Þjóðviljinn - 15.07.1953, Side 8

. £) _ ÞJÓÐVILJINN — Miðvikudagur 15. júlí 1953
Hálfsjötugir menn eru oft
orðnir ellibeygðir, bæði á lík-
ama og sál. lE’kki er þó elli-
bragurinn á orðum né athöfn-
tun próf. Alexanders, en svo
•er hann venjulega nefndur
meðal háskólamanna, að
minnsta kosti í íslenzkudeild-
inni. Fróðar bækur segja hann
fæddan að Gili í Borgarsveit,
Skagafirði, 15. júlí 1888, en íor-
eldrar hans voru Margrét Guð-
mundsdóttir og Jóhann Davið
Ólafsson sýslumaður. Þau hjón
voru systkinabör.n, og voru
börn þeirra fimm alls.
Alexander varð stúdent 1907,
sigldi siðan til Kaupmannahafn-
ar og varð magister í þýzkurn
fræðum við Hafnarháskola
1913 og doktor í Halle 1915.
Hann hefur frá fyrstu tíð ver-
ið mikill aðdáandi liefðbundirin-
ar þýzkrar háskólamenningar,
enda stóðu Þjóðverjar um þess-
ar mundir öðrum framar í ger-
mönskum málvísindum, en ger-
mönsk og indóevrópsk málfræði
várð aðalvi'ðfangsefni A'ex-
anders þegar frá unga aidri.
— 1915 gerðist hann einka-
Grennari við Háskóla Islands og
hóí ritstörf af kappi því og
eldmóði. sem einkennt hefur
hann alla tíð. Síðar varð hann
aúkakennari við háskólann.
dósent 1925 og prófessor 1930.
Rektor háskólans hefur hann
verið kjörinn oftar en nokkur
annar, og mun þar bera til
frámkvæmdasemi hans og ó-
drepandi dugnaður. Hann var
fyrst rektor 1932, 1939, 1942,
1948—’51, og var kjöri.nn 1951
rektor til ársins 1954.
Eitt kennslumisseri (1935)
■kenndi hann sem sendiker.nari
við háskólann í Utrecht í Hol-
landi, en prófessor þaðan, van
Hamel, kenndi hér á meðan.
Rithöfundur, er próf. Alex-
ander afkastamikill, og verður
hér aðeins minnzt á lítið:
Frumnorræn málfræði, það er
r'.áIfræði norrænu rúnaristanna
allt frá fám öldum. eftir Krists
burð fram um 800, kom út
1920. ísleiizk tunga í forniild,
málfræði íslenzks fornmáls,
kom út 1924. Hugur og tunga,
alþýðlegt fræðirit um uppruna
ýmissa orða og breytingar á
vörum almennings, 1926. Um
frumtungu Indógermana og
frumheimkynni 1943. Auk þess
hefur hann • ritað fjölmargar
greinar í innlend og erlend
timarit, einkum um málfræði
og íslenzk efni (í þýzk tíma-
rit), séð um útgáfu rita, gert
margar þýðingar og svo fram-
vegis. Meðal annars hefur
hann ritað um viðskeyti í Í3-
lehzku, lengd linhíjóð (media
geminata), en yngst rita har.s
er allstór orðsifjabók íslenzkr-
ar tungu (um uppruna íslenzkra
orða og skyldleika við önnur
mál), sem nú er nær hálfkom-
in út á þýzku í Bern. — I Skrá
um rit háskólakennara 1940
1948 og 1952 er nákvæm skrá
um rit hans og ritgerðir, nær
tíu síður í fetóru broti.
Kunnur er prófessor Atex-
ander fyrir kenningar sínar um
uppruna tungumála, en um þau
efni hefur ha.nn ritað miicið.
Eitt fyrsta rit hans um það
er Urn frumtungu Indógermana
og frumheimkynni, en hið sein-
asta er þrjár ritgerðir á ensku
(Gestural Origin of Language),
er út kom í fyrra. Segja má,
áð kenning Alexanders byggist
á þeim grundvelli, að frum-
maðurinn hafi byrjað að læra
að mynda málhljóð, þegar hann
gerði þá uppgötvun, að hægt
var að líkja eftir útliti hlut-
anna með hreyfingum talfær-
anna. Ekki hafa kenningar
þessar hlotið almenna viður-
kenningu málfræðinga, en próf.
Alexander gengur að því með
sinni ódrepandi elju að greina
frumrætur fornra tungna sund-
ur í flokka og fella þær inn í
kerfi sitt.
Þetta var nokkur upptalning,
en þó segir hún eiginlega lítið
um prófessor Álexander. Það er
erfitt að ímynda sér, hverciig
umhorfs væri austan íþrótta-
vallarins í Reylcjavík nú, þar
sem háskólahverfið er, ef hans
hefði ekki notið við. Það er á
engan haliað, þótt sagt sé, að
enginn einn maður hafi átt
meiri þátt en hasin í að reisa
þær byggingar, er þar standa
og vera skulu miðstöð íslenzkr-
ar háskólamennirigar í framtíð-
inni. Hann hefur verið formað-
ur bygginganefnda allra bygg-
ioganna þar, Atvinnudeildar há-
skólans, stúdentagpnðanna
beggja og hóskólabyggingarinn-
ar sjálfrar, íþróttahúss háskól-
ans og Þjóðiriinj'i safnshússins.
Fjáraflamaður góður hefur
hann verið fyrir háskóians
hönd, var meðal annara for-
maður stjórnar happdrættisi.ns
1934—1940 cg í stjórn þess frá
upphafi.
Eitt aðaláhugannl próf. Ai-
exanders sambandi við fé-
lagsmál háskc'ar.s er íþróttir.
Þa'ð mun vera. verk hans mei:
en nokkurs annars, að sarakv.
lögum hefur leikfími verið eina
greinin, sem stúnentum — a.
m. k. sumra de'l.dn — er skylt.
að sækja tíma. i til að fá að
þreyta próf. Og að minnsta
kosti er það verk Alcxanders,
að þetta ákvarði er komið í
framkvæmd. Yissi hann raunar,
eins og aðrir að þetia hlaut
að verða eir. hin óvinsælasta
ákvörðun meðat þeirra, sem
þykjast hafa annað þarfara við
tímann að gera en eyða honum
líkamsrækt. En sínar hug-
myndir uefur 1 'tnn um það
hvað ungi f.’.llci méð bóknt-
iðju er fy.Ti’ b;7. u.
Allir neme.ndur Alexanders
muna vel eftir kennslustundum
hjá hotium, þótt kennsla hans
sé stundum nokkuð laus í reip-
um og ekki sniðin eftir ströng-
um kennslufræðireglum. En þó
að hugsun hans taki stundum
heljarstökk, þsgar hann ræðir
um endurgerðar indóevt'ópskra.r
rætur málsins eða það, hvern-
ig fyrstu forfeður okkar lærðu
að tala, er það sofandi maður
eða lokuð sál, sem hrífst ekki
af e’dmóði og fjöri kennarans.
■ Einhvern tíma var íslenzkum
náttúruvísindamanni hrósað
(ekki af málfræðingil fyrir að
geta hlustað á fræðilcgt erindi
um málfræði án þess að geispa,
en þess var ekki getið, að fyr-
irlesarinn mun hafa verið Al-
exa.nder. Neita ég þó, að nokkr-
um sæmi léiðindi yfir málfræði.
Hvað segir svo öll þéssi
saga? Hú.n sýnir okkur mann,
sem hefur brotizt í ýmsu og
barizt fyrir mörgu. Leiðir af
sjálfu sér, að ekki ér allir
Strandli sýnir hvílíkur aíbiirSamaðnr
hann
er
Guðmimdur Lárasson náði góðam iima á 400 m
Það sem ef til vill vakti mesta
■at'hygli á þessu móti var Það,
hve fáir höfðu komið til að horfa
á þessa keppni. ÍR hafði fengið
bezta sleggjukastara heimsins til
að sýna listir sín.ar, sem hann
og ,gerði með ágætum árangri.
Þetta dugði ekki til. Aðeins 375
áhorfendur komu. Víst er það,
að 1 frjálsum íþróttum haf.a orð-
ið tíð „stjörnuhröp" síðustu árin,
en að tryggð fólksins við góða
íþróttagrein hafi verið bundin
við þessar „stjömur" okkar eru
vissulega mikii vonbrigði öllum
þeim, sem að þessum málum
standa. Frjálsíþróttamenn verða
því að ráða ráðum sínum til að
vinna þetta upp .aftur, ekki á
fáum stjörnum, heldur á fjöld-
anum og gleyma því aldrei, að
bak við afreksmennina verður
að standa stór hópur ungr.a
manna, sem ekki mega .gleym-
:ast.
Stofnandi ÍR, J. A. Bertelsen
setti mótið og bauð h.ann Strandli
velkominn til íslands og til
keppni hér. Afhenti hann Strand-
li fagran blómvönd.
Aðalkeppni kvöldsins var
sleggjukastsýning Str.andli, og
voru köst hans undra jöfn og
að sjálfsögðu þau beztu, sept
kastað hefur verið á vellinum
hér. Hann kastaði 6 köstum, og
v.ar lengd þeirra þessi: 56,43 —
57,61 — 56,97 — 57,38 — 57,76
o,g 57,88. Var síðasta kastið
bezt. Hraði hans í hringnum er
furðuiegur og tækni hans mikil
og geta kastarar okkar mikið af
alltaf sammála honum. En
hvar sem próf. Alexander
kemur fram og ýtir áhugamál-
um í framkvæmd, er maður á
ferð, sem vill ekki vamm sitt
vita í einu né neinu, og aðra
vill hann ala, móta og ala upp
í þeim anda. Það er ekki nema
eðlilegt, að skaprikur ákafa-
maður geti litið þannig á málin,
að hneykslun verði þeim sem
aðra skoðun hafa.
Kona próf. Alexanders er
Heba, dóttir Geirs vígslubisk-
ups Sæmundssonar. — Hóf-
semdarmaður er hann lilrin
mesti, en sannur hrókur fagn-
aðar, hvar sem kemur
Nokkrir nemendur og vinir
afmælisbarnsins hafa komið sér
saman um a'ð he:ðra hann á
þessum degi með því að birta
til hans afmælisrit sem kemur
út í dag með greinum og grein-
arkornum fimmtán manria. —
Það þurfa alltaf að vera merk-
isafmæli prófessora islenzku-
deildarinnar við háskólann, til
þess að eitthvað hirtist eftir
íslenzka málfræðinga.
Verði afmælin sem flest og
lifi afmælisbörnin sem lerigst!
Og prófessor.-; Alexanders Jó-
hannessonar minnumst við sér-
stalklega í dag með heillaóskum
um bjarta og atorkusama fram-
tíð.
Ariri llóðvarsson.
honum lært. Strandli tók líka
þátt í kúluvarpi og varð þar
nr. 3, kastaði 13,68.
f 400 m hlaupinu náði Guðm.
Lárusson góðum árangri miðað
við aðstæður. Þátttakan í því
hlaupi var aðeins tveir menn, og
var það lítið. Þórir Þorsteins
hljóp líka vel, svo ungur sem
h,ann er.
1500 m hlaupið var skemmti-
legt, en þar áttust við allan tím-
ann Sigurður Guðnason og
Kristján Jóhannsson. Kristján
hafði forustuna til að byrja með,
en eftir nokkurri tíriia tekur Si.g-
urður hana af Kristjáni, en þegar
500 m eru eftir tekur Kristján
aftur forustuna og heldur henni
þar til um 60 m eru eftir. Sig-
Bétfaríaiíð á Islandi
Framhald af 1. síðu.
geta unað því að á sama tíma og
erlent herveldi flytur inn ótak-
m.arkað byggingarefni — AL-
GERLBGA TOLLFRJÁLST —
og byggir yfir tu.gi þúsunda
manna, skuli íslenzkir fjölskyldu-
menn vera sóttir til sektar fyrir
þann „glæp“ að koma þaki yfir
sig og fólk sitt.
Vestmannaeyingar, hv.ar í
flokki sem þeir standa, eru því
mjög reiðir yfir þessari síðustu
atför ,,réttvísinnar“ á hendur
þeim mönnum er lagt hafa á si,g
mikið erfiði til þess að geta
búið í eigin húsi.
Lögreglustjón glæpa-
raamiaienngi
Framhald af 5. síðu .
setta vörð laganna, vel rök-
studdar. Svo mikið er víst að
Bertaux var vikið úr lögreglu-
stjórastöðunni og rannsókn
fyrirskipuð í máli hans sam-
dægurs og Valentin flutti vitn-
isburð sinn gegn honum.
urður hafði aldrei sleppt Krist-
jáni frá sér, og nú á beinu braut
inni neytir hann alls sem hann
á, tekst að komast fram fyrir
Kristján og koma -2/10 úr sek.
á undan í mark.
Aðeins 2 (B lceppendur) komu
til leiks í 3000 m hlaupi, þó 5
væru skráðir.
Annars var árangur heldur
slæmur og ramminn utan um
mótið þ e. áhorfendur dauflegur.
Fyrri daginn urðu úrslit þessi:
400 m: 1. Guðmundur Lárus-
son Á, 49,6. 2 Þórir Þorsteins-
son Á, 51,6.
Stangarstökk: 1. Baldvin Árna-
son f'R, 3,10. Vilhjálmur Þorláks-
son UMFK, 2,90.
3000 m: Eiríkur Haraldsson Á,
9:42,0. Marteinn Guðjónsson ÍR,
10:22,8.
1500 m: Sigurður Guðnason ÍR,
4:6,0. Kristján Jóhannsson ÍR,
4:6,2. Hörður Guðmundsson UM
FK, 4:33,8.
Kúluvarp: 1. Guðm. Hermanns-
son KR, 14,17. 2. Friðrik Guð-
mundsson KR, 13,69. 3. Sverre
Strandli Noregur,. 13,68.
100 m hlaup: Hilmar Þorbjörns
son Á, 11,4. 2. Einar Frímanns-
son Self., 11,9. 3. Sigurður Frið-
finnsson FH, 12,3.
Sleggjukast: Sverre Str.andli
Noregur, 57,88. 2. Þorv.arður Ar-
inibj-arnar. UMFK, 44,98. 3. Sig-
urður Ingason Á, 44,71.
Langstökk: Garðar Árnason U
MFK, 6,33. 2. Einar Frímansson
Self., 5,98.
Þriggja
herbergja íbúð
i Kópavogi til leigu strax.
Tilboð sendist skrifstofu
Ragnar Ólafsson, hrl,
Vonarstræti 12, upplýsingar
ekki geíriar í síma
2. vélstjóra vantar
á línuveiöarann Ármann sem er í flutningum. j
Upplýsingar um borð* í bátnum sem liggur við
Loftsbryggju.
T0RALF TOLLEFSEN:
Harmonikuhljómleikar
í Austurbæjarbíó/ í kvöld klukkan 7 e.h.
Aögöngumiðar seldir í Hljóöfæ’-ahúsinu og Hljóö-
færaverzlun Sigríðar Helgadóttur.
ATH. Hljómle/kam/r verða ektói endurteknir í Rvík.