Dagur - 21.12.1995, Blaðsíða 10

10 - DAGUR - Fimmtudagur 21. desember 1995
-------------=

fímmtudaginn 21. desember
til kl. 22
☆
föstudaginn 22. desember
til kl. 22
☆
Þorláksmessu, 23. desember
frákl. 10-23
☆
aðfangadag, 24. desember
frákl. 9-12
Kaupmannafélag
Akureyrar
©

Nýjar irörur
- vandaðar vörur
Kaupmannafélag
Akureyrar
Nýr og spennandi matseðill
með úrvali rétta við allra hæfi
Sjálfsafgreiðsla er frá kl.08-18.00,
en þjónað er til borðs eftif það.
Opið er tii kl. 22.00 alla daga nema föstudaga
og laugardaga, en þá er opið til kl. 23.00.
Yerií velhmin
_____
SULNABERG
Jllllllillk
FUNHEITT!
Hótel KEA • Hafnarstræti 87-89 • 600 Akureyri • Simi 462 2200
í síldarsöltun
á Síglufirði
árío 1938
- skemmtleg frásögn Valbjargar Kristmundsdóttur
í bókinni „Ég var sett á uppboð“
Hörpuútgáfan á Akranesi hefur
sentfrá sér hókina „Eg var sett
á uppboð “ - endurminningar,
kviðlingar og gamanmál eftir
Valbjörgu Kristmundsdóttur á
Akranesi. Bókin er gefin út í til-
efni af85 ára afmœli höfundar
lO.janúar 1995.1formála bók-
arinnar, sem Bjarnfríður Leós-
dóttir, skrifar, segir m.a.:
„Flestir Skagamenn þekktu hana
undir nafninu Valla í Bœnum.
Það var vegna þess að hún bjó í
seinasta torfbœnum sem búið var
í á Akranesi. Þetta var lítill bœr,
baðstofa með glugga á gafli og
eldhúskompa. Húsgögnin í bað-
stofunni voru: borð undir glugg-
anum, einn stóll og dívangarm-
ur. Rottur gerðu sig heimakomn-
ar en köttur, sem hún átti, hélt
þeim í skefjum. “
Valbjörg segir einstaklega
skemmtilega frá og eftirfarandi
lýsing hennar á síldarsöltun á
Siglufirði árið 1938 er gott dœmi
um það.
„Bátar fóru nú að streyma að
með sfldina og það varð nú nóg að
gera og lítið sofið. Ég komst fljótt
upp á lag með að vinna við sfld-
ina. Var reyndar ekki mjög fljót
að salta en fannst ég samt hafa þó
nokkuð í aðra hönd. Sjómennimir
lögðu bátunum upp að bryggjunni
og mokuðu sfldinni í vagna sem
þeir óku svo að kössunum sem við
stóðum við og sturtuðu í þá. Þessi
vinnustaður var mjög líflegur og
allt var á fleygiferð.
Stúlkumar komu skálmandi,
sumar úr brakkanum en aðrar utan
úr bæ. Þær voru klæddar olíu-
bomu pilsi með smekk upp á
brjóstið. Sumar vom með ermar
upp fyrir olnboga úr sama efni.
Skýluklútur á höfði og vaðstígvél
á fótum. Allar með vel brýndan
hníf eða klippur eftir því hvort
skera átti eða kverka og loks tin-
disk til þess að salta með. Síðan
stilltu þær sér upp við sfldarkass-
ana tilbúnar í slaginn. En engin
mátti byrja fyrr en kallað var: B y
r j a ! Þær áhugasömustu prófuðu
kannski bitið í verkfærunum en
W
gardínur
fró kr. 740,-
KAUPLAND
Kaupangi ■ Sími 462 3565
engin dirfðist að kasta síld í kass-
ann fyrir aftan sig. Þessi uppstill-
ing og undirbúningur minnti helst
á hlaupakeppni þar sem enginn
mátti þjófstarta. Þetta voru fyrstu
kynni mín af hinni margumtöluðu
jafnréttisbaráttu. Þótt ekki væri
verið að jafna þama metin milli
karla og kvenna.
Á planinu unnu margir karl-
menn við margvísleg störf og
höfðu margvísleg starfsheiti. Plan-
formaður stjómaði öllu liðinu.
Þeir sem höfðu dixil í höndum og
slógu botna í tunnurnar þegar búið
var að salta í þær áttu starfsheitið
beykir. Eftirlitsmaðurinn með
söltuninni og mati á síldinni kall-
aðist ragari. Sá sem tók tunnumar
fullar var kallaður trillukarl og
helgaðist það af því að hann var
með grind á hjólum sem hann
festi tunnumar í og ók með þær á
sinn stað. Svo vom menn að vigta
saltið, koma með tómar tunnur og
hringi. Allt varð að ganga með
hraði því að þama munar jafnvel
um mínútu töf.
Þama er lítið talað eftir að sölt-
unarhrotan hefst. Sjómennimir sjá
um að nóg sé í kössunum. Þeir em
líka að flýta sér. Þeir þurfa að
sækja meiri björg í greipar hafs-
ins. Öðm hverju heyrast köll með
misjöfnum málhreim. Botn! Taka
tunnu! Tóma tunnu! Salt! Sumar
þessara kvenna em ótrúlega fljótar
að fylla hverja tunnu. Ég reyni að
taka eftir hvemig þetta er unnið.
Næ ekki strax neinum vemlegum
flýti en seiglast.
Fyrst er skorinn slatti af sfld í
kassann við hliðina og síðan eys
maður sfldinni með höndunum í
fremra hólf kassans, stráir salti úr
salthólfinu yfir og veltir henni upp
úr því. Leggur síðan eitt lag síldar
í botninn, þétt saman með kviðinn
upp. Engar holur eða misfellur
mega sjást. Þetta fannst mér lang-
erfiðast. Ég var svo stutt og náði
varla niður, en metnaður var lagð-
ur í að gera þetta vel. (Þetta er
ólíkt þeirri aðferð sem nú er höfð
við söltunina. Nú er sfldinni bara
sturtað í tunnuna).
Þegar eftirlitsmaðurinn hafði
lagt blessun sína yfir handverkið
annað hvort með þögn eða hummi
mátti halda áfram. Vanalega var
skorið í um hálfa tunnu í einu og
rUfn
CARVEN ilmurinn
hominn aftur
Ma Griffe J yrir dömuna I
vétiver dry fyrir kerrann
eau vive fyrir Læði kynin
SnyrtivöritclcilA
svo saltað því að hvfld var í að
skipta um stellingu. Saltinu þurfti
að skipta sem jafnast í tunnuna,
einn diskur í hvert lag. Þegar
tunnan var full var hring úr sveigj-
anlegum krossviði smeygt í tunn-
uopið og söltuð þrjú lög til viðbót-
ar. Þá mátti kalla hátt: Taka
tunnu! Kom þá trillarinn, ók tunn-
unni burt og lét manni í té litla
plötu úr málmi með einhverju
merki á svo að ekki væri hægt að
svindla með því að klippa niður
einhverja blikkplötu ef
einhverjum hefði nú dottið slíkt í
hug. Flestar létu setja þetta merki í
gúmmístígvélið. Þar var það vel
geymt. Og svo var kallað: Tóma
tunnu, vantar salt!
Verst þótti okkur hvað safnað-
ist mikið slor við kassann, sérstak-
lega þegar hausskorið var. En að-
ferðir við verkun voru þrjár.
Rúnnsöltuð heilsfld, kverkuð og
slógdregin og hausskorin og slóg-
dregin. Fyrir þá síðast nefndu var
mest borgað 2 kr. og 50 aurar; 1
kr. og 50 aurar fyrir að kverka, en
80 aurar fyrir rúnnsaltaða tunnu.
Oft vorum við dauðþreyttar,
sérstaklega af því að við stóðum í
slordrullunni upp á miðja leggi.
Vorum bara fastar í þessari eðju.
En þegar hver lota var búin og
mesta slorið af skolað var farið á
stað þar sem gólfið var heilt,
hvolft úr stígvélinu, merkin talin
og afhent skrifstofumanni sem gaf
í staðinn nótu er vel þurfti að
varðveita. Þá gleymdist þreytan
fljótt, einkum ef afköstin voru
góð, þar til næsta lota hófst. En
þess var stundum skammt að bíða.
Ef ekki var von á sfld á okkar plan
fljótlega þá komu kannski menn
af næsta plani og báðu okkur að
salta þar. Þá urðum við að biðjá
um leyfi hjá planformanninum og
lofa að koma kl. 8 næsta morgun
til þess að laga ofan á tunnunum.
En þær voru látnar standa opnar í
nokkra klukkutíma. Sfldin rýmar í
saltinu og sígur saman; þess vegna
eru söltuð þrjú lög í hringinn. Þeg-
ar hann er fjarlægður er efsta lag-
inu snúið við og þá snýr bakið upp
á sfldinni. Þá er sama hvar botninn
er sleginn úr, bakið snýr upp. Eftir
að botn hefur verið sleginn í er
tunnunum velt á hliðina og staflað
í raðir. Karlamir taka þær með
tveimur krókum og setja í raðimar
en þess verður að gæta að spons-
gatið á belg tunnunnar snú upp
því að eftir nokkra daga er
saltpækli bætt á þær.
Það var talið kvennaverk og
því okkur ætlað og ekki mátti
skrópa frá neinu af því þótt við
væmm búnar að vera í söltun á
öðrum plönum. En það notuðu
sumar sér og þar á meðal ég því
að ég var svo gráðug í peninga.
En mikið var þetta erfitt. Oft
vissi ég ekki hvort nótt var eða
dagur. Og þar sá ég það sem ég
hefi aldrei séð hvorki fyrr né síð-
ar, mann sofa standandi. Það var
maður sem bar til okkar saltið.
Hann bar það í fötum, sína í
hvorri hendi. Við sáum hann
standa sofandi og rugga svolítið
en af því að hann hélt á fötunum