Dagur - 28.12.1995, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 28. desemoer 1995 - DAGUR - 7
Andrés á Kvíabekk í Ólafsfirði
er maður sem fer ótroðnar
slóðir. Hefur alla tíð verið
óhræddur við að segja mein-
ingu sína og menntafólk er
ekki eftirlæti hans. Andrés
fermdist án þess að geta farið
með Faðirvorið, en kveðst þó
hafa kunnað það í laumi.
Bóndinn á Kvíabekk er lands-
þekktur hestamaður og jafn-
framt fjárbóndi. Hann elur
rígvænt fé og meðalvigt lamba
hans er um og yfir 20 kíló. Seg-
ir Andrés að hverjum manni
sé nauðsynlegt að borða feitt
kjöt; það haldi náttúrunni í
fólki. Og sjálfur borðar hann
svo mikið af feitu kjöti að hann
stendur nánast á blístri. Fyrir
vikið er hann fjörlegur og
heilsugóður.
Jörðin Kvíabekkur í Olafsfirði
stendur um fimm kílómetra fyrir
innan kaupstaðinn. Þetta er sögu-
frægur staður, en þar hefur verið
kirkja frá öndverðri kristni á ís-
landi, eða í um þúsund ár. Núver-
andi kirkjubygging var reist árið
1892, en hún er reyndar orðin
nokkuð feyskin og þarfnast endur-
bótar. Prestssetur var á Kvíabekk
allt fram til ársins 1907. Vegur
staðarins var þó mestur á 14. og
15. öld þegar á vegum Hólabisk-
ups var þar starfræktur fyrsti spít-
ali á Islandi, en sá var fyrir hruma
jafnlega til mín, þetta er einhver
tilfinning sem ekki er gott að lýsa.
Börkur er einn af þeim hestum
sem seldir eru undir þessa tilfinn-
ingu og standa nærri hjarta mínu.
Hann er enn kattliðugur, vakur
hestur og skemmtilegur. En oft er
maður í nokkra daga að ná sér eft-
ir að maður hefur selt góðan hest.
í dag er offramboð og verðið er
lágt. Ég ætla að standa hretið af
mér og fara í hestasölu þegar
ástandið skánar og verðið hækk-
ar.“
Bensínfýla betri en hestalykt
Á árum áður var áhugi á hesta-
mennsku á Norðurlandi lítill og
nánast hverfandi, að sögn Andrés-
ar. „Það var heldur en hitt litið
niður á þá sem áhuga höfðu á
hestum. Hestamenn voru með
háði og spotti kenndir við trippi
og merar. Þá var rómantíkin í
sambandi við jeppa. Menn vildu
hafa bensínfýlu af sér, en ekki
hestalykt. Þetta viðhorf varði hér á
Norðurlandi mjög lengi, eða alveg
fram á sjöunda áratuginn.“
Andrés segir Sunnlendinga
hafa verið fyrri til að hrista af sér
þá löðurmennsku sem kom með
hemum; að vera á móti hesta-
mennsku. Segir að í Reykjavík og
á Suðurlandi hafi verið haldin
hestamannamót, löngu áður en
þau urðu almenn norðanlands -
sem og raunar almennur áhugi á
hestamennsku í héraðinu.
Andrés á Kvíabekk hefur ekki farið
troðnar slóðir um sína daga. „Eg
hef aldrei borið meiri virðingu fyrir
fóiki þótt það hafí skriðið í gegnum
skóla, oft kannski með skít og
skömm.“
uppalinn á vinstra heimili, þá er
ég óttalegt viðrini í pólitík. Með
árunum hef ég þó heldur snúist til
hægri. Kaus Sjálfstæðisflokkinn í
síðustu kosningum, en ekki þar
með sagt að ég kyngi öllu sem
flokkurinn gerir. Ég sé enga áru
eða geislabaug yfir flokknum eða
Halldóri Blöndal. Halldór er ekki
heilög belja. En hér í kjördæminu
hef ég engan betri stjómmála-
mann séð. Hann hefur lengi ætlað
að koma hingað og fara á hestbak
með mér. Það hefur ekkert orðið
úr því. Blöndal er ekki mættur
enn.“
Mafía skal það heita
„Það er skelfileg miðstýring í
þessu landbúnaðarkerfi. Ólafur
heitinn Jóhannesson sagði
einhverju sinni við annað tilefni
að mafía skyldi það heita. Þau orð
geri ég að mínurn. Mér geðjast
„Náttúran er dásamleg“
- rætt við Andrés Kristinsson á Kvíabekk í Ólafsfirði
Núverandi kirkja á Kvíabekk í Ólafsfirði var byggð árið 1892. Hún er nú orðin nokkuð feyskin og þarfnast mikilla
lagfæringa.
og ellilúna presta. Sést enn hóllinn
þar sem spítalinn stóð - og eðli-
lega heitir hann Spítalahóll.
Andrés Kristinsson eignaðist
jörðina árið 1957 þegar hann
keypti hana af móðurbróður sín-
um. Búsetu hóf hann á jörðinni ár-
ið 1965 og býr enn, nú ásamt
seinni konu sinni Annette Maria
Ruck frá Þýskalandi og tveimur
bömum sínum. Þau búa með rösk-
lega 130 kindur og eitthvað af
hrossum. „Ég veit ekki hvað
hrossin eru mörg. Það sem verst
er að konan mín er ekki heima.
Hún gerir skattaskýrsluna og veit
alveg töluna," segir Andrés og
hlær við.
Alltaf með snærishönk
I upphafi samtals er eðlilegt að
spyrja Andrés fyrst um hesta og
hestamennsku, enda nafn hans
helst sett í samhengi þar við. „Ég
man aldrei eftir mér öðruvísi en
svo að snærishönk væri ekki í vas-
anum. Við strákamir vorum alltaf
að hnupla hestum og fara á bak.
Riðum þá hér um fjörðinn og eitt-
hvað í dalina hér í kring. Maður
vandist strax í byrjun að sitja alla
hesta. En minn fyrsta hest eignað-
ist ég tólf ára. Það var hryssa;
óttaleg drusla. Sextán ára reið ég
síðan yfir í Skagafjörð og keypti
minn fyrsta almennilega hest. Það
var fimm vetra grár foli frá Svaða-
stöðum og hét Svaði,“ segir
Andrés.
Á löngum hestamannsferli seg-
ist Andrés hafa átt marga góða
hesta sem minnisstæðir séu. Þar
rís hvað hæst í minningunni hest-
urinn Börkur, sem nú er 21 vetra
og var lengi í eigu Ragnars Tóm-
assonar, lögfræðings í Reykjavík.
Vann hesturinn til fjölda verð-
launa á kappreiðum og mótum
meðan Ragnar átti hann og þar áð-
ur Andrés. Fyrir fáum árum var
hesturinn keyptur aftur heim á
Kvíabekk. „Mér þótti vænt um
þegar Börkur kom hingað aftur.
Hestar höfða auðvitað mjög mis-
„Hestamennska á Norðurlandi
fær ekki uppreisn æru fyrr en um
miðjan sjöunda áratuginn þegar
Vallarbakkamótin í Skagafirði
stóðu sem hæst. Annars segi ég að
Svarfdælingar hafi haldið betur í
gamla menningu og hefðir en aðr-
ir hér um slóðir. Þeim steig ekki
jeppatískan til höfuðs. Litu aðeins
hæfilega til hennar - og Svarfdæl-
ingar halda fast í þjóðlegar hefðir.
Hvergi er réttarmenningin eins
sterk. Allir koma ríðandi til réttar
og þar er mikið sungið og glaðst
með hjartanu. Þama mætir fólk
alltaf, jafnvel þótt engar kindur
séu í réttinni. Þetta kann ég að
meta,“ segir hann.
Halldór er ekki heilög belja
Um langt skeið hefur Andrés á
Kvíabekk verið nánast þjóðsaga í
lifanda lífi. Þetta kannast hann
sjálfur við. Og hann segist helst
trúa því að þetta orðspor hal'i
myndast vegna þess að hann hafi
alltaf þorað að segja meiningu
sína. Gefist ekki upp fyrir
einhverjum montgreyjum, sem allt
þykjast vita og geta, svo notuð séu
orð hans sjálfs. „Ég hef alltaf ver-
ið kjarkmikill. Pabbi sagði að
stundum að ég væri svo vitlaus að
ég kynni ekki að hræðast. Þótti
nóg um fífldirfskuna. En burtséð
frá því hef ég aldrei borið meiri
virðingu fyrir fólki þótt það hafi
skriðið í gegnum skóla, oft
kannski með skít og skömm,“ seg-
ir Andrés og hann heldur áfram:
„Ég sagðist nú ekki kunna Faðir-
vorið þegar ég var fenndur. Sr.
Ingólfur Þorvaldsson í Ólafsfirði
sagði að ekki ætti að setja peninga
ríkisins í að mennta menn eins og
mig. Svona menn ættu að moka
skít. Sennilega hefur Ingólfi ekki
dottið í hug að þetta yrðu áhríns-
orð, því mitt ævistarf hefur verið
að moka skít. Því starfi hef ég
kunnað vel. En í dag kann ég Fað-
irvorið og hef sjálfsagt kunnað
eitthvert hrall í því þegar ég
fenndist. Hitt er svo annað mál að
ég er alinn upp á miklu vinstra
heimili. Pabbi var mikill sósíalisti
og hjá slíkum mönnum var kristn-
in aldrei í hávegum höfð. Hann
sagði Ingólfi frá þessari meintu
vankunnáttu minni í kristninni, en
allt var þetta í léttum dúr þeirra á
milli - og Ingólfur vissi máski að
kunnátta mín í kristindómnum var
meiri en ég vildi vera láta. En tal-
andi um stjómmál og það að vera
ekki að þessu liði sem sífellt er
með puttana í öllu sem við gerum.
Þetta er ljótt orð en ekkert fjarri
lagi,“ segir Andés. Hann segir
jafnframt að veita eigi algjört
frelsi í sauðfjárframleiðslu. Ný-
gerður búvörusamningur sé rang-
látur og vitlaus og stuðli að stór-
búskap, en sannleikur málsins sé
að slíkur búskapur hafi aldrei
gengið upp á íslandi. Að búa með
mörg hundruð fjár skemmir landið
en lítil bú geri það ekki.
„Nei, ég get ekki verið sam-
mála því að stór bú séu þau hag-
kvæmustu. Það er bull, því stærstu
bændumir eru þeir skuldugustu.
Ég bý hér litlu búi og hef aldrei
tekið víxil um dagana og aldrei
verið með greiðslukort. Er ekkert
háður þessum vítahring. Ég bý að
inínu og er með hagkvæmt bú,“
segir hann.
Náttúran er dásamleg
„Það eru horkóngar og rofabarða-
bændur sem stjóma því alveg
hvemig kjöt fólk kaupir. Fólk
hugsar ekki lengur heldur lætur
auglýsingar stjóma sér. Nú er ekk-
ert borðað nema horkjöt og fólk
vill enga fitu. Enginn íslenskur
bóndi myndi leggja þann kaleik á
fjölskyldu sína að bjóða henni
svona kjöt. Það er sífellt blaðrað
um að fitan sé svo óholl, en sann-
leikurinn er sá að fita er náttúru
manna nauðsynleg,“ segir Andrés
- og bætir við í lokin:
„Stór hluti íslensku þjóðarinnar
er orðinn náttúrulaus um miðjan
aldur. Hinar hagsýnu húsmæður
ættu að láta menn sína éta meira
af feitu kjöti og athuga hvort þeir
lifni ekki við. Já, ég hef borðað
mikið af feitu kjöti um dagana.
Sjálfsagt eru bændur eina stéttin í
landinu sem hátta sig í hádeginu
af annarri ástæðu en þeirri að vera
syfjaðir, en gamall siður er að fá
sér miðdegisblund. Konur og karl-
ar verða að finna fyrir því hve
náttúran er dásamleg." -sbs.