við aft-
ur að nauðsyn þess að kanna frek-
ar ástandið, athuga hvemig málin
í raun standa. En vissulega er það
rétt að vió Islendingar förum ekki
nógu vel með. Þegar ég bjó í Nor-
egi sá ég aó það var sjálfsagt að
nýta hluti vel og fara vel með, en
það hefur hreinlega verið talió
hallærislegt hér.
Vissulega þarf að kenna fólki
að fara með peninga en það á ekki
viö um þá sem eiga þá ekki.
Umhverfismálin
Umhverfismálin hafa verið töluvert
áberandi í umrœðunni á árinu,
ekki síst hér norðan heiða. A Eyja-
fjarðarsvœðinu á sér t.d. stað
merkilegt starf á vegum Sorpsam-
lags Eyjafjarðar, endurvinnsla úr
pappír er meira en orðin tóm og
fólk er almennt að verða meðvit-
aðra en áður um að umhverfið tek-
ur ekki endalaust við úrganginum.
Pétur: Mér finnst ýmislegt já-
kvætt vera að gerast í sambandi
við umhverfismál en hins vegar er
því miður oft mikil hræsni í sam-
bandi vió endurvinnslu í heimin-
um almennt. Þjóðverjar, sem eru
komnir einna lengst á þessari
braut, geta alls ekki endumýtt allt
það sorp sem til fellur og flytja
það því til Afríku og urða það þar.
Þetta fer sem sagt sömu leið og
áður en með öðrum formerkjum.
Michael: En hvað með sorp-
brennsluofna til orkuframleiðslu,
eins og komió hefur verið upp í
Vestamannaeyjum? Er þetta ekki
hlutur sem sveitarstjómir þyrftu
aó huga að?
Kristín: Því miður finnst mér
ekki hugur fylgja máli hvað um-
hverfismál varðar hér á landi. Það
er töluvert rætt um umhverfisvemd
en þegar á reynir er lítið að gerast
og við emm áreiðanlega langt á
eftir nágrannalöndum okkar.
Michael: Við kynnum ísland
sem hreint land en ég hef til dæm-
is lent í því oft og mörgum sinn-
um að ferðamenn spyrja; hvar er
skolpvinnslan hér? Hverju á að
svara? A að ljúga eða segja að
skolpið fari allt út í sjó þar sem
skipin okkar eru að veiðum?
Svanhildur: Umhverfis- og
frárennslismál hafa verið mikið í
umræðunni síðustu misseri hjá
sveitarfélögum landsins og víðast
hvar er mjög ábótvant í þessum
efnum. Þaó er því ljóst að sveitar-
félögin þurfa að kosta miklu fjár-
magni til í framtíðinni vegna
þessa málaflpkks.
Kristín: Ég heyrði í fréttum að
skógrækt hefói fimmfaldast á síð-
ustu fjórum árum á Islandi og það
eru jákvæóar fréttir sem sannar-
lega vitna um gífurlegan áhuga og
viðhorfsbreytingu. Það er líka
skemmtilegt hversu mikill árangur
hefur náðst í skógrækt hjá bænd-
um og þeir eru virkilega kröftugir
aö mínu mati, ekki síst hér í Eyja-
firði.
Michael: Það hafa orðiö miklar
breytingar á tveimur síðustu ára-
tugum hér á landi hvað varðar
skógrækt. Kjamaskógur er sem
dæmi yndislegur staður sem hefur
verið unninn upp á fáum áratugum.
Evrópumálin
Umrœðan um Evrópu hefur verið
áberandi á árinu, ekki síst vegna
þjóðaratkvœðagreiðslna í Finn-
landi, Svíþjóð og nú síðast Noregi
um aðild að Evrópusambandinu.
Menn spyrja sig þeirrar spurning-
ar hér uppi á Fróni; hvaða áhrif
hefur þaðfyrir Islendinga að tvœr
Norðurlandaþjóðir hafa samþykkt
að ganga inn í ESB og við stönd-
um einir eftir með Norðmönnun-
um? Við veltum nœst upp spurn-
ingunni um Island í Evrópu.
Michael: Við erum að vissu
leyti komin inn í Evrópu nteð
samningum um EES og EFTA og
það er fyrst núna sem ýmsar regl-
ur sem tilheyra þeim samningum
eru að komast í gildi. Við erum aö
sjá breytingar hér á landi til að
taka á móti þessum nýju reglum,
til dæmis hefur verð á matvöru
lækkað. Einnig er vinnumarkaður-
inn að opnast, til dæmis þarf Sin-
fóníuhljómsveit Islands nú að
reikna með því að tónlistarmenn
erlendis frá sæki um stöður hjá
sveitinni.
Kristín: Ég velti hagsmunum
og launum verkamanna fyrir mér
þegar innganga í ESB er annars
vegar. Verkafólk hér hefur nokk-
urn rétt en verkamenn, til dæmis í
Bretlandi, hafa engan rétt og ekk-
ert aó segja, yrðu það örlög ís-
lenska verkamannsins?
Michael: En verður þetta
bandalag þjóða ekki fyrst og
fremst til að ná upp þessum nei-
kvæðu þáttum? íslenskur verka-
rnaður getur auðveldlega farió til
annarra landa ef hann hefur það
betra þar.
Kristín: Ég held að niðurstaða
Norðmanna hafi meiri áhrif hér á
landi en við sjáum í augnablikinu
„Lýðvcldið ísland á afmæli í dag.“ Þjóðin hólt upp á 50 ára afmæli ís-
lcnska lýðvcldisins og hátíðarhöld þjóðhátíðardagsins voru viðamciri cn
nokkru sinni fyrr. Margir vildu sækja Þingvclli heim á þcssum hátíðis-
dcgi en færri komust á Iciðarcnda. Hér cr Vigdís Finnbogadóttir forseti í
ræðustói á Þingvöllum þann 17. júní, hún cr maður ársins í huga Krist-
ínar Aðalsteinsdóttur.