Þjóðviljinn - 22.02.1955, Blaðsíða 10

Þjóðviljinn - 22.02.1955, Blaðsíða 10
10) — ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 22. febrúar 1955 Kaup - Sala Kaupum kopar og eir Málmiðjan, Þverholti 15. Mun’ð kalda borðið að Röðli. — RöðuIL Nýbakaðar kökur með nýlöguðu kaffi. — Röðulsbar. Kvensilfur smíðað, gyllt og gert við. Trú- iofunarhringar smíðaðir eftir pöntun. — Þorsteinn Finn- bjarnarson, gullsmiður, Njáls- götu 48 (horni Vitastígs og Njálsgötu). Fyrst til okkar Húsgagnaverzlunin Þórsgötu 1 Munið Kaffisöluna Hafnarstræti 16. U tvarps viðgerðir Radíó, Veltusundi 1. Sími 80300. Ragnar Ölafsson hæstaréttarlögmaður og lög- giltur endurskoðandi. Lög- fræðistörf, endurskoðun og fasteignasala, Vonarstræti 12, sími 5999 og 80065. Sendibílastöðin h.f. Ingólfsstræti 11. — Sími 5113. Opið frá kl. 7.30-22.00. Helgi- daga frá kl. 9.00-20.00. Saumavélaviðgerðir Skrifstofuvélaviðgerðir Sylgja. Laufásveg 19, sími 2656. Heimasími: 82035. Sendibílastöðin Þröstur h.f. Sími 81148 1395 Nýja sendibílastöðin Sími 1395 Lögfræðistörf Bókhald — Skatta- framtöl Ingi R- Helgason lögfræðingur, Skólavörðustíg 45, sími 82207. Ljósmyndastofa Laugaveg 12. Viðgerðir á rafmagnsmótorum og heimilistækjum. Raftækjavinnustofan Skinfaxi Klapparstíg 30. — Sími 6484. Jaíir islenzkrar alþýðufræðslutí Framhald af 7. síðu. liggur mikill fjöldi rita í hand- riti. Þorvaldur Thoroddsen seg- ir í Landfræðisögu íslands, að Jón Þorkelsson hafi skrifað um landafræði íslands í erlend landfræðirit og leiðrétt þar með ranghermi ýmissa erlendra höf- unda um land og þjóð. Segir Þorvaldur Thoroddsen, að Jón hafi hrakið margar skrök- sögur eldri höfunda og eigi miklar þakkir skilið fyrir starf sitt. Jóni Sigurðssyni þótti starf Jóns skólameistara hið mark- verðasta og skrifaði upp með eigin hendi þýðingu Jóns hina dönsku af Skólameistarasögum og Nýju Hungurvöku. Svo merkileg þótti honum hún vera Árið 1728 varð Jón Þorkels- son skólameistari í Skálholti og þjónaði því embætti í 9 ár með miklum dugnaði og alúð, og „röggsemi í lærdómi og lifn- aði“. Jón Þorkelsson ferðaðist á- samt Luðvig Harboe um land- ið árin 1741—1745 til þess að rannsaka menntunarástand landsmanna. Var þá prófuð lestrarkunnátta í öllum sveitum landsins. Eftir rannsókn þeirra voru að undirlagi Jóns gefnar út margar og merkar tilskipan- ir til þess að bæta úr hinu bágborna menningarástandi sem var í flestum héruðum. Eftir að Jón Þorkelsson lét af skólameistaraembættinu, gerði hann skrá yfir umbótatillögur sínar. Þær komust fæstar langt áleiðis meðan hans naut við, en þær 9 voru hinar merkustu og hafa smám saman komizt í framkvæmd á þeim 200 árum, sem liðin eru frá því hann setti þær saman. Hann er tal- inn „faðir alþýðufræðslunnar“. Taldi hann nauðsynlegt, að stofnaðir yrðu opinberir barna- skólar. — Hann bar fram til- lögu um „afnám brennivíns eða hegning fyrir vanbrúkun þess og fyrir ofdrykkju". Það var fyrirboði og upphaf bindindis- starfsemi í landinu. — Hann setti fram hugmyndina um há- skóla hér á landi, þar eð hann leggur til, að hér verði stofnað- ur framhaldsskóli fyrir emb- ættismannaefni landsins. Hafði hann Hítardal í huga sem stað fyrir prestaskóla eða fram- haldsskóla fyrir stúdenta. Prestaskóli á íslandi var stofn- aður um 100 árum síðar. — Hann á einnig upptökin að hugmyndinni um landlæknis- embættið, — um drykkju- mannahæli, um styrk til stúd- enta til háskólanáms, um tvo vígslubiskupa í landinu, til þess að biskupsefni þyrfti ekki að fara utan til vígslu. Jón Þorkelsson var vel efn- um búinn. Allar eigur sínar gaf hann eftir sinn dag til uppeldisstofnunar og fræðslu almennings í Kjalamesþingi. Gjafabréfið var gert í Kaup- mannahöfn 3. apríl 1759. Var aðalefni þess þetta: 1. Bækur sínar allar íslenzk- ar, guðfræðilegs efnis, bæði prentaðar og handrit gaf Jón skólameistari uppeldis- stofnun þeirri, sem allar eigur hans áttu að ganga til, þó þannig, að þær skyldu geymast við kirkjuna í Innri-Njarðvík. 2. Allar aðrar eigur sínar, Tilboð óskast í eina Oldsmobile fólksbifreið, smíðaár 1953 og i nokkrar jeppabifreiðar, er verða til sýnis hjá Ara- s stöðinni við Háteigsveg miðvikudaginn 23. þ.m. [ kl. 10—3. i Tilboðin verða opnuð í skrifstofu vorri sama | j dag kl. 4. 5 Sala setnliðseigna líkisins s 1 » ■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■'■'>>•■«■§ Innilega þakka ég öllum þeim, er sýndu mér vinsemd á 50 ára afmæli mínu 16. þ.m., með gjöf- um, skeytum og margvíslegum hlýjum kveðjum. Eizíkur Þorsteinsson, Þingeyri Alúðarþakkir til allra f jær og- nær, er auðsýndu okkur samúð við andlát og jarðarför mannsins síns og föður okkar, Flosa Einaitssonar Sérstaklega viljum við færa Eimskipafélagi íslands og skipsfélögum hans á e.s. Selfossi okkar alúðar þakkir. Margrét Guðmundsdóttir og dætur Frændkona okkar Sigríður Kristín Benediktsdóttir Farmer (Sarah) andaðist 20. nóvember 1954 í sjúkrahúsi í Toronto í Canada. Ættingjar á fslandi Útför Önnn Árnadóttur frá Auðbrekku, Hörgárdal, fer fram frá Fossvogskirkju miðvikudaginn 23. þ.m. kl. 1.30 e.h. Athöfninni verður útvarpað. Blóm og kranzar afbeðin. Eiginmaður, börn og tengdabörn Sigurður Magnúsuon, Grettisgötu 60, verður jarðsunginn frá Fossvogs- kirkju miðvikudaginn 23. febrúar kl. 10.30 f.h, Blóm og kransar afbeðin. Ingibjörg S. Friðriksdóttir Sigurlaug A. Sigurðardóttir bæði í Danmörku og á ís- landi gaf hann í því skyni. 3. Árlegur arður af þeim skyldi ganga til stofnunar þar sem allra aumustu og fátækustu börn í Kjalarnes- þingi skyldu fá kristilegt uppeldi, þar með talið hús- næði, klæði og fæði, þangað til þau gætu séð fyrir sér sjálf. Sá sjóður, sem þannig var myndaður, hefur ávallt verið nefndur Thorkilliisjóður. Jarð- ir, sem Jón Þorkelsson átti hálf- ar eða meira, voru alls átta. Sjóðstofnunin á íslandi var af- gjaldið af jörðunum, en aftur á móti lágu nokkur þúsund dalir á vöxtum í Kaupmannahöfn. Sjóðurinn veitti styrk til skóla- halds á hinum erfiðustu tím- um og lyfti mjög undir alþýðu- menninguna. Veturinn 1804— 1805 var enginn skóli á íslandi, nema bamaskóli á Hausastöð- um á Álftanesi, með 12 börnum, er stofnaður var og kostaður af Thorkillisjóði. Þegar barna- skóli var fyrst stofnaður í Reykjavík, var það aðeins kleift með því, að skólinn nyti styrks úr sjóðnum. Skólinn starfaði sem einkaskóli í 18 ár, en þegar styrkurinn var aftek- inn 1848, lagðist skólinn niður. Thorkilliisjóðurinn átti árið 1770 4170 rdl. í Kaupmanna- höfn og 1783 5700 rdl. Árið 1812, sama ár og Hausastaða- skólinn var lagður niður, átti sjóðurinn ytra 8878 rdl. Árið 1839 var sjóðurinn alls 12360 rdl. Sjóðnum hefur síðan 1855 verið stjórnað þér á landi. Hef- ur sjóðurinn orðið fyTÍr ýms- um áföllum. Ef hann hefði ávaxtazt áfallalaust og með eðlilegum hætti, ætti hann nú að nema tugum milljóna króna eftir núverandi verðlagi krón- unnar. Af þessu má sjá, hversu gjöf Jóns Þorkelssonar er geysimikils virði. Nokkrar umræður hafa á undanförnum misserum hafizt um, á hvern hátt mætti mak- legast minnast Jóns Þorkels- sonar á 200. ártíð hans, 1959. Má í því sambandi nefna blaðagreinar um málið og út- varpserindi, er Egill Hallgríms- son flutti síðastl. haust. Þá má nefna samþykkt uppeldis- málaþings 1953 til fylgis við hugmyndina. Virðist vera eðlilegt og sjálf- sagt, að Alþingi geri ráðstaf- anir til þess, að hafinn verði undirbúningur þess að minn- ast þessa mæta manns. Má ekki lengur dragast, að eitt- hvað markvisst sé gert í þessu efni, þar eð nú á vori kom- anda eru aðeins 4 ár þar til 200 ár eru liðin frá því Jón Þorkelsson lézt, en á 200 ára ártíð hans virðist nú réttur tími til framkvæmda honum til minningar og heiðurs, en þá er einnig tveggja alda af- mæli Thorkilliisjóðsins, Allt að 75% afsláttur MARKAÐURINN Bankastræti 4

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.